alloloinài , vrb Sinonimi e contrari
atolondrai
Traduzioni
Francese
monter à la tête,
étourdir
Inglese
to befuddle,
to stun by sleep,
by sun
Spagnolo
aturdir el vino,
el sueño,
el sol
Italiano
stordire col vino,
dal sónno,
dal sóle
Tedesco
durch Wein,
vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.
arrassòli , nm: arresole,
arressole,
arrisoli,
aressoli,
ressole* Definizione
genia de basca candho in is istades su sole paret prus budhiu puru, coment'e po una basca serrada, chi no at isfogu, cun s'aera prena de vapore (o fintzes cun nues ma no de abba)
Frasi
su soli e s'arrassoli apu provau in s'argiola ◊ s'istadi si fut postu in cuaturetu, totu arrennegau fendi sempri arrassoli
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
réverbération du soleil
Inglese
glare
Spagnolo
bochorno
Italiano
rivèrbero del sóle
Tedesco
Wiederschein.
assorinài , vrb Definizione
pònnere in su sole, assoliare, pigare sole
Sinonimi e contrari
assobinai,
assoliae
Frasi
ispànigat, su soli si àrtziat e sa caluxértula essit po assorinai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
exposer au soleil
Inglese
to expose to sunlight
Spagnolo
solear
Italiano
espórre al sóle
Tedesco
in die Sonne legen.
ispèra 1 , nf: spera 1 Definizione
ràgiu de sole, filighedhu de lughe, súlidu de bentu lébiu lébiu: in is negas, nudha, mancu pagu pagu
Sinonimi e contrari
luche
/
frina
Frasi
sos ojos apenas iscanzados lassant passare un'ispera de lughe ◊ s'úrtima ispera de sole innantis de iscurigare
2.
si sedent in carrera ue giòvanos bi at e antzianos a leare s'ispera (A.Casula)
3.
est nighedha sa note, chene trata de luna: no si biet ispera! ◊ no bi at mancu un'ispera in cussu logu: su bestiàmine est morindhe de su fàdigu
Etimo
ltn.
spera
Traduzioni
Francese
rayon de lumière,
rayon de soleil,
souffle de vent
Inglese
sunbeam,
glimmer of light,
breeze
Spagnolo
rayo de sol,
soplo de viento,
brizna
Italiano
filo di luce,
ràggio di sóle,
àlito di vènto
Tedesco
Lichtbündel,
Sonnenstrahlen,
Windhauch.
mediàgu , nm: ammeriagu,
meliagru,
meraju,
mereacru,
meriacru,
meriaghe,
meriagru,
meriagu,
meriaju,
meriarzu,
meriaxu,
miliacru,
miriàciu,
miriacru,
miriagu,
moliagru Definizione
s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra
Sinonimi e contrari
camadroxu,
meriadórgiu,
umbraghe
Frasi
sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru"
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ombrage
Inglese
nook where the flock tooks shelter from the sun
Spagnolo
sesteadero
Italiano
sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle
Tedesco
Ort im Schatten,
wo die Schafe Mittagsruhe halten.
oghiànu , nm: ogrianu Sinonimi e contrari
sole
Frasi
su pastori fiat sétziu in s'oghianu pascendi is brebeis ◊ comente calaiat s'umbra in piatza, issos puru poniant fatu a s'ogrianedhu de su sole ◊ s'ierru fut bessendinci e is sordaus si pigànt s'oghianu ◊ mi so sétida fora a leare s'ogrianedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soleil pâle
Inglese
pale sun
Spagnolo
sol pálido
Italiano
sóle pàllido
Tedesco
blasse Sonne.
ressòle, ressòli , nm: arrassoli Definizione
genia de basca candho in s'istade su sole paret prus budhiu puru, coment'e po una basca incubada, chi no at isfogu
Sinonimi e contrari
cdh. rissoli,
ttrs. rissori
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
ctl., spn.
ressol
Traduzioni
Francese
réverbération
Inglese
glare
Spagnolo
resol
Italiano
rivèrbero del sóle
Tedesco
Zurückstrahlung.
