galligiài, galligiàre , vrb: gallizare Definitzione
su si crèdere meda, fàere su prepotente e cricare de cumandhare aprofitandho de chie est prus piticu, prus débbile, fàere su brafanteri, su sprodhenti
Sinònimos e contràrios
galligare
Frases
est inútili chi bollais galligiai po cuai su pudesciori! ◊ trainedhu como aundhadu gallizas e minetas! ◊ como gallizas ca no ch'est babbu tou a ti domare! ◊ est gallizendhe cun cussos pisedhos, ca isse est prus mannu! ◊ si no fia istadu goi chentza brios, in domo mia isse no che aiat gallizadu! (Z.Zazzu)
Ètimu
ctl.
gallejar
Tradutziones
Frantzesu
faire la loi à qqn
Ingresu
to lord it
Ispagnolu
señorear,
mangonear
Italianu
spadroneggiare
Tedescu
tyrannisieren.
illegàdu , agt Definitzione
chi no est in sa lei, chi no faet su de sa lei
Tradutziones
Frantzesu
hors la loi
Ingresu
outlaw
Ispagnolu
bandido
Italianu
fuòri légge
Tedescu
ungesetzlich.
lè 1 , nf: lege,
lei 1,
leze Definitzione
régula, norma connota o chi at istabbiliu sa gente, oe prus che àteru est cosa chi decidit e iscriet s'autoridade chi guvernat su logu, mescamente is organísimos eletivos chi tenent coment'e impreu principale cussu de regulare su cumportamentu de sa natzione, de istabbilire diritos e doveres de citadinos e de sótzios o impresas, ite si podet o si depet o no si podet fàere; fenómenu o fata naturale chi no fadhit, chi est o faet sèmpere de sa matessi manera, cussa chi s'isciéntzia analizat e ammostat cun precisione e métidu matemàticu, e chi po cussu etotu, una borta iscobertu e giadas unas cantu cunditziones, si ndhe podet ischire innanti s'arresurtau; a logos, costuma, prus che àteru cussa de giare, chie ndhe tenet, casu, petza o àteru a Paschighedha o a Pasca manna; a bortas si manígiat in su sensu de sa fortza púbblica, sa giustítzia, is carabbineris
Sinònimos e contràrios
costuma,
régula
/
cumandamentu
Maneras de nàrrere
csn:
bogare una leze = fai, aprovai una lei; fàghere sa leze = arrispetai sa costuma, sa manera de fai de sa genti; fàghere su 'e sa leze = fai comenti narant is leis, pruscatotu candu unu circat su deretu cosa sua; atrupelliai is leis = apetigai, dispretziare sas lezes; sas lezes de Deus = lezes de natura e mescamente sos cumandhamentos de Sas Iscrituras; fai sa lei a manu de… = comente andhat bene a…, comente cheret ccn.; ghetai a unu a sa lei = cumbínchere a unu a fàghere su 'e sa leze, a si regulare cun sa leze; giúghere sa lei deavatu = zúghere sa zustíssia ifatu chirchendhe
Frases
comenti dha poneis: ballit prus s'ómini o sa lei? ◊ est essida sa leze de no fumare in logu serradu ue bi at zente ◊ leges chi no bochint su delincuente bochint in sas intragnas s'innotzente, cun s'istruminzu!
2.
est una leze chi calesisiat materiale cun s'aumentu de sa temperadura creschet de mannària
3.
bi so andhadu pro fàghere sa leze, ma no bi creo ◊ oe apo cotu sa peta pro fàghere sa leze, ma no ndhe aia gana (G.Ruju)
4.
si mi faghet cussa, deo andho a su pretore e fato su de sa leze! ◊ totu a manu tua non fatzu sa lei! ◊ bai e bàtia cussus pipius, assumancu dhus as a ghetai a sa lei cristiana!
5.
a palte su giodhu, àteras istrinas, sas lezes, si faghiant a parentes e amigos in ocasione de festas impoltantes
6.
si no abberides cramamus sa leze!
Sambenados e Provèrbios
prb:
leges medas pópulu míseru ◊ fàmine no at leze ◊ chie cumandhat faghet leze
Ètimu
ltn.
lege(m)
Tradutziones
Frantzesu
loi
Ingresu
law
Ispagnolu
ley
Italianu
légge
Tedescu
Gesetz.
mudulèa , nf Definitzione
su abbarrare citios po carragiare o cuare cosa male fata chi puru si connoschet
Sinònimos e contràrios
ammudatzone,
mudímine,
mudine,
mudulesa
Frases
sa mudulea de sa zente chi ischit e no narat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
loi du silence
Ingresu
omertà
Ispagnolu
ley del silencio,
complicidad
Italianu
omertà
Tedescu
stillschweigende Teilnahme.