feurrèdha , nf: fiurredha Definizione
feruledha de àinu, de casu, una calidade de feurra; su matessi númene dhu narant fintzes a su lauguadhinu o cicuta feurredha
Sinonimi e contrari
ciciriopis,
ferulagasari,
feruledhagàsina,
feurrabburda,
fraudha
/
bidhuri
Terminologia scientifica
rba, Thapsia garganica
Traduzioni
Francese
thapsia
Inglese
thapsia
Spagnolo
tapsia
Italiano
tàpsia
Tedesco
eine Steckenkrautsorte.
flúsia , nf: frúsia Definizione
genia de matighedha
Terminologia scientifica
mt, Fuchsia coccinea
Traduzioni
Francese
fuchsia
Inglese
fuchsia
Spagnolo
fucsia
Italiano
fùcsia
Tedesco
eine Fuchsiesorte.
focàle , nm: fogale,
fogali Definizione
genia de maladia chi leat a is gràndhulas a is procos e faet a ufradura e tupamentu a su gúturu
Sinonimi e contrari
focone 1,
guturones,
ischinéntzia
Frasi
anchi dhu pighit su fogali a chini mi at fatu arrui! ◊ sos porcos moriant de fogale
Terminologia scientifica
mld.
Etimo
ltn.
focale
Traduzioni
Francese
angine,
adénite épidémique qui frappe les cochons
Inglese
angina,
swine adenitis
Spagnolo
angina
Italiano
angina,
adenite epidèmica suina
Tedesco
eine Drüsenentzündungssorte.
fostinàcia , nf: frustinaca,
frustinaga,
fustinaga,
fustinàglia Definizione
sa calidade areste de sa pistinaga
Sinonimi e contrari
aligalzagàmpina,
pastinaca,
pestianga,
pinnoi,
pubusone
Frasi
birduras de papare: beda, isparau, frenugu, àpiu, caulitu, porru, ambularza, cardu, tzicória, nafrutza, ortigada, fustinaga e ateras
Terminologia scientifica
rba, Daucus carota
Etimo
ltn.
pastinaca + fuste
Traduzioni
Francese
carotte fourragère
Inglese
carrot
Spagnolo
zanahoria silvestre
Italiano
caròta selvàtica
Tedesco
eine Möhresorte.
frabbaínzu , nm: fraggavinu,
frambainzu,
frateggavinu Definizione
genia de pigionedhu
Sinonimi e contrari
barbarrúbia,
brinchidhi,
brinci,
chilisi,
cridhi,
dhodhi,
iscalzurúgiu,
petiruju,
princiotu,
tintillu,
tradhera,
tzichi
Frasi
paret deris, de candho chircaimus nidos de sorighedhas e frambainzos!
Terminologia scientifica
pzn, erithacus rubecula sardus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouge-gorge
Inglese
robin
Spagnolo
petirrojo
Italiano
pettirósso
Tedesco
eine Rotkehlchensorte.
francusína 2 , nf Definizione
fintzes barràluga a f. o cocóide farrancudu: animaledhu de mare, croxiu e totu farrancas (deghe), chi si nche istichit e istat po difesa aintru de unu tzintzigorredhu buidu
Sinonimi e contrari
peada 1
Terminologia scientifica
crx, paguristes oculatus, clibanarius misanthropus, diogenes pugilator
Traduzioni
Francese
pagure,
Bernard-l'hermite
Inglese
hermit-crab
Spagnolo
ermitaño
Italiano
paguro bernardo
Tedesco
eine Einsiedlerkrebssorte.
frobbàdu , nm Definizione
una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus
Traduzioni
Francese
raisin "torbato"
Inglese
kind of white grapes
Spagnolo
cepa de uva blanca y el vino que da
Italiano
torbato
Tedesco
eine sardische Wein sorte (trauben).
froníca , nf: froninca,
frorinca Definizione
genia de erba a cambos longos chi faet unu frore asulu craru
Sinonimi e contrari
brunica,
proinca
/
ttrs. giàmpana
Frasi
in is notes de luna prena bodhiat su lodhorasi, sa navrighedha, sa trafodha, sa frorinca e àteras erbas chi no naiat a nessunu (E.Madeddu)
Terminologia scientifica
rba, Vinca difformis
Etimo
ltn.
