Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afancedhàu , pps, agt Definitzione de afancedhae; chi si dha intendhet cun àtera fémina, chi est amigau Sinònimos e contràrios afantadu, amicatu, amistarau, antzedhau / cdh. inghiuculatu 2. pobidhu meu est pobidhu meu, mancari como siat afantzedhau! Tradutziones Frantzesu concubinaire Ingresu regarding common law wife (husband) Ispagnolu amante Italianu concubinàrio Tedescu einen Liebhaber haben.

bénneru , nm Definitzione su fidantzau o pobidhu de sa fígia Sinònimos e contràrios géneru* Frases dat a nuras e bènneros rejone e a fizos e fizas dat su dortu ◊ bi aiat bènneros, nuras e nebodes Terminologia iscientìfica ptl Tradutziones Frantzesu beau-fils, gendre Ingresu son-in law Ispagnolu yerno Italianu gènero Tedescu Schwiegersohn.

connàda , nf: connata Definitzione parente de intradura, sa sorre o fintzes sorresta de su pobidhu o de sa pobidha, sa pobidha de unu frade, de unu fradile Frases s’aiat abbratzadu sa connada e poi su frade ◊ bia dh'as, oi, a connara tua? Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. cognata Tradutziones Frantzesu belle-sœur Ingresu sister in law Ispagnolu cuñada Italianu cognata Tedescu Schwägerin.

géneru , nm: génneru, génniru, génnuru, génuru, ghéneru, ghénneru, zénneru Definitzione fidantzau o pobidhu de sa fígia Sinònimos e contràrios bénneru / ttrs. gènnaru Frases fiant issu, sa mulleri, sa filla, su génniru e is amigus ◊ gei dhu tenis istimau a génneru tuu: ndi at a tenni, de prexu, filla tua chi t'intendit!…◊ po su prexeri fatu e sa promissa sua dhu fait a génuru suu ◊ ghènneros meos funt totus abbillos Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. generu(m) Tradutziones Frantzesu gendre, beau-fils Ingresu son in law Ispagnolu yerno Italianu gènero Tedescu Schwiegersohn.

lè 1 , nf: lege, lei 1, leze Definitzione régula, norma connota o chi at istabbiliu sa gente, oe prus che àteru est cosa chi decidit e iscriet s'autoridade chi guvernat su logu, mescamente is organísimos eletivos chi tenent coment'e impreu principale cussu de regulare su cumportamentu de sa natzione, de istabbilire diritos e doveres de citadinos e de sótzios o impresas, ite si podet o si depet o no si podet fàere; fenómenu o fata naturale chi no fadhit, chi est o faet sèmpere de sa matessi manera, cussa chi s'isciéntzia analizat e ammostat cun precisione e métidu matemàticu, e chi po cussu etotu, una borta iscobertu e giadas unas cantu cunditziones, si ndhe podet ischire innanti s'arresurtau; a logos, costuma, prus che àteru cussa de giare, chie ndhe tenet, casu, petza o àteru a Paschighedha o a Pasca manna; a bortas si manígiat in su sensu de sa fortza púbblica, sa giustítzia, is carabbineris Sinònimos e contràrios costuma, régula / cumandamentu Maneras de nàrrere csn: bogare una leze = fai, aprovai una lei; fàghere sa leze = arrispetai sa costuma, sa manera de fai de sa genti; fàghere su 'e sa leze = fai comenti narant is leis, pruscatotu candu unu circat su deretu cosa sua; atrupelliai is leis = apetigai, dispretziare sas lezes; sas lezes de Deus = lezes de natura e mescamente sos cumandhamentos de Sas Iscrituras; fai sa lei a manu de… = comente andhat bene a…, comente cheret ccn.; ghetai a unu a sa lei = cumbínchere a unu a fàghere su 'e sa leze, a si regulare cun sa leze; giúghere sa lei deavatu = zúghere sa zustíssia ifatu chirchendhe Frases comenti dha poneis: ballit prus s'ómini o sa lei? ◊ est essida sa leze de no fumare in logu serradu ue bi at zente ◊ leges chi no bochint su delincuente bochint in sas intragnas s'innotzente, cun s'istruminzu! 2. est una leze chi calesisiat materiale cun s'aumentu de sa temperadura creschet de mannària 3. bi so andhadu pro fàghere sa leze, ma no bi creo ◊ oe apo cotu sa peta pro fàghere sa leze, ma no ndhe aia gana (G.Ruju) 4. si mi faghet cussa, deo andho a su pretore e fato su de sa leze! ◊ totu a manu tua non fatzu sa lei! ◊ bai e bàtia cussus pipius, assumancu dhus as a ghetai a sa lei cristiana! 5. a palte su giodhu, àteras istrinas, sas lezes, si faghiant a parentes e amigos in ocasione de festas impoltantes 6. si no abberides cramamus sa leze! Sambenados e Provèrbios prb: leges medas pópulu míseru ◊ fàmine no at leze ◊ chie cumandhat faghet leze Ètimu ltn. lege(m) Tradutziones Frantzesu loi Ingresu law Ispagnolu ley Italianu légge Tedescu Gesetz.

règla , nf: arrégula, régula Definitzione idea o fintzes una genia de lei chi serbit coment'e ghia de su cumportamentu, de su fàere sa cosa; orrugu de cosa (es. linna, plàstica) po fàere línias deretas; a logos, su pl., tocu de campana candho morit calecunu, ispiru, bona morte Sinònimos e contràrios critériu / bara, isprammeta Maneras de nàrrere csn: r. de paperi = follu a rigas pro iscríere bene in paris; zúghere a r. una cosa (pane, dinari, abba, e gai) = pònniri isceti su tanti giustu, su chi bastat, sentza ndi perdimentai nudha; zúghere r. in sas cosas = fai is cosas cun critériu, arrexonendinci apitzus Frases fortuna e sorte sunt chentza régula: bi cheret nudha a s'iscollare, unu! ◊ sa paradura fit una cosa connota e mancu su ricu si franghiat a cussa régula ◊ tocat a zúghere régula faedhendhe e faghindhe! ◊ sas tzias lu cheriant vene ma non b'isciant a li dare régula peruna ◊ est istudiendi is reglas de Newton 2. sa maista iscudiat de régula a manus de sa part'e s'atza 4. sas campanas tocheint sas régulas: bi aiat mortu una criadura naschidolza Sambenados e Provèrbios prb: sa régula faghet sa domo e chie no at régula no podet avantzare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu règle, modèle, parcimonie Ingresu rule, law, moderation, model, parsimony Ispagnolu regla, parsimonia Italianu règola, nòrma, modèllo, parsimònia Tedescu Regel, Lineal, Mäßigung.

tribbunàle, tribbunàli , nm Definitzione logu, fràigu inue dhue funt totu is ufícios de sa giustítzia e si faent is dibbatimentos; is giúdices chi faent unu dibbatimentu de primu o de segundhu gradu Sambenados e Provèrbios prb: s'onori pérdiu no si circat tribbunali Tradutziones Frantzesu tribunal Ingresu law court Ispagnolu tribunal Italianu tribunale Tedescu Gericht.