agruòe , nm: oguoe Definizione
genia de pigionedhu, topi de mata
Terminologia scientifica
pzn, sylvia sarda
Traduzioni
Francese
fauvette sarde
Inglese
dartford warbler
Spagnolo
curruca sarda
Italiano
magnanina sarda
Tedesco
Sardengrasmücke.
cassí , nm: cassibi,
cassile,
cassili,
cassívile Definizione
genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: est amparau cun lei po no dh'ispèrdere deunudotu
Sinonimi e contrari
ansile*,
assíbile,
bassili,
grassíbile,
ibbirru,
ischirru,
màrcia 3,
vrassívile
Cognomi e Proverbi
smb:
Cassili, Cascili
Terminologia scientifica
anra, martes martes latinorum
Traduzioni
Francese
martre des pins,
martre sarde
Inglese
pine marten,
sardinian marten
Spagnolo
marta
Italiano
màrtora comune,
màrtora sarda
Tedesco
Baummarder,
Edelmarder.
craculèu , nm: crucueu,
cruculeu,
cruculleu,
crunculleu,
curculeu,
curculleo Definizione
s'arratza sarda de su pigione trinu, de turra o de palatu, pigione múrinu o murinatzu: una calidade (passer montanus) faet abbitu mescamente in sa parte prus a mesudie; persona pitichedha / min. crucuelledhu, cruculededhu; fémina crucullea = conchilébia
Sinonimi e contrari
afuràrgiu,
brufulàgiu,
crucúciu,
fruferarzu,
frufurinu,
mamegherisi,
muntonarjari,
murinàgiu,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frasi
is crucuelledhus si funt papendi sa farra chi mi est arruta foras ◊ ndhe at bistu de crunculleos e de isturros cuss'úmbulu!…◊ is crucueus pesendisindi de terra ant fatu una frusialla cun is alas
2.
no mi fiat partu berus chi unu curculeuedhu diaici comenti e giaja portàt in corpus totu cuss'aragoni!
Terminologia scientifica
pzn, passer hispaniolensis
Traduzioni
Francese
moineau
Inglese
sparrow
Spagnolo
gorrión
Italiano
pàssera sarda
Tedesco
Weidensperling.
crucúciu , nm Definizione
s'arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu
Sinonimi e contrari
afuràrgiu,
brufulàgiu,
craculeu,
frufurinu,
muntonarjari,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frasi
dhoi fiat unu gherrígiu de crucúcius acujendisí ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu
Terminologia scientifica
pzn, passer hispaniolensis
Traduzioni
Francese
moineau
Inglese
sparrow
Spagnolo
gorrión
Italiano
pàssera sarda
Tedesco
Weidensperling.
frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua,
freuledha,
frígula Definizione
ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru
Sinonimi e contrari
ambu,
pistizone,
sucu
Frasi
beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus
Cognomi e Proverbi
smb:
Fregula
Etimo
itl.
frégolo
Traduzioni
Francese
pâtes alimentaires granulées pour soupe
Inglese
typical sardinian pasta for soups
Spagnolo
pastas sardas para sopas
Italiano
tipo di pasta sarda per minèstre
Tedesco
sardische Suppennudeln (Pl.).
frufurínu , nm: fulferinu,
fulfurinu,
furfurinu Definizione
s’arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu; in cobertantza nau de ccn., feminari (furfurinu, paga vida!)
Sinonimi e contrari
afuràrgiu,
brufulàgiu,
craculeu,
crucúciu,
fruferarzu,
mamegherisi,
muntonarjari,
murinàgiu,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frasi
sos furfurinos pienant un'àrvere manna de alas e de càntigos ◊ sos furfurinos si mànigant su laorzu ◊ e finidemindhela, o fulfurinos, custu ciulamentu! ◊ sos fulferinos chirchendhe asséliu punnant a trumadas a sa solzaga
Terminologia scientifica
pzn, passer hispaniolensis, p. montanus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
moineau
Inglese
sparrow
Spagnolo
gorrión moruno,
gorrión molinero
Italiano
pàssera sarda
Tedesco
eine Sperlingssorte,
Feldsperling,
Feldspatz.
