Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

conchèdha 3 , nf Definitzione sa punta de sa natura de s'ómine: dhi narant conchedhu puru / iscocolletare sa conchedha = innudare, iscugudhai sa conchedha tirendhe issegus s'iscrafudhu (pedhe) Sinònimos e contràrios cocollete, iscrafudhu, papu 1 Terminologia iscientìfica crn, ssl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu glande génitale Ingresu glans Ispagnolu glande, bálano Italianu glande Tedescu Eichel.

gràndhula , nf: gràndua, gràndula Definitzione in sa carena, néula, una genia de arremu modhe o, segundhu, coment’e nodighedhu, chi produet e sèberat (sumit) calecuna sustàntzia de impreare po su funtzionamentu de s'organísimu etotu o de bogare a fora: funt medas, ma s’ispartzint in endócrinas (faent ormones chi betant a su sàmbene, comente funt is butones in su mascu – in parte –, o sa carrisàbida), e esócrinas (apertas, sèberant sustàntzias de bogare a fora, comente funt is titas in sa fémina, o su figau, is gràndhulas de sa salia, de su sudore) Sinònimos e contràrios arràndula, giàngula, làndora, nàndula / animedhas / gangule Frases candho uchident su mannale secant peta pro sa sartitza, gràndhulas, presciutos, pancetas e ispinos Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. glandula Tradutziones Frantzesu glande Ingresu gland Ispagnolu glándula Italianu ghiàndola, linfonòdo Tedescu Drüse.

iscrafúdhu , nm Definitzione de sa natura de s'ómine, su pigighedhu de pedhe chi ammontat sa conchedha o fintzes cust'úrtima (tirare issegus s'i. = iscocolletare sa conchedha) Sinònimos e contràrios conchedha 3, papu 2 Terminologia iscientìfica crn, ssl Tradutziones Frantzesu prépuce, glande Ingresu prepuce, glans Ispagnolu prepucio, glande Italianu prepùzio, glande Tedescu Vorhaut, Eichel.

lagrimadórzu , nm Definitzione istugighedhu a chistire is làmbrigas…; su cúgiu de s'ogu a sa parte de su nasu, totu gràndhulas chi bogant làmbrigas Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu glande lacrymale Ingresu lachrymal gland Ispagnolu lacrimatorio, lagrimal Italianu lacrimatóio Tedescu Tränendrüse.

pàpu 1 , nm Definitzione sa punta o conchedha de sa natura de s'ómine / iscugudhai su p. = iscocolletare, tirare issegus su pedhutu (iscrafudhu) chi lu muntenet cuguzadu Sinònimos e contràrios conchedha 3 Terminologia iscientìfica crn, ssl Tradutziones Frantzesu glande Ingresu glans Ispagnolu glande Italianu glande Tedescu Glans, Eichel.

ràndhula , nf, nm: arràndula, ràndua, ràndula, ràndule Definitzione in sa carena, una genia de arremu modhe, néula, chi produet e bogat (sumit) calecuna sustàntzia (es. salia – r. saliàrgia –, fele) de impreare po su funtzionamentu de s'organísimu etotu o de bogare a fora (es. late, suore, grassu); a logos, su tretu de sa ganga de su porcu cunfetau che a sa panceta Sinònimos e contràrios gaticiola, giàngula, gràndhula*, làndora, maràndula, nàndula / animedhas / aràndula, gangule Frases su fígadu est una ràndhula Tradutziones Frantzesu glande Ingresu gland Ispagnolu glándula Italianu ghiàndola Tedescu Drüse.

resmíglia , nf Definitzione sa punta, sa fae o conchedha de sa natura de s'ómine Terminologia iscientìfica crn Ètimu spn. rezmilla Tradutziones Frantzesu glande génitale Ingresu glans Ispagnolu glande, bálano Italianu ghianda del pène Tedescu Eichel, Glans.

títa , nf Definitzione genia de gràndhula manna esócrina chi sèberat e bogat su late, isvilupada meda in sa fémina e mescamente in animales chi si pesant po su late coment'e alimentu: est a bisura de cumossu tundhu (a mola, pane de tita) chi acabbat a punta, su tzimingione o crabigu, inue essit su late, e si agatat in petorras in sa fémina (chi ndhe portat duas, a unu crabigu); is animales de late dha portant in mesu de is cambas de asegus a cara a bentre, in ímbenas, e ndhe portant una a duos o fintzes a prus de duos tzimingiones (es. brebè, craba, baca), àteros (es. màdria, gatu, cane) fintzes in totu sa bentre de longu cun tzimingiones a duas fileras; candho sa tita no est faendho late si sicat e torrat meda fintzes de mannària; in s'ómine is titas apena si parent, funt aortitzas e solu si podet bíere su marcu de is tzimingiones apena distintos / min. titedha, titichedha, titixedha; titighedha = casizolu de late berbeghinu, bàchinu; t. de monza = creze de pane russu, modhe Sinònimos e contràrios pisturra Maneras de nàrrere csn: mola, pane de t. = sa tita etotu, bida coment'e cosa tundha, a mola, a zisa de fundhu; unu giogu de titas = sas duas titas (de sa fémina) cussideradas paris, che una sola; t. mala = malàida, chi tenet neghe; titas de fodhe = mannas meda, titimanna, tituda, titiódhina (nadu de fémina); titas de bértula = chi funti pendi pendi, frunzias; titas limonincas = minores e crispas; titas bundharosas = mannas; titas ispitias = sicas, chi no bogant prus late; dare sa tita a sa criadura = fai súiri su pipiu; èssiri in sa t. (nadu de sa criadura) = èssere ancora suindhe; rúpere in titas = ammadurare in titas, nadu de pitzoca faghindhe a fémina; betare in t. = (nau de s'animali fémina), apaneditai, atrufudhai sa tita po angiai, candu sa tita cumentzat a si preni de lati; late de t. = lati callenti coment'e candu dhu mullint; mama de t. = dida, tadàgia; fiza de t. = criadura allatada de àtera fémina; t. de baca = creze de ua a pipiones maduros meda; filu de tita = piaritu Frases candho su pipiu pranghet meda, sa mama po dh'apaghiare dhi giaet sa tita ◊ pòbera animaledha, est crebendhe in titas ca est ora meda chentza suta ◊ sos pastores trúpiant sa tita de sas arveghes e su late falat ◊ sas berbeghes sunt betendhe in tita: lis cheret pagu pro anzare ◊ a issu dh'apu connotu pitichedhedhu ancora in sa tita 2. Caderina fit comintzandhe a rúpere in titas e si assentavat su zipone pro las fàchere víere ◊ tia Tzitza fit piús manna de mamma e li aiat fatu de mama de tita Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu glande mammaire, mamelle, pis Ingresu tit Ispagnolu mama Italianu ghiàndola mammària, mammèlla, tétta Tedescu Brustdrüse, Brust.