achirràre , vrb: achirriare Definitzione
bènnere o andhare a unu chirru, a una bandha, e fintzes pònnere o acostire, andhare o lòmpere a iscúdere a ccn.
Sinònimos e contràrios
abasciai,
andhare,
assèndhere,
bènnere,
brincae,
falare,
pòniri
| ctr.
alciare,
ampiai,
pigai 1
Frases
achirriare a Tàtari ◊ su mudiore achirrat de repente: no s'intendhent prus chidérios de pessones, de animales (L.Loi)
2.
achirratinne dae cadhu! ◊ canno proet, s'abba achirrat dae sas nues ◊ a su postale si li fint secatos sos frenos in sa pénnita e fit achirratu che unu raju a supra de su carru ◊ a Cristos nche l'ant achirratu dae sa ruche ◊ lampu de focu chi li achírriet!
3.
a sa zanna l'at achirriau s'istanca ◊ a Cherchedhu l'ant achirratu s'apoerju "Sindrajolu"
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
descendre
Ingresu
to get down
Ispagnolu
venir,
ir,
bajar
Italianu
venire,
andare,
scéndere
Tedescu
kommen,
gehen,
absteigen.
andài , vrb: andari,
andhae,
andhare,
annàere,
annare Definitzione
mòvere, fàere tretu istesiandho de ue unu o una cosa est (a/c. sa de tres personas leat s'aus. àere cun sugetu partitivu); pràghere, fàere bene a sa salude; fintzes bènnere mancu, mancare / pps. andau, andhadu, annatu; ind. imp. 1ˆ p. pl. andhaemus; impr. bai, baie, baxi e/o baxei
Sinònimos e contràrios
abiai,
achirrare,
assèndhere,
bandai,
bènnere,
caminai,
falare,
fuire,
imbonai,
irghelare,
ispitzigare,
tocai 1
/
mòrrere
/
piàghere,
rechèdere
| ctr.
bènnere,
torrae
Maneras de nàrrere
csn:
dare s'andha! = donai su permissu, lassai andai; andhare a unu = andai anch'e unu, aundi est unu; andhare in chirca de… (+ vrb.) = proare, irfortzàresi, comintzare a…, pònneresi a… (andhat in chirca de abbèrrere sos ogros ma no bi la faghet; andhat in chirca de faedhare ma no resessit a nàrrere una peràula); andai, fai andai trótula trótula = andhare, fàghere andhare a mala gana; andai a biri is trigus (in suspu)= mòrrere; andhare a s'iscollóchida = istare a ziru peri su logu chentza mancu ischire a ue; andai a bólidu = lestru meda, in boleos; andai a longu = tirare a longas; andai arrólia arrólia = istare de un'ala a s'àtera, andhendhe chentza mancu ischire a ue, gai chentza cabu; andai cerrixerri = a. innàiga innàiga, iscúlia iscúlia, sachedhendhe sas nàdigas; andai a s'apràpidu = chircare cosa cun sas manos, andhare chentza bídere inue si ponent sos pes; andai de su corpus = fàghere de bisonzu, cagare; èssere totu a o de un'andhare = fatus a sa própiu manera, totugantos su matessi de cumportamentu, totu guales, totue de su matessi colore o calidade (nadu de cosa); andhare fragu, sabore = essire fragu, sabore (a sa cosa); andhare in grefa = andai a cambarada, a còndoma; andai, andhare male = cambiare in peus, fintzas istare male, de sufrire, in manera pagu addata, àere dannu, fàghere revéntida mala (o fintzas èssere difítzile, pagu a cómudu a fàghere cosa); andharesiche che màniga de broca = sentza de nàrriri nudha, lassendi s'àteru in campu e in crachi; èssere andhendhe in… (tempus contadu in annos, séculos e gai) = èssere, agatàresi, durare de… (tempus); una cosa andhat = la chircant meda, la rechedent in medas
Frases
faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit ◊ est annatu a osservare ◊ bae e no bae, bi est andhada issa puru ◊ a domo sua bi at andhadu zente ◊ li at annadu zente meda ifatu ◊ nosi ndhe seus andhaos ◊ fut andau a bivi in àtera bidha ◊ sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia ◊ sa fiza andhesit a su babbu e li nesit una cosa ◊ in andaris a càntidu mudu tracas de fogu inghiendu m'incantas (F.I.Congiu)
2.
che l'acadho in su badhiju a cantu mi andhat su bratzu! ◊ bido totue cantu andhat sa cussorza ◊ ti lasso andhare iscantarzada cantu mi andhat sa manu!
