Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

agruòe , nm: oguoe Definitzione genia de pigionedhu, topi de mata Terminologia iscientìfica pzn, sylvia sarda Tradutziones Frantzesu fauvette sarde Ingresu dartford warbler Ispagnolu curruca sarda Italianu magnanina sarda Tedescu Sardengrasmücke.

cassí , nm: cassibi, cassile, cassili, cassívile Definitzione genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: est amparau cun lei po no dh'ispèrdere deunudotu Sinònimos e contràrios ansile*, assíbile, bassili, grassíbile, ibbirru, ischirru, màrcia 3, vrassívile Sambenados e Provèrbios smb: Cassili, Cascili Terminologia iscientìfica anra, martes martes latinorum Tradutziones Frantzesu martre des pins, martre sarde Ingresu pine marten, sardinian marten Ispagnolu marta Italianu màrtora comune, màrtora sarda Tedescu Baummarder, Edelmarder.

craculèu , nm: crucueu, cruculeu, cruculleu, crunculleu, curculeu, curculleo Definitzione s'arratza sarda de su pigione trinu, de turra o de palatu, pigione múrinu o murinatzu: una calidade (passer montanus) faet abbitu mescamente in sa parte prus a mesudie; persona pitichedha / min. crucuelledhu, cruculededhu; fémina crucullea = conchilébia Sinònimos e contràrios afuràrgiu, brufulàgiu, crucúciu, fruferarzu, frufurinu, mamegherisi, muntonarjari, murinàgiu, pibischirra, poforinu, trinedha, tziria Frases is crucuelledhus si funt papendi sa farra chi mi est arruta foras ◊ ndhe at bistu de crunculleos e de isturros cuss'úmbulu!…◊ is crucueus pesendisindi de terra ant fatu una frusialla cun is alas 2. no mi fiat partu berus chi unu curculeuedhu diaici comenti e giaja portàt in corpus totu cuss'aragoni! Terminologia iscientìfica pzn, passer hispaniolensis Tradutziones Frantzesu moineau Ingresu sparrow Ispagnolu gorrión Italianu pàssera sarda Tedescu Weidensperling.

crucúciu , nm Definitzione s'arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu Sinònimos e contràrios afuràrgiu, brufulàgiu, craculeu, frufurinu, muntonarjari, pibischirra, poforinu, trinedha, tziria Frases dhoi fiat unu gherrígiu de crucúcius acujendisí ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu Terminologia iscientìfica pzn, passer hispaniolensis Tradutziones Frantzesu moineau Ingresu sparrow Ispagnolu gorrión Italianu pàssera sarda Tedescu Weidensperling.

frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua, freuledha, frígula Definitzione ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru Sinònimos e contràrios ambu, pistizone, sucu Frases beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus Sambenados e Provèrbios smb: Fregula Ètimu itl. frégolo Tradutziones Frantzesu pâtes alimentaires granulées pour soupe Ingresu typical sardinian pasta for soups Ispagnolu pastas sardas para sopas Italianu tipo di pasta sarda per minèstre Tedescu sardische Suppennudeln (Pl.).

frufurínu , nm: fulferinu, fulfurinu, furfurinu Definitzione s’arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu; in cobertantza nau de ccn., feminari (furfurinu, paga vida!) Sinònimos e contràrios afuràrgiu, brufulàgiu, craculeu, crucúciu, fruferarzu, mamegherisi, muntonarjari, murinàgiu, pibischirra, poforinu, trinedha, tziria Frases sos furfurinos pienant un'àrvere manna de alas e de càntigos ◊ sos furfurinos si mànigant su laorzu ◊ e finidemindhela, o fulfurinos, custu ciulamentu! ◊ sos fulferinos chirchendhe asséliu punnant a trumadas a sa solzaga Terminologia iscientìfica pzn, passer hispaniolensis, p. montanus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moineau Ingresu sparrow Ispagnolu gorrión moruno, gorrión molinero Italianu pàssera sarda Tedescu eine Sperlingssorte, Feldsperling, Feldspatz.