pervinca + frore
Traduzioni
Francese
pervenche
Inglese
periwinkle
Spagnolo
alcandórea,
pervinca
Italiano
pervinca
Tedesco
eine Immergrünsorte.
fruferàrzu , nm: frufurarzu,
fuferazu,
fufuraju,
fulferalzu,
furferalzu,
furferarzu,
furfularju,
furfuraju,
furfurarju,
furfurarzu,
fusferarzu Definizione
puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu, connotu meda ca faet meda su niu fintzes in is teuladas (e fintzes in is matas)
Sinonimi e contrari
afuràrgiu,
bidhisone,
brufulàgiu,
craculeu,
crucúciu,
frufurinu,
fúrfure 1,
mamegherisi,
muntonarjari,
murinàgiu,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frasi
narant chi sunt andhendhe a catza russa e isparant a sos furferarzos! ◊ su cànticu tou est unu píliu de furfularju pérdiu in d-una temporada mala ◊ duos fufurajos ant carratu lana pro fàchere su nidu
2.
est allegru che furferalzu
Cognomi e Proverbi
prb:
fulferalzu in gianna temporada manna
Terminologia scientifica
pzn, passer hispaniolensis, p. montanus
Etimo
ltn.
furfurareus
Traduzioni
Francese
moineau
Inglese
sparrow
Spagnolo
gorrión
Italiano
pàssero
Tedesco
eine Sperlingssorte,
Feldsperling,
Feldspatz.
frufurínu , nm: fulferinu,
fulfurinu,
furfurinu Definizione
s’arratza sarda de su puzone trinu, de turra, de palatu, pigione múrinu o murinatzu; in cobertantza nau de ccn., feminari (furfurinu, paga vida!)
Sinonimi e contrari
afuràrgiu,
brufulàgiu,
craculeu,
crucúciu,
fruferarzu,
mamegherisi,
muntonarjari,
murinàgiu,
pibischirra,
poforinu,
trinedha,
tziria
Frasi
sos furfurinos pienant un'àrvere manna de alas e de càntigos ◊ sos furfurinos si mànigant su laorzu ◊ e finidemindhela, o fulfurinos, custu ciulamentu! ◊ sos fulferinos chirchendhe asséliu punnant a trumadas a sa solzaga
Terminologia scientifica
pzn, passer hispaniolensis, p. montanus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
moineau
Inglese
sparrow
Spagnolo
gorrión moruno,
gorrión molinero
Italiano
pàssera sarda
Tedesco
eine Sperlingssorte,
Feldsperling,
Feldspatz.
fruschiajòlos , nm pl Definizione
una genia de erba chi narant puru origa de para
Sinonimi e contrari
niedhunuraghe
Terminologia scientifica
rba, Silene latifolia ssp. alba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lychnis
Inglese
campion
Spagnolo
planta del género lychnis
Italiano
lìcnide
Tedesco
eine Lichtnelkesorte.
fundhuràssu , nm Definizione
duas calidades de erba: a) erba de porcus, erba o latuca porchina, b) limba, língua e fintzes origa de cani
Sinonimi e contrari
limbuda 1,
lolloiosa
/
nughenughe 1
Terminologia scientifica
rba, Echium plantagineum, Cynoglossum creticum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
langue-de-bœuf,
cynoglosse
Inglese
dog's tongue
Spagnolo
viborera,
lengua de perro
Italiano
lìngua bovina,
cinoglòsso
Tedesco
eine Natterkopfsorte (Echium),
eine Hundszungesorte (Cynoglossum).
gàlu , nm Definizione
genia de erba, chi benit de s'Àsia e de s'Àfrica, bona fintzes a meighina: faet unu truncu de calecunu metro
Sinonimi e contrari
carrúciu,
sebada
Terminologia scientifica
rba, Aloe vera
Etimo
mls.