gianchèto, gianchètu , nm Definizione
genia de anciova (upm), de no prus de bíndhighi centímetros de longària; su pischighedhu minudu de naschidórgiu de sa sardina e de s'anciova
Frasi
est totu ogus coment'e unu gianchetu ◊ cóciula e buconis tengu a lavamanus e duus tianus de gianchetu
Terminologia scientifica
psc, sprattus sprattus
Etimo
itl.l
gianchetti
Traduzioni
Francese
sprat,
harenguet
Inglese
sprat
Spagnolo
espadín
Italiano
sarda
Tedesco
Sprotte,
Breitling.
grassíbile, grassíle, grassímene, grassímile , nm Definizione
genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele (o can’e linna), a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, arresias, conillos: sa lei dhu badrat po no che dh'ispèrdere deunudotu
Sinonimi e contrari
ansile,
assíbile,
bassili,
cassí,
ibbirru,
ischirru,
màrcia 3
Frasi
naschint crapitos, grassiles e mela de lidone ◊ bae, tue, cara de grassímile!◊ sont parandhe cropos po lèpores, marzanes e grassiles
Terminologia scientifica
anra, martes martes, m. m. latinorum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
martre des pins
Inglese
pine marten
Spagnolo
marta
Italiano
màrtora comune,
m. sarda
Tedesco
Baummarder,
Edelmarder,
eine Edelmardersorte.
ibbírru , nm: ibirru,
ilbirru,
irbirru,
isbirru,
sbirru Definizione
genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s’annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est belle e ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: po sa lei est amparau po chi no si che isperdat
Sinonimi e contrari
ansile,
assíbile,
bassili,
birru,
cassí,
grassíbile,
ischirru*,
màrcia 3
Frasi
is pedhes de irbirru unu tempus fiant cricadas
Terminologia scientifica
anar, martes martes latinorum
Traduzioni
Francese
martre commune
Inglese
pine marten
Spagnolo
marta
Italiano
màrtora comune,
m. sarda
Tedesco
Baummarder,
Edelmarder.
istrúmpa , nf: strumpa Definizione
genia de gherra chi si faet in duos, prus che àteru a giogu o balentia, aferrandhosi s'unu cun s'àteru a chintzu a bratzos fadhios e cricandho de fàere orrúere s'àteru a terra iscutulandhodhu, parandhodhi sa camba o àteru: binchet chie, po fortza o abbilesa, betat a terra s’àteru ponendhodhu asuta / genias de i. segundhu comente si leat s'àteru: i. a totu chitu, i. a chitu partidu
Sinonimi e contrari
chintada,
istrampada
Frasi
sunt zocandhe un'istrumpa trissinada, a chitu partidu ◊ in Ollolai faghent su campionadu de s'istrumpa ◊ a pitzocu, zogandhe a s'istrumpa no ch'est arrennéssiu mai nessunu a dhi pònnere s'ischina in terra
Terminologia scientifica
ggs
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lutte sarde libre
Inglese
sardinian catch-as catch can
Spagnolo
lucha libre sarda
Italiano
lòtta lìbera sarda
Tedesco
sardisches Freistilringen.
launèdhas , nf pl: leonedhas,
leunedhas,
lionedhas,
liunedhas Definizione
genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu
Sinonimi e contrari
bísonas,
bisones,
bísosas,
cannas,
trubedhas
/
grima
Frasi
sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas
2.
zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada
Terminologia scientifica
sjl
Etimo
ltn.
ligulella
Traduzioni
Francese
instrument de musique à vent sard,
à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air
Inglese
launedhas (typical reed-pipe of Sardinia)
Spagnolo
instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña
Italiano
spècie di zampógna tìpica sarda
Tedesco
sardische Hirtenflöte.
saldína , nf: sardina Definizione
genia de pischighedhu in colore asulu in totu s'ischina, biancu in bentre, a iscata matuca, fragosu meda orrostiu po s'ógiu chi portat: una calidade prus pitica, sardinedha = sprattus sprattus; in cobertantza, frincu, segadedha chi capitat de si fàere segandho sa braba
Frasi
eus arrustiu una cardigada de sardina a prandi ◊ sa sardina dha piscant in mari artu
Terminologia scientifica
psc, clupea pilchardus
Etimo
ltn.
sardina
Traduzioni
Francese
sardine
Inglese
sardine
Spagnolo
sardina
Italiano
sarda,
sardina
Tedesco
Sardine.