Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bruscàu , nm Definitzione tina o cobedina a fundhu cuadrau, de linna, po catzigare s'àghina e fintzes genia de mola a rullos móvios a orroda a manu (como a motore, fatu cun àteru materiale), sèmpere po mòlere s'àghina po dh'incubonare Sinònimos e contràrios cracadolza Frases po mòliri s'àxina manigiaus su bruscau, po dha prenciai sa prència Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu meule à écraser le raisin Ingresu grindstone Ispagnolu moledora Italianu màcina per uva Tedescu Traubenmühle.

crabonàlza, crabonàrgia , nf Definitzione muntone de linna assentada a bisura de barracu (a punta) chi carràgiant de terra po dha fàere a crabone (su tretu fatu apostadamente po dhi pònnere fogu: orrochinu) Sinònimos e contràrios cea, fogàgia, piatza 1 Frases fint inghiriados a una crabonalza betendhe truncos friscos a su fogu ◊ che una crabonalza brúgio suta, ma no essis a campu, o poesia (A.Casula) Tradutziones Frantzesu meule de charbonnière Ingresu charcoal pit Ispagnolu carbonera Italianu carbonàia Tedescu Kohlenmeiler.

mòa , nf: moba, mola, mora 1, mòu Definitzione orroda de pedra grussa e grae (mescamente de granitu) po mòlere laore, olia, e àteru, in is molinos; genia de orroda chi si faet girare a pedale po acutzare ferramentas, fata de pedra acutadorza chi si agatat in is montes tra Bultei e Patada; totu su molinu antigu, de pedra picada, móviu a manu o cun animale (a burricu), po mòlere laore in domo / partes de sa m.: su lacu, sa càssia, sa cubedha, su radu (de pedra o fintzes de linna, prus che àteru a forma de istrégiu tundhu a costaos artos, cun apertura o buca a paris de su fundhu, a unu costau, tupada cun sa catola o portellitu, tabedha); su coro, o sinu o mola mascu, o sutana (unu de is duos covecos o pratus (fintzes pialis) de mola fatos a costaos in betada, a forma cónica de arresurtare a punta in artu, su chi si ponet a parte de asuta ciciu in pitzu de is partis de su lacu, genia de dentes o ristellas lassadas a parte de aintru de pòdere agguantare su coro: custas dentes si narant fintzes corandedhus, pontis); sa tónica o subrana, chi si ponet a covecu in pitzu de su coro, istampada in mesu, in sa punta ue passat su laore chi calat de su mojolu e portat duas origas po s'atacu de sa nae o giuali o laristru chi a bisura de istanga serbit a dha fàere girare; subra de is origas, in duos istampos s'intrat su triàrgiu o gruxeri; su mojolu o molinzone, genia de istrégiu de linna a imbudu chi si apicat a su triàrgiu, ue si betat su laore chi si faet calare in s'istampu de sa tónica, cun d-una taulita in mesu, sa maraidha, istampada po passare s'ispina a manera de fissare su mojolu a sa buca de sa tónica, de no si ch'essire de sa buca; tónica e coro portant in mesu surchitedhos o coretedhas conca a bàsciu / min. molichedha, molixedha = molinitu pro gafè Maneras de nàrrere csn: èssiri coment'e is origas de sa mola = a betu contràriu, chi ch'essint unu a un'ala e unu a s'àtera, cale goi cale gai, nadu de duos chi no si la tirant tantu de acórdiu; covecos de mola = cosa grai meda Frases funt andendi e torrendi a ingíriu a ingíriu che molenti chi fúrriat in sa mola ◊ che amus su molinu elétricu, ma no che amus apesciadu sa mola 2. chini no at bistu mai bèni, si fait sa gruxi in sa bia de sa mola ◊ faghe sa cosa, za no sunt mancu covecos de mola! ◊ iat a èssi mellus po cuss'ómini a si acapiai a su tzugu una moba de perda e a si nci ghetai a mari ◊ coru de mola a capedhu pongast, istróllicu! Sambenados e Provèrbios smb: Mola / prb: àinu malu che ghetat sa mola Ètimu ltn. mola Tradutziones Frantzesu meule Ingresu gringstone Ispagnolu muela Italianu màcina Tedescu Mühle.

padhàrzu , nm: palalzu, pallàrgiu, pallarxu, pallaxu, pazàgliu, pazàrgiu, pazarju, pazarzu, pedharzu 1, pedhasu Definitzione sa domo de sa pàgia, logu inue si chistit sa pàgia, su fenu Sinònimos e contràrios ttrs. padhàgiu / covadhete Frases custa ua costoida profumat pedharzos e chintinas ◊ ti che ant frundhiu che paza intro de su pazàgliu ◊ at pienu su pedharzu de paza e de proendha pro sos boes ◊ fit lanzu che corru, totu istragiadu e avilongu pariat drommendhe in d-unu pedhasu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu meule de paille Ingresu barn Ispagnolu pajar Italianu pagliàio Tedescu Strohschober.

partóxu , nm: pastroxu, postórgiu, postorju, postorzu, postroxu Definitzione posta de laore, assentu, mescamente aremàgiu, logu inue si ponet cosa o su laore ammuntonau, su laore etotu ammuntonau acapiau a mànigas innanti de dhu treulare e postu in s'argiola o acanta; fintzes logu, tretu, inue dhue naschit e creschet cosa (es. codrolinu)/ postorzu de pronitza = crispione, berrisone de prunetza chi si ponet a impizare muru, serrare àidu Sinònimos e contràrios ponidórgiu / biga 1, gramàgliu, muntone, posta 5, pascalzu, postura, remealzu, spartoxu, tzerga 1 Frases po ndi sairai su trigu de is campus a su partoxu si usàt sa carruga, unu tempus ◊ si faiat su partoxu che unu montixedhu ◊ po treguai ponenta is pastroxus totu bèni arringheraus is s'arxoa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu meule de gerbes Ingresu stook Ispagnolu parva Italianu bica di covóni Tedescu Garbenhaufen.