afancedhàu , pps, agt Definizione
de afancedhae; chi si dha intendhet cun àtera fémina, chi est amigau
Sinonimi e contrari
afantadu,
amicatu,
amistarau,
antzedhau
/
cdh. inghiuculatu
2.
pobidhu meu est pobidhu meu, mancari como siat afantzedhau!
Traduzioni
Francese
concubinaire
Inglese
regarding common law wife (husband)
Spagnolo
amante
Italiano
concubinàrio
Tedesco
einen Liebhaber haben.
bénneru , nm Definizione
su fidantzau o pobidhu de sa fígia
Sinonimi e contrari
géneru*
Frasi
dat a nuras e bènneros rejone e a fizos e fizas dat su dortu ◊ bi aiat bènneros, nuras e nebodes
Terminologia scientifica
ptl
Traduzioni
Francese
beau-fils,
gendre
Inglese
son-in law
Spagnolo
yerno
Italiano
gènero
Tedesco
Schwiegersohn.
connàda , nf: connata Definizione
parente de intradura, sa sorre o fintzes sorresta de su pobidhu o de sa pobidha, sa pobidha de unu frade, de unu fradile
Frasi
s’aiat abbratzadu sa connada e poi su frade ◊ bia dh'as, oi, a connara tua?
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
ltn.
cognata
Traduzioni
Francese
belle-sœur
Inglese
sister in law
Spagnolo
cuñada
Italiano
cognata
Tedesco
Schwägerin.
géneru , nm: génneru,
génniru,
génnuru,
génuru,
ghéneru,
ghénneru,
zénneru Definizione
fidantzau o pobidhu de sa fígia
Sinonimi e contrari
bénneru
/
ttrs. gènnaru
Frasi
fiant issu, sa mulleri, sa filla, su génniru e is amigus ◊ gei dhu tenis istimau a génneru tuu: ndi at a tenni, de prexu, filla tua chi t'intendit!…◊ po su prexeri fatu e sa promissa sua dhu fait a génuru suu ◊ ghènneros meos funt totus abbillos
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
ltn.
generu(m)
Traduzioni
Francese
gendre,
beau-fils
Inglese
son in law
Spagnolo
yerno
Italiano
gènero
Tedesco
Schwiegersohn.
lè 1 , nf: lege,
lei 1,
leze Definizione
régula, norma connota o chi at istabbiliu sa gente, oe prus che àteru est cosa chi decidit e iscriet s'autoridade chi guvernat su logu, mescamente is organísimos eletivos chi tenent coment'e impreu principale cussu de regulare su cumportamentu de sa natzione, de istabbilire diritos e doveres de citadinos e de sótzios o impresas, ite si podet o si depet o no si podet fàere; fenómenu o fata naturale chi no fadhit, chi est o faet sèmpere de sa matessi manera, cussa chi s'isciéntzia analizat e ammostat cun precisione e métidu matemàticu, e chi po cussu etotu, una borta iscobertu e giadas unas cantu cunditziones, si ndhe podet ischire innanti s'arresurtau; a logos, costuma, prus che àteru cussa de giare, chie ndhe tenet, casu, petza o àteru a Paschighedha o a Pasca manna; a bortas si manígiat in su sensu de sa fortza púbblica, sa giustítzia, is carabbineris
Sinonimi e contrari
costuma,
régula
/
cumandamentu
Modi di dire
csn:
bogare una leze = fai, aprovai una lei; fàghere sa leze = arrispetai sa costuma, sa manera de fai de sa genti; fàghere su 'e sa leze = fai comenti narant is leis, pruscatotu candu unu circat su deretu cosa sua; atrupelliai is leis = apetigai, dispretziare sas lezes; sas lezes de Deus = lezes de natura e mescamente sos cumandhamentos de Sas Iscrituras; fai sa lei a manu de… = comente andhat bene a…, comente cheret ccn.; ghetai a unu a sa lei = cumbínchere a unu a fàghere su 'e sa leze, a si regulare cun sa leze; giúghere sa lei deavatu = zúghere sa zustíssia ifatu chirchendhe
Frasi
comenti dha poneis: ballit prus s'ómini o sa lei? ◊ est essida sa leze de no fumare in logu serradu ue bi at zente ◊ leges chi no bochint su delincuente bochint in sas intragnas s'innotzente, cun s'istruminzu!
2.
est una leze chi calesisiat materiale cun s'aumentu de sa temperadura creschet de mannària
3.
bi so andhadu pro fàghere sa leze, ma no bi creo ◊ oe apo cotu sa peta pro fàghere sa leze, ma no ndhe aia gana (G.Ruju)
4.
si mi faghet cussa, deo andho a su pretore e fato su de sa leze! ◊ totu a manu tua non fatzu sa lei! ◊ bai e bàtia cussus pipius, assumancu dhus as a ghetai a sa lei cristiana!
5.
a palte su giodhu, àteras istrinas, sas lezes, si faghiant a parentes e amigos in ocasione de festas impoltantes
6.
si no abberides cramamus sa leze!
Cognomi e Proverbi
prb:
leges medas pópulu míseru ◊ fàmine no at leze ◊ chie cumandhat faghet leze
Etimo
ltn.
lege(m)
Traduzioni
Francese
loi
Inglese
law
Spagnolo
ley
Italiano
légge
Tedesco
Gesetz.
règla , nf: arrégula,
régula Definizione
idea o fintzes una genia de lei chi serbit coment'e ghia de su cumportamentu, de su fàere sa cosa; orrugu de cosa (es. linna, plàstica) po fàere línias deretas; a logos, su pl., tocu de campana candho morit calecunu, ispiru, bona morte
Sinonimi e contrari
critériu
/
bara,
isprammeta
Modi di dire
csn:
r. de paperi = follu a rigas pro iscríere bene in paris; zúghere a r. una cosa (pane, dinari, abba, e gai) = pònniri isceti su tanti giustu, su chi bastat, sentza ndi perdimentai nudha; zúghere r. in sas cosas = fai is cosas cun critériu, arrexonendinci apitzus
Frasi
fortuna e sorte sunt chentza régula: bi cheret nudha a s'iscollare, unu! ◊ sa paradura fit una cosa connota e mancu su ricu si franghiat a cussa régula ◊ tocat a zúghere régula faedhendhe e faghindhe! ◊ sas tzias lu cheriant vene ma non b'isciant a li dare régula peruna ◊ est istudiendi is reglas de Newton
2.
sa maista iscudiat de régula a manus de sa part'e s'atza
4.
sas campanas tocheint sas régulas: bi aiat mortu una criadura naschidolza
Cognomi e Proverbi
prb:
sa régula faghet sa domo e chie no at régula no podet avantzare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
règle,
modèle,
parcimonie
Inglese
rule,
law,
moderation,
model,
parsimony
Spagnolo
regla,
parsimonia
Italiano
règola,
nòrma,
modèllo,
parsimònia
Tedesco
Regel,
Lineal,
Mäßigung.
tribbunàle, tribbunàli , nm Definizione
logu, fràigu inue dhue funt totu is ufícios de sa giustítzia e si faent is dibbatimentos; is giúdices chi faent unu dibbatimentu de primu o de segundhu gradu
Cognomi e Proverbi
prb:
s'onori pérdiu no si circat tribbunali
Traduzioni
Francese
tribunal
Inglese
law court
Spagnolo
tribunal
Italiano
tribunale
Tedesco
Gericht.