àinu , nm: àniu Definitzione
animale mannu, de sa matessi genia de su cuadhu, ma de carena meda prus pitica, giua a pilos prus curtzos, a origas mannas, unga totu a unu, de naturale unu pagu tostorrudu, pesau e domau po si ndhe serbire a trebballare, cicire a cuadhu, carrare cosa: arratza distinta s'à. sardu, de carena minore (prus che àteru múrinu o in colore de castàngia, ma agiummai biancu in bentre), e mescamente s’arratza de S'Asinara, areste e biancu deunudotu de intina; nau a befe o in cobertantza, chie no atuat a sa cosa e tocat a si dha nàrrere, chie no ischit o no imparat: est fintzes símbulu de passiéntzia meda, de trebballu a tropu; tanti de cosa chi podet carrare o carrigare un'àinu
Sinònimos e contràrios
borricu,
burràgliu,
burriolu,
chidolu,
cocitu,
cotzi,
mobenti,
poledhu,
uncónchinu
Maneras de nàrrere
csn:
samunare sa conca a s'à. = fai una cosa (donai avertimentus) totu in debbadas; fàghere s'arba a s'à. (nau de aina e in cobertantza) = èssiri ingurrada, no segai própiu nudha; èssere che a s'à. in falada = candho l'afilat a una cosa no sessat prus; tue e s'àinu, duos, isse e s'àinu, duos = manera ‘delicada’ de nàrrere "ainu" etotu a unu pro su fàghere o sos atuamentos, sa paga abbistesa, chi at tentu; àinu chi no molet a culu ponet = no triballat ma intantu mànigat e ingrassat (ponet lardu)
Frases
animale dortu, s'àinu, lampu! ◊ est restadu che faladu dai sas aeras, cofusu che àinu mazadu a conca ◊ trabàglia che àinu e màndhiga che cavaglieri! ◊ tziu Lore tenet un'àniu nighedhu
2.
sos àinos, za ndhe faghides de cosa si no b'at chie a bos lu trubbare!…◊ semus istracos che àinu, tota die intrendhe linna ◊ cascàvias fintzas s'àinu cun custa chistione! ◊ cosa gai l'ischit fintzas s'àinu meu!
3.
fato un'àinu de linna pro sa cota de su pane ◊ babbu at batidu un'àinu de olia
4.
a nàrrere cosa a tie est a samunare sa conca a s'àinu
Sambenados e Provèrbios
prb:
fintzas s'àinu at sa virtude sua ◊ menzus a cadhu a s'àinu sú chi no a cadhu de cadhu anzenu
Terminologia iscientìfica
anar, anall, equus asinus
Ètimu
ltn.
asinus
Tradutziones
Frantzesu
âne
Ingresu
ass
Ispagnolu
burro,
asno
Italianu
àsino
Tedescu
Esel.
mobènti , nm: moenti,
molente,
molenti,
mollenti,
mouenti,
muenti Definitzione
animale mannu, de sa matessi genia de su cuadhu, ma de carena meda prus pitica, giua a pilos prus curtzos, a origas mannas e longas, unga totu a unu, cambas longas, conca manna e longa, de agguantu meda, forte, nódidu po sa passiéntzia, símbulu de s'ignorante e de su tostorrudu, ma fintzes de chie si credet pagu, de chie est isfrutau o trebballat a tropu: si domat e s'issedhat a manera de dhu pòdere carrigare o cicire
Sinònimos e contràrios
àinu,
borricu,
burràgliu,
chidolu,
cotzi,
poledhu,
uncónchinu
Maneras de nàrrere
csn:
andhare a molente = a cadhu a s'àinu; isciacuai sa conca a su mobenti = dare avertimentos totu in debbadas; su mobenti no connoscit su tzafanau = est unu innorante chi no cumprendhet sa bellesa o s'importu de una cosa; molentatzu = nadu a menisprésiu prus de comente est a menisprésiu sa peràula molente pro chie no atuat e no faghet contu de s'àteru; fai una cosa candu su muenti est mortu de s’arrisu = tropu a irmasionu, tirare tropu a longas; èssiri su m. de domu = su chi prus peleat in sa famíllia; acapiai su m. aundi bolit su meri = fàghere comente cheret chie cumandhat; erba de molentis = selabatu (Symphytum officinale); càriga o figu de m. (in cobertantza)= làdhara, su ledàmine tostu chi faghet custu pegus
Frases
nosu dhu setzeus a mobenti e nci dhu torraus a impachetai puru, cussu! ◊ currúxinu de mobenti no àrtziat a celu ◊ molentatzu, bessiminci! ◊ est una tassa de cafellati chi dhui nadat povintzas su mouenti ◊ su nai cosa a issu est comenti a isciacuai sa conca a su mobenti ◊ a cuadhu de molenti si nci bogant is bugonis de bidha!
Sambenados e Provèrbios
prb:
unu contu fait su molenti e unu su molentàrgiu
Terminologia iscientìfica
anar, anall, equus asinus
Ètimu
ltn.
molente(m)
Tradutziones
Frantzesu
âne
Ingresu
donkey
Ispagnolu
asno,
burro
Italianu
àsino
Tedescu
Esel.