acolumàre , vrb: acumbulare,
columare Definizione
fàere a cólumu, prènnere un'istrégiu fintzes a oros, pònnere a muntone
Sinonimi e contrari
acucuai,
acucurrumedhare,
ammuntonae,
pienare,
plèniri
| ctr.
bocare,
iscolomare,
leai
Frasi
nues chi si acólumant in istiu batint tempestas chin abba a cadinos ◊ annos de fadigas acólumant sos órrios de sos matimannos ◊ iseto aculumendhe penas e sonnos de fantasias ◊ acolumedas forte una siendha de terra, fraigados, prata e oro! (G.Tidore)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
accumuler
Inglese
to amass,
to fill up
Spagnolo
colmar,
amontonar
Italiano
accumulare,
colmare
Tedesco
anhäufen,
füllen.
assacài, assacàre , vrb Definizione
pònnere in su sacu, nau fintzes in su sensu de afallare, fàere tibbu; istare aguantandho, ingurtindho fele, tzacu, patimentu; intrare a calecunu logu
Sinonimi e contrari
arregolli,
insacai
/
assacheare
| ctr.
illichidare
Frasi
terra assacat e coro abbacat ◊ su trigu in s'argiola benit assacau
2.
seu assachendu, assachendu, ma ses acanta de piscai! ◊ su grajori de tantis buconis marigosus si fiat assacau asuba de is palas suas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensacher
Inglese
to sack
Spagnolo
ensacar
Italiano
insaccare
Tedesco
in Säcke füllen.
incubàe, incubài, incubàre , vrb: incupai,
incupare Definizione
pònnere su mustu in su cubone a budhire, pònnere su binu in sa carrada (cuba); ufrare, essire ufrau che una cuba de s'arrennegu, de su fele (nau de animales mannos – boes, bacas – fintzes mòrrere de ufradura po àere papau erba isciusta in beranu)
Sinonimi e contrari
incubonare
/
acubare,
afenare,
inchibberare,
ufiare
| ctr.
iscubonare,
scupai
Modi di dire
csn:
incubare calore = collire caentu meda, imbudhighinare e tratènnere su calore; incubare una maladia = collire intzimia de maladia, finas a candho sa maladia no si paret bene
Frasi
su bingiateri at binnennau e incupau su mustu
2.
gasi, incubendhe fora de sentidu, si únfiat tantu, si únfiat, mischina, chi ruet morta crebada in fiancu (Limbaresu)◊ si li sunt incubadas sas bacas e ndhe li at mortu puru
3.
no ghetu mexina a su mustu incubau, su fatu e cracau po no guastai (F.Pischedda)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entonner
Inglese
to barrel
Spagnolo
encubar
Italiano
imbottare
Tedesco
in Fässer füllen.
infertzíre 1 , vrb: isfertzire Definizione
pònnere su prenimentu a unos cantu papares
Sinonimi e contrari
fartziri,
impreni
Etimo
itl.
infarcire
Traduzioni
Francese
farcir
Inglese
to stuff
Spagnolo
rellenar,
embutir
Italiano
farcire
Tedesco
füllen.
insacài, insacàre , vrb: isciacare,
issacare Definizione
pònnere cosa in sacos; pònnere sa cosa a issacu, a càtigu, a istibbidura po ndhe fàere càbere de prus in s'istrégiu; in cobertantza, abbudhare, púnghere (a lepa, a puntorzu)/ i. feli = pigare arrennegu, tzacu
Sinonimi e contrari
assacai
/
abbaticare,
istibbire
/
istichire,
pònnere,
tzacare
Frasi
amus issacadu s'olia pro la zúghere a maghinare ◊ su trigu netu in s'arzola s'issacat pro che lu giúghere a bidha ◊ no as àteru impreu, petzi issachendhe néula!…
2.
nche lu cheriant issacare in prejone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensacher
Inglese
to sack
Spagnolo
ensacar
Italiano
insaccare
Tedesco
in Säcke füllen.
pienàre , vrb: prenare Definizione
betare o pònnere calecuna cosa in istrégiu o in calecunu logu fintzes a candho no dhue ndhe cabet àtera: fintzes pònnere cosa o betare apitzu coment'e imbrutandho meda o totu, ocupandho logu; foedhandho de terrenos, betare su sèmene in sa terra arada; foedhandho de fémina, impringiare; in cobertantza, fintzes cumbínchere a ccn. a calecuna idea, su si crèdere meda, ocupare fintzes cun prexu sa mente, s'ànima, su coro / cong. pres. 1ˆp. sing. prenga, prene; pps. prenadu, prenu / prenare s'ogru a unu = (nau de calincuna cosa) pàrriri bella meda, bona, pràxiri
Sinonimi e contrari
acolumare,
cènnere,
impreni,
imprignare,
improssimare,
plèniri,
semenai,
umpire
| ctr.