sòbi , nm: soi,
sole,
soli,
sòui Definizione
de totu is istedhos, su prus acanta a sa Terra (e no mancu de is prus mannos): est un'astru inchesu chi mandhat lughe e calore a dónnia bandha e si agatat in mesu de unos cantu pianetas chi dhi andhant a inghíriu a distàntzia diferente, acapiaos impare de una fortza chi dhos poderat in echilíbbriu, naschios impare de una matessi nebbulosa; sa lughe e su caente chi giaet, mescamente inue dhue tocat chentza portare nudha ananti / min. solighedhu (pagu, fridu)
Sinonimi e contrari
ocriruju
/
ttrs. sori
Modi di dire
csn:
su sole essit, àrtziat, ferit o tocat, abbàssiat, si che intrat o si che imberghet, caentat, imbudhighinat, illugerrat; fàghere s. = èssere die o tempus chentza nues, chentza abbas; èssere postu in s. (nau de su tempus) = èssiri assentau a fai soli; a sa essida, a s'intrada de su s. = candu su soli essit (est essindhe), candu nci calat (si ch'est intrendhe); a s. arrimau = pustis chi si ch'est intradu; a s. fora = in ora chi bi at sole; pesare a sole ispartu = a trigadiu, candu su soli est nàsciu de diora (ctr. a chitzi); cannas de s. = rajos de sole comente colant tra nue e nue, in mesu de sas àrbures, in abberturas de muru a intro de logu iscurosu, ma fintzas solu unu pagu de sole; a punta o a cama de s., a tzaca de sole = candu su soli est artu meda e budhiu, in s'istadi; falare su s. (in d-unu logu) = fagherebbei sole meda, calura forte; s. pitziosu = budhidu, chi pistidhit; pònnere, pònneresi in su s. = in tretu ue bi tocat sole a si caentare, a si regòghere; su soli apodhat a sa pedhi = la regoghet, dh'ammoriscat; dae s. in s. = dae s'ora chi su sole essit unu manzanu a s'ora chi si che intrat su sero tardu; cotu a s. (nadu de frutuàriu) = inniedhigadu de su sole chi at leadu in terra; s. bambu = annapau, de luxi morta, candho s'aera est cuguzada cun d-unu pizu fine e parívile de nues; ogru de s. = sole, su sole própiu, comente si podet bídere tundhu in s'aera chentza nues imbia; èssiri bellu che un'ogu de s. = bellu meda; leare s. = assoliare; leare su s. a carchi cosa, a ccn. = fàghereli umbra, pònneresi imbia de su sole; pònnere nue a su sole = chircare de cuare su chi no faghet, sas cosas prus ladinas; bentu de s. = su bentu chi benit de sud-est; die de s. = die chentza nues; annuare su s. = cuguzare de nues (o àteru) de cuare su sole; ladinu chei su s., craru che s'ogru de su s. = craru de si cumprèndhere deretu; babboi de s. = terriolu; sa mama (a logos, Maria Soliana), su babbu de su s. = èssere fatu a pentzamentu po fàere a tímere is pipios in s'istade, po no dhos fàere essire a foras (ma dhu narant fintzes de unu bobboi chi àteros narant "carabbineri")
Frasi
su Sole si aclisat candho sa Luna si li ponet imbia ◊ su Sole a mesudie nos paret in su puntu prus artu de s'aera ◊ s'aera est annuada ma donzi tantu torrat a bogare su Sole ◊ su tilibirche a nues annuaiat su Sole ◊ at acorrau is cabras deghí su soli nci fiat calau ◊ su sole daet lughe e calore
2.
a meigama su soli in s'istadi parit chi iscallit totu ◊ in iscola fimus mortos de fritu in die de sole ◊ in istiu, comente caentat sole sas berbeghes mériant ◊ in s'umbrinu bi tocat sole a mesudie o solu in istiu ◊ dha tiràt anca ferriat su sobi ◊ in s'umbra no ti ferit sole ◊ su sole a mesudie in istiu paret ballendhe ◊ si est istérritu a dormire inuve bi paraiat un'ocru de sole ◊ pro una zorronada dae sole in sole dabant unu litru de ozu ◊ za bi falat su sole in cussos paris, chentza mancu un'àrbure! ◊ pitzinna, ista in domo fintzas a sas bàtoro: in fora bi est sa mama de su sole! (L.Marielli)◊ fut cummentzendi a intrai un'ogu de soli ◊ lah, andau su soli!◊ nc’est ancora duas cannas de soi e a si ndi andai candu est murrinendi!
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)sole, (De)solis, (De)ssole, (De)ssolis, Soi, Sois, Sole, Soli, Solis
Terminologia scientifica
astr
Etimo
ltn.
sole(m)
Traduzioni
Francese
soleil
Inglese
sun
Spagnolo
sol
Italiano
sóle
Tedesco
Sonne.