garo
Traduzioni
Francese
aloès
Inglese
aloe
Spagnolo
áloe
Italiano
àloe
Tedesco
eine Aloesorte.
ganghilédhu , nm Definizione
genia de arretza coment’e sacu, po piscare
Sinonimi e contrari
arraciallu,
arretza,
filau,
óbiga
Etimo
ctl.
gánguil
Traduzioni
Francese
guideau (pêche)
Inglese
kind of fishing net
Spagnolo
red para pescar
Italiano
àngamo
Tedesco
eine Art Reuse.
gató, gatòe , nm: ghitou Definizione
druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a mórigu a mórigu, àrridu candho ifridat
Sinonimi e contrari
cartò,
catone
Frasi
mamma mi at fatu unu gatoe mannu po sa festa
Terminologia scientifica
drc
Etimo
itl.
gattò
Traduzioni
Francese
gâteau à base d'amandes et du miel
Inglese
sweet stuffed with almonds
Spagnolo
dulce con miel y almendras
Italiano
croccante (alle màndorle,
alle nocciòle)
Tedesco
eine Art Mandelkrokant.
gioríca , nf: (sa g. = saxoríca)
Definizione
una calidade pitica de sàlvia de campu
Sinonimi e contrari
lucajabitica,
salviedha
Terminologia scientifica
rba, Salvia verbenaca
Traduzioni
Francese
sauge verveine,
variété de sauge
Inglese
wild sage
Spagnolo
gallocresta
Italiano
chiarèlla minóre
Tedesco
eine Wiesensalbeisorte.
gipòne, gipòni , nm: cipone,
giupone,
zibbone Definizione
genia de bestimentu grussu de su costúmene, siat de ómine o de fémina, chi si ponet deretu in pitzu de sa camisa (o ghentone) o fintzes in pitzu de totu (camisa, pala o coritu, zipone)/ giponi de soldau = letítera (Lathyrus sylvestris)
Sinonimi e contrari
giacu 1
Frasi
apu connotu bragas e giponis fendu su ballu tundhu
Terminologia scientifica
bst
Traduzioni
Francese
corsage
Inglese
bodice
Spagnolo
corpiño
Italiano
corpétto del costume femminile
Tedesco
eine Mieder (oder Leibchen,
oder Kamisol)sorte.
gragàllu , nm Definizione
indàtili o resorza de mare, genia de animaledhu de diferentes calidades, longu, a corgiolu tostau a duas perras, chi candho si serrat assimbígiat a una lepedha serrada / una creze de g.: mànigus de arresoja; g. de sànguni = gragallu de colore unu pagu biaitu (ensis siliqua)
Sinonimi e contrari
arrasoa,
gragalloni
Frasi
anguidha cun lissa, cóciula cun gragallus
Terminologia scientifica
crx, pharus legumen, solen vagina, ensis ensis
Etimo
ltn.
cochlearium
Traduzioni
Francese
datte de mer
Inglese
razor-clam
Spagnolo
navaja
Italiano
cannolìcchio
Tedesco
eine Messerscheidesorte,
eine Scheidenmuschelsorte.
grassíbile, grassíle, grassímene, grassímile , nm Definizione
genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele (o can’e linna), a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, arresias, conillos: sa lei dhu badrat po no che dh'ispèrdere deunudotu
Sinonimi e contrari
ansile,
assíbile,
bassili,
cassí,
ibbirru,
ischirru,
màrcia 3
Frasi
naschint crapitos, grassiles e mela de lidone ◊ bae, tue, cara de grassímile!◊ sont parandhe cropos po lèpores, marzanes e grassiles
Terminologia scientifica
anra, martes martes, m. m. latinorum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
martre des pins
Inglese
pine marten
Spagnolo
marta
Italiano
màrtora comune,
m. sarda
Tedesco
Baummarder,
Edelmarder,
eine Edelmardersorte.
impaperotài , vrb: impapirotare Definizione
fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu
Sinonimi e contrari
imbodhiai
Traduzioni
Francese
entortiller
Inglese
to put in a paper bag
Spagnolo
enrollar
Italiano
incartocciare
Tedesco
in eine Tüte geben.