abbuidai,
ilgavantare,
illichidare
Frasi
so prenendhe su binu ◊ mi prenaia sas busacas de càriga ◊ comente at betadu cussa cosa mi at prenu de brúere! ◊ prena s'ozu a sas ampullas! ◊ at prenu fiascos de abba ◊ cussu traste s'est prenanne de rughintzu ◊ bodhindhe morisca mi so prenu de ispina ◊ sos istradones si torrant a prenare de fossos e de lutu ◊ is bangus si preniant de genti, montàrgius e bidhajus
2.
mancari cun s'aradu de linna pienao su nalvone ◊ bos sezis irfassaos prenandhe sa terra a marrone ◊ ocannu prenamus s'ortu a basolu ◊ cust'arricu medas terras dhas preniat a trigu e a fà e poniat fintzas trinta giorronaderis a trabballai
3.
custu contu consolat e ndhe pienat su coro ◊ iscummitu ca sa conca gei ti dh'at prena oi puru, cun is chistionis suas?! (A.Melas)◊ aici gei si dh'at prenu s'ogu!…◊ de cussa malesa ndhe as prenu su logu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remplir jusqu'au bord
Inglese
to fill
Spagnolo
llenar
Italiano
riempire,
colmare
Tedesco
füllen,
auffüllen.
plèniri, plènnere , vrb: prènere,
preni,
prènnere 1,
prenni,
prènniri Definizione
betare o pònnere calecuna cosa in istrégiu fintzes a candho no ndhe cabet àtera; fintzes pònnere o betare cosa apitzu coment'e imbrutandho, ocupandho logu; betare a corpus, papare a tzatzadura; foedhandho de terrenos, betare su sèmene de su laore in sa terra arada; in cobertantza, cumbínchere a calecunu de calecuna idea, giare informatziones solu de una genia po dhu cumbínchere de calecuna cosa e dhu tènnere in favore, su si crèdere meda, pigare sa mente, s'ànima / pps. prenu; ger. prenindhe
Sinonimi e contrari
acolumare,
cènnere,
impreni,
pienare
/
satzai
/
semenai
| ctr.
abbuidai,
illichidare
Frasi
apu prenu una marighedha de pruna ◊ so prenendhe abba a sa broca ◊ Pistirincu at prenu su sacu de perda ◊ si prenit sa domu de carramatzinas ◊ custa butíllia isbódia immoi dha prengu ◊ torra a prènnere sa tassa! ◊ sa pasta si podet prènere de saba o mele pro fàere custu druche ◊ sa domo si fit prenindhe de zente
2.
tengu terras a pasci e terras po preni ◊ is messajus prenint, po su prus, fà e trigu
3.
si prenint sa buca, de autonomia, ma no su ciorbedhu ◊ a fuedhus gei ti prenis: ma ses prenu de bentu! ◊ no mi prèngias sa menti de fumu! (L.Matta)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remplir,
remplir jusqu'au bord
Inglese
to fill
Spagnolo
llenar
Italiano
riempire,
colmare
Tedesco
füllen,
anfüllen,
auffüllen.
preniméntu , nm Definizione
su prènnere calecuna cosa (fintzes terras a sèmene); totu su chi si ponet de cundhimentu po prènnere calecuna cosa chi depet istare prena (culurgiones, pala de angione, de crabitu, animale piticu) o fintzes àteru (es. sa banita)
Sinonimi e contrari
imprenimentu,
prenadura,
prenidórgiu,
preníngiu
/
semenóngiu
| ctr.
sbuidamentu
Frasi
su semíngiu est fintzas su tempus de fai su prenimentu, de seminai
2.
fatzu su prenimentu po una pala de angioni a budhiu ◊ su prenimentu de is matalafus dhu fadiant de lana, de palla
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remplissage,
rembourrage,
rembourrement
Inglese
stuffing
Spagnolo
llenado,
mullido,
relleno
Italiano
riempiménto,
imbottitura,
ripièno
Tedesco
Füllen,
Füllung,
Polsterung.
umpíre, umpíri , vrb: umprire,
umpriri Definizione
pigare cosa intrandho s’istrégiu de prènnere a mesu de sa cosa de pigare
Sinonimi e contrari
imbèlghere,
orire 1,
pienare,
úmprere*
Frasi
Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ lea su tatzone, umpri abba dae sa bartza e beta a sos fiores! ◊ fia pigadu a montes cun babbu a umprire a pala ledàmine a sos sacos ◊ àter'e che gai ndhe amus bufadu in tempus de arzola, abba caente umprida a s'isterzu e a su cola cola! ◊ fit umpendhe abba cun sa càtula dai sa cora
2.
posta in motu est sa màchina moderna po umpire s'iscàrgiu a su pasteri (L.Zedde)◊ sodhu minore umpit sa búscia
Traduzioni
Francese
puiser
Inglese
to fill,
to draw
Spagnolo
sacar
Italiano
attìngere,
empire
Tedesco
schöpfen,
füllen.