Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbèrrere , vrb: abèrrere, abèrriri, apèrrede, apèrrere, obèrrere Definitzione istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas Sinònimos e contràrios abberberedhare, afilai, allargai, cannire, fresai, irganzare, sacai, scaringiai | ctr. cugnare, serrai Maneras de nàrrere csn: abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale Frases apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta! 2. in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos 3. custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda Ètimu ltn. aperire Tradutziones Frantzesu ouvrir, crocheter Ingresu to open, to force open Ispagnolu abrir, descerrajar Italianu aprire, schiùdere, scassinare Tedescu öffnen, aufbrechen.

achitài , vrb Definitzione giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu Tradutziones Frantzesu donner l'acquit Ingresu to lead off Ispagnolu abrir el juego Italianu acchitare Tedescu den Ball aussetzen.

allutzighinàre , vrb Definitzione apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos Sinònimos e contràrios allutzigare, ispalpedhare Frases benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala 2. cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écarquiller les yeux Ingresu to open wide one's eyes Ispagnolu abrir los ojos Italianu spalancare gli òcchi Tedescu die Augen aufsperren.

ilbambarriàre , vrb: imbambarriare, impamparriare, irbabbarriare, isbabbarriare, isbambarriai, isbambarriare, ispambarriare, ispamparrai, ispamparriare Definitzione apèrrere is ogos deunutotu, bene, meda; nau de aperturas o àteru, apèrrere deunudotu, apèrrere in campu; nau de unu cuau, essire de si fàere a bíere / ƒisbambarriare sas origras = allutai is origas, ascurtai bèni Sinònimos e contràrios ilbarrizare, imbarritzare, irbarriolare, ispalpedhare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, scampaniai, sparrancai | ctr. serrai, tancai Frases pro ispantu ilbambàrriant s'oju a sa lugura ◊ li ant postu su retratu a ojos impamparriados ◊ cun sa fantasia isbambàrrio sas alas! ◊ fit a ojos isbambarriados ◊ su casifítziu isbambàrriat su portale dae sas ses ◊ at castiau ispamparrandu is ogros 2. nc'iat iscabulau su cupitu ci dhu cuàt e si nci fut ispamparrau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand Ingresu to open wide Ispagnolu abrir de par en par Italianu spalancare Tedescu aufreißen.

irganzàre , vrb: iscantzare, iscanzare, isganzare, sgangiai Definitzione apèrrere unu pagu; nau de unos cantu frutuàrios a duos corgiolos (es, nughe, castàngia), tzacare, apèrrere su primu candho funt lómpios, apèrrere s'upighedhu o butone de is frores Sinònimos e contràrios abbèrrere, aggalenare, assibbiare, ilghintzire, imbasare, iscanzire, iscadangiai, ischinzare, ischinzire, scaravangiai, sucunzare, tambai | ctr. serrai Maneras de nàrrere csn: i. unu risu = arriri, fai s'arrisixedhu, iscanzare de laras (in custu sensu si narat su vrb. fintzas a solu); i. die = fàghere die; i. a prànghere = imbucare, inghitzai a pràngiri Frases a ti l'iscanzo su bracone pro chi intret ària? ◊ sa zanna cheret iscanzada pro colare aera ◊ de sa camisa iscantzada ndh'istupavant bete titas!… 2. sa nughe, sa méndhula est iscantzendhe 3. iscanzat issa sas laras che chi m'intendhat riendhe (F.Secchi)◊ daghi si sapiat segura de no la bídere neunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ iscanzèndhesi a risu isterret sos bratzos e cadredhat Tradutziones Frantzesu entrouvrir Ingresu to half-close (open), to unfold Ispagnolu entornar, abrir Italianu socchiùdere, dischiùdere Tedescu halb schließen, ablehnen

ispalpedhàre , vrb: isprapedhai, isprapiedhai, isprepedhai, isprepedhiare, ispripiedhare, sprapadhai Definitzione isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru Sinònimos e contràrios ilbambarriare, irbarriolare, ispamparinare, ispamporionare, isparpalociai, ispitzulinare, sparrancai / abberberedhare, acrabionare, allutzighinare, sparrunchiai / allampare Frases iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu 2. est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand Ingresu to open wide Ispagnolu abrir los ojos, abrir de par en par Italianu spalancare gli òcchi Tedescu die Augen aufsperren.

ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definitzione apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare Sinònimos e contràrios ilbambarriare, ilbarrizare, imbarritzare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai, scampaniai, sparrancai / ismedhinare | ctr. serrai, tancare Frases luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand, rouler les yeux Ingresu to open wide Ispagnolu abrir de par en par Italianu spalancare, stralunare Tedescu aufreißen, verdrehen.

scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definitzione apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare Sinònimos e contràrios ilbambarriare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, sparrancai 2. candu seus sudaus, su si scampaniari noxit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand Ingresu to open wide Ispagnolu abrir de par en par Italianu spalancare Tedescu aufreißen.

scerbedhài , vrb: igerbedhare*, sciorbedhai Definitzione segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa Sinònimos e contràrios ischerbicare, ispistidhai / irmedhighinare Frases si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu! 2. custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju Tradutziones Frantzesu casser la tête Ingresu to smash one's head Ispagnolu abrir la cabeza, devanarse los sesos Italianu pestare, rómpere la tèsta Tedescu schlagen, jdm. den Kopf einschlagen.

sparrancài , vrb: isparrancare, sparranchiai, sparranchinai, sparruncai, sparrunchiai, sperranchiai, sperrenchiai, sperruncari Definitzione apèrrere, illargare, istesiare de pare, nau mescamente de is cambas, ma fintzes de àteru Sinònimos e contràrios ilbambarriare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai / ispantiare, isperrionare, sperrioncai Frases sparruncai su portali ◊ at sperrenchiau sa genna de perra in perra ◊ sperrunca bèni is cambas po incosciari su cuadhu! 2. sperruncau, mi asciugu is pantalonis acanta de su fogu tenendi a fraca Ètimu spn. esparrancarse Tradutziones Frantzesu écarter les jambes Ingresu to open wide Ispagnolu abrir Italianu spalancare, divaricare Tedescu spreizen.

«« Torra a chircare