3.
zuchet sa frebbe che cabadhu e timent chi si nche depat andhare ◊ sa cumpanza si nch'est andhada pro un'atacu de puntore ◊ su sardu si ch'est annanne e si morit s'isperdent sos Sardos ◊ si ch'est andhada s'abba, sa currente, sa línia de su cellulare ◊ mi ch'est annanne su coro de su pistighinzu ◊ zuto su coro andhendhemindhe ca no apo mancu irmurzadu
4.
sa corza sica de s'ucalitu che àndhat a tàpiles ◊ so frighendhe ma su brutore no che cheret andhare ◊ custa mància no ndi andat ◊ a sa broca che li est andhada s'asa
5.
a sa cane mia no che li andhat fera peruna ◊ lu zughia a su tene tene e andhadu etotu mi ch'est! ◊ si l'intrat in ungras su sórighe, a su batu nostru, no che li andhat prus, no!
6.
a custa cosa li andhat fragu ◊ a custu mànigu li andhat su sale, su píbere, su rànchidu, su durche, li andhat sabore malu, unu tastu
7.
assaza custu: a ti andhat? ◊ custu no mi andhat: donzi borta chi ndhe mànigo mi faghet male ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ dhi andat che lardu in sali, bèni meda ◊ a sos pespereghes lis andhant sos labberintos, si bi aciapant bene
8.
sunt totu a un'andhare: babbos, mamas e fizos ◊ tue no fist sempre de un'andhare ◊ su muru cheret illatadu de totunu andhare, chi no essat a fatzadas
9.
lèadi sa cadrea, ca ritzu andhas male! ◊ sa cosidura fata goi andhat male, si che torrat a iscosire! ◊ inue as postu cussa cosa andhat male, ca impédumat de colare! ◊ sa crabita fit a la pesare ma est andhada male ◊◊ a passai ingunis immoi mi andat mali ca tengu pressi ◊ a leare cussu puru mi andhat male ca zuto sas manos impitzadas cun àteru ◊◊ custa festa est connota andhandhe in bàtero séculos ◊ de una dí andat, cussu contu!…
Sambenados e Provèrbios
prb:
carru annanne caminu faghet ◊ chie cheret andhet, chie no cheret mandhet
Tradutziones
Frantzesu
aller
Ingresu
to go
Ispagnolu
ir
Italianu
andare
Tedescu
gehen.
andhaéni , nm, agt: andhalibeni,
andhalieni,
andhalueni,
andharieni,
annalebbeni Definitzione
andha e beni, su istare andhandho e torrandho; genia de braxeredhu po abbruxare timanza in is funtziones de crésia; chi faet unu movimentu a s’andha e torra, chi po comente est postu tenet pagu firmesa, in tàntaris, est a su tzàntziga tzàntziga, fintzes de unu logu a s'àteru
Sinònimos e contràrios
andhalidorra,
andhetorra
/
turredha
/
bandhuleri,
zirellu
Frases
est faendo s'andhaeni ◊ in totu custu annalebbeni de sa tzente carchiunu si nche príschiat carchi cosa ◊ in istiu comintzat s’andharieni de sos furisteris
3.
sos carabbineris sunt andhalienis
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
va-et-vient
Ingresu
coming and going
Ispagnolu
ir y venir,
vaivén
Italianu
andirivièni
Tedescu
Hin- und Hergelaufe.
andhalidòrra , nf: andhalitorra,
annalitorra Definitzione
su abbarrare andhandho e torrandho, su andhare e torrare fatuvatu, nau fintzes de su movimentu de una cosa
Sinònimos e contràrios
andhaeni,
andhetorra,
atràvigu
Frases
chin totu s'andhalitorra dae bidha a cubile mi sentio additzau pro su travallu ◊ tota die istat a s'andhalitorra che a s'abe ◊ in bidha fit totu un'andhalitorra de zente a su mortu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
va-et-vient
Ingresu
coming and going
Ispagnolu
ir y venir,
vaivén
Italianu
viavai
Tedescu
Hin und Her.