gianchèto, gianchètu , nm Definitzione genia de anciova (upm), de no prus de bíndhighi centímetros de longària; su pischighedhu minudu de naschidórgiu de sa sardina e de s'anciova Frases est totu ogus coment'e unu gianchetu ◊ cóciula e buconis tengu a lavamanus e duus tianus de gianchetu Terminologia iscientìfica psc, sprattus sprattus Ètimu itl.l gianchetti Tradutziones Frantzesu sprat, harenguet Ingresu sprat Ispagnolu espadín Italianu sarda Tedescu Sprotte, Breitling.

grassíbile, grassíle, grassímene, grassímile , nm Definitzione genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele (o can’e linna), a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, arresias, conillos: sa lei dhu badrat po no che dh'ispèrdere deunudotu Sinònimos e contràrios ansile, assíbile, bassili, cassí, ibbirru, ischirru, màrcia 3 Frases naschint crapitos, grassiles e mela de lidone ◊ bae, tue, cara de grassímile!◊ sont parandhe cropos po lèpores, marzanes e grassiles Terminologia iscientìfica anra, martes martes, m. m. latinorum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu martre des pins Ingresu pine marten Ispagnolu marta Italianu màrtora comune, m. sarda Tedescu Baummarder, Edelmarder, eine Edelmardersorte.

ibbírru , nm: ibirru, ilbirru, irbirru, isbirru, sbirru Definitzione genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s’annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est belle e ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: po sa lei est amparau po chi no si che isperdat Sinònimos e contràrios ansile, assíbile, bassili, birru, cassí, grassíbile, ischirru*, màrcia 3 Frases is pedhes de irbirru unu tempus fiant cricadas Terminologia iscientìfica anar, martes martes latinorum Tradutziones Frantzesu martre commune Ingresu pine marten Ispagnolu marta Italianu màrtora comune, m. sarda Tedescu Baummarder, Edelmarder.

istrúmpa , nf: strumpa Definitzione genia de gherra chi si faet in duos, prus che àteru a giogu o balentia, aferrandhosi s'unu cun s'àteru a chintzu a bratzos fadhios e cricandho de fàere orrúere s'àteru a terra iscutulandhodhu, parandhodhi sa camba o àteru: binchet chie, po fortza o abbilesa, betat a terra s’àteru ponendhodhu asuta / genias de i. segundhu comente si leat s'àteru: i. a totu chitu, i. a chitu partidu Sinònimos e contràrios chintada, istrampada Frases sunt zocandhe un'istrumpa trissinada, a chitu partidu ◊ in Ollolai faghent su campionadu de s'istrumpa ◊ a pitzocu, zogandhe a s'istrumpa no ch'est arrennéssiu mai nessunu a dhi pònnere s'ischina in terra Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lutte sarde libre Ingresu sardinian catch-as catch can Ispagnolu lucha libre sarda Italianu lòtta lìbera sarda Tedescu sardisches Freistilringen.

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definitzione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinònimos e contràrios bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frases sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia iscientìfica sjl Ètimu ltn. ligulella Tradutziones Frantzesu instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Ingresu launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Ispagnolu instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italianu spècie di zampógna tìpica sarda Tedescu sardische Hirtenflöte.

saldína , nf: sardina Definitzione genia de pischighedhu in colore asulu in totu s'ischina, biancu in bentre, a iscata matuca, fragosu meda orrostiu po s'ógiu chi portat: una calidade prus pitica, sardinedha = sprattus sprattus; in cobertantza, frincu, segadedha chi capitat de si fàere segandho sa braba Frases eus arrustiu una cardigada de sardina a prandi ◊ sa sardina dha piscant in mari artu Terminologia iscientìfica psc, clupea pilchardus Ètimu ltn. sardina Tradutziones Frantzesu sardine Ingresu sardine Ispagnolu sardina Italianu sarda, sardina Tedescu Sardine.