achiàre , vrb Definizione
fàere su sèmene (chiu) bellu, su granu grussu
Sinonimi e contrari
abbasolare,
abberare,
ammadurae,
chibare,
ciòmpere,
còmprere,
crompire,
ingranire,
lòmpere
| ctr.
agurtire
Frasi
custu basolu est bene achiadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grener
Inglese
to bloom
Spagnolo
granar
Italiano
granire
Tedesco
Körner ansetzen.
acorruntzulàre , vrb Definizione
fàere su corrúntzulu, seberare sa tega de sa fae, de su pisu, o àteru)
Sinonimi e contrari
acorruschedhare,
seberare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nouer (bot.)
Inglese
to set
Spagnolo
transformarse el ovario en fruto
Italiano
allegare (détto di piante)
Tedesco
ansetzen (Bot).
addegàre , vrb: atecare,
ategai Definizione
fàere sa tega, nau de unos cantu laores (fae, pisucre, pisu)/ fasoledhu ategau = a tega fata
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nouer (bot.)
Inglese
to set
Spagnolo
transformarse el ovario en fruto
Italiano
allegare (fare i baccèlli)
Tedesco
ansetzen (Bot).
arramenàre , vrb: arraminai,
arraminare,
raminai Definizione
pònnere o fàere birderàmine (óssidu de arràmene), pigare su sabore de s’arràmene (nau de papares postos in istrégiu de arràmene)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ooxyder (du cuivre)
Inglese
to oxidate (of copper)
Spagnolo
oxidar
Italiano
ossidare (del rame)
Tedesco
Kupfergrün ansetzen.
imprupài, imprupàre , vrb: impulpare Definizione
pònnere prupa, crèschere de prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos
Sinonimi e contrari
ammaciociae,
imprupire,
impurpatzire
Frasi
chini papat bèni e bufat mellus s'imprupat e ingrassat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remplumer,
reprendre de l'embonpoint
Inglese
to fill out
Spagnolo
engordar
Italiano
rimpolpare
Tedesco
Fleisch ansetzen.
ingraníre, ingraníri , vrb Definizione
fàere su granu, mescamente nau in su sensu de dhu fàere bellu matucu, bonu / bae chi cussa no t'ingranit! = no as a biri mai cussa dí, cussu disígiu cumpriu
Sinonimi e contrari
abbasolare,
abberare,
achiare,
ammadurae,
chibare,
integare
| ctr.
imbiciai
Frasi
su chivu est ingranindhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grener
Inglese
to seed
Spagnolo
granar
Italiano
granire
Tedesco
Körner ansetzen.
intechíre , vrb: integhie,
integhire,
intichire Definizione
seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima
Sinonimi e contrari
addegare
Frasi
sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu
3.
s'ebba at integhidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pousser les cosses (des légumineuses)
Inglese
to pod
Spagnolo
poner las vainas las legumbres
Italiano
méttere i baccèlli (détto delle leguminóse)
Tedesco
Hülsen ansetzen.
scabidhài , vrb: iscabidhai* Definizione
bogare sa cabitza de sa canna, fàere s'ispiga, nau de is laores chi ispigant; lòmpere, nau fintzes de persona
Sinonimi e contrari
iscabissare,
ispicare,
ispighire
Frasi
candu su trigu iat scabidhau e si fut drimpiu fut cumparta fintzas s'erba mala ◊ sa terra etotu fait cresci su lori: prima su cambu, apustis scabidhat e infinis si drimpit s'ispiga
Traduzioni
Francese
monter en épi
Inglese
to ear
Spagnolo
espigar
Italiano
spigare
Tedesco
Ähren ansetzen.
sceberài, sceberàri , vrb: scioberai,
sebarai,
seberai,
seberare,
seperare,
severare Definizione
pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late
Sinonimi e contrari
asseperare,
chirrare,
isceberai,
iscedhai,
iscerai,
istagiai
/
acorruntzulare
| ctr.
ammasturai,
meschiare
Frasi
seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai
2.
as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu
3.
sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe…
Cognomi e Proverbi
prb:
a cuadhu donau no scioberis piu
Etimo
ltn.
seperare
Traduzioni
Francese
séparer,
choisir,
nouer (bot.)
Inglese
to divide,
to select,
to set
Spagnolo
elegir,
seleccionar,
transformarse el ovario en fruto
Italiano
separare,
scégliere,
selezionare,
allegare (détto di piante)
Tedesco
trennen,
wählen,
auswählen,
ansetzen (Bot.).
seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definizione
su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu
Sinonimi e contrari
chirrionzu,
isseperonzu,
sceberadura,
sèbera 1,
seberadórgiu,
seberonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
transformation de la fleur en fruit
Inglese
setting
Spagnolo
cuajado
Italiano
allegagióne
Tedesco
Ansetzen der Früchte.