andhónzu , nm Definitzione
su andhare, su istare andhandho po bisóngiu siat o po àteru
Sinònimos e contràrios
andheju,
caminonzu
/
cdh. andugnu
Frases
sa limba si addatat a s'andhonzu de sa realidade ◊ in sos andhonzos, assunessi, réguladi! ◊ a pagu a pagu si allenat s'andhonzu ◊ s'andhonzu nostru est tropu, no asseliamus mai!◊ a ndhe tenes de andhonzu!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
démarche
Ingresu
trend
Ispagnolu
el ir,
andar
Italianu
andaménto
Tedescu
Gang.
arramputzàre , vrb Definitzione
campare a sa bona, comente male si podet, cun pagu cosa
Sinònimos e contràrios
agentziare,
campitzare,
ingeniai
Tradutziones
Frantzesu
vivoter
Ingresu
to scrape a living
Ispagnolu
ir tirando
Italianu
vivacchiare
Tedescu
sich schlecht und recht durchschlagen.
atràvigu , nm: tràbicu* Definitzione
su passare in is logos, su istare andhandho, viagiandho, movimentu de gente
Sinònimos e contràrios
andhetorra
/
ormina
Frases
ite festa, ite tzarrare, ite atràvigu e curreu! (F.Sechi)◊ in su trighinzu istanote no bi at una lughe e ne atràvigu: est totu cagliadu
Tradutziones
Frantzesu
va-et-vient
Ingresu
coming and going
Ispagnolu
ir y venir
Italianu
andirivièni
Tedescu
Hin-und Hergelaufe.
campitzàre , vrb: campizare,
camputzare Definitzione
campare comente male si podet, chentza fortza meda
Sinònimos e contràrios
arramputzare,
campugiai,
campurigiai
Frases
de cudhu mannau chi campizaiat sos mandroníglios no si ndhe agatat zenia! ◊ campizat sa crabita a trazu de su chintorzu ◊ fit zentighedha chi campitzaiat cun pagu e nudha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vivoter
Ingresu
to live from hand to mouth
Ispagnolu
ir tirando
Italianu
campicchiare
Tedescu
sich mühselig durchschlagen.
campugiài, campugiàre, campugliàre , vrb: campullare,
campuzare Definitzione
campare a sa bona, male comente si podet
Sinònimos e contràrios
balivigare,
campitzare,
campurigiai
Frases
fint baranta cristianos chi campugliaiant cun pagos fiados a s'ispàstinu ◊ triballant ortos, téula e matone e si campullant sa pòvera vida (P.Lavra)◊ issu si dha campugiàt cun d-una parada de birduras chi bendhiat in pratza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vivoter
Ingresu
to live from hand to mouth
Ispagnolu
ir tirando
Italianu
campicchiare
Tedescu
sich mühselig durchschlagen.
campurigiài , vrb Definitzione
campare, tirare chentza grandhe fortza
Sinònimos e contràrios
arramputzare,
balivigare,
campitzare,
campugiai
Frases
est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vivoter
Ingresu
to scrape a living
Ispagnolu
ir tirando
Italianu
vivacchiare
Tedescu
recht und schlecht leben.
sciurmài , vrb Definitzione
pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aller en groupe
Ingresu
to go in a crowd
Ispagnolu
ir en grupo
Italianu
stormeggiare
Tedescu
sich zusammenscharen.
trampistàre , vrb Definitzione
arrennèscere in calecuna cosa, mescamente a campare, a fortza de ispedientes, a sant'arràngia, coment'e pigandho a trampa; a logos, fintzes andhare coment'e orruendho / trampistare su tempus, sa vida, sa die, sa sorte
Sinònimos e contràrios
trampigiare,
trampulinare,
tramputzare
/
trabbucai 1
Frases
fintzas chi campo fato su chi poto, m'isto pasadu e fuo dogni cumbata tentendhe de trampistare a sa dereta (Z.Zazzu)◊ calchi malignu narat chi at furadu, chi at trampistadu ◊ trampistendhe in su pagu fis cuntentu e fatu a sa bonatza ◊ cussos trampistant negusciendhe runza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se débrouiller,
vivre d'expédients
Ingresu
to get by
Ispagnolu
apañárselas,
ir pasando
Italianu
barcamenarsi,
tirare a campare
Tedescu
sich durchschlagen.