ambiènte, ambiènti , nm Definitzione
su logu (terra, mare, aera) cunsiderau po totugantu su chi dhu’est e dhu podet distínghere e pertocare, de totu su chi est naturale a sa gente chi dhue faet sa vida e dónnia atividade
Sinònimos e contràrios
locu 1
Tradutziones
Frantzesu
milieux,
ambiance
Ingresu
environment
Ispagnolu
ambiente,
medio
Italianu
ambiènte
Tedescu
Umgebung.
intermésu 1 , prep, avb, nm: intramesu,
intremesu Definitzione
intro de mesu, in mesu: in mesu de…, intro de… (nau fintzes cun su significau de tempus)/ intremes'e dí = intro ’e die
Sinònimos e contràrios
tramesu
Frases
intremesu de is matas intendia boxis ◊ intramesu de sas boghes de su bentu su frúsciu e su lamentu su macu solitàriu! (S.Baldino)◊ intremesu de sa terra mia passaiat sa ferrovia ◊ su Cristos est nàschidu intermesu de duos animales ◊ narat tantis pregadorias intremesu de dí ◊ mi at telefonau intremesu de cida
2.
a s'istúmbidu de sa múida sa tzega cumprendhet si bi at zente o cosa intramesu
Tradutziones
Frantzesu
parmi,
entre
Ingresu
between,
among
Ispagnolu
por medio
Italianu
frammèzzo
Tedescu
zwischen,
dazwischen.
ischíntu , pps, agt Definitzione
de ischínghere
Sinònimos e contràrios
irbolloradu,
ischintzulau,
sbullitinau,
spollau
| ctr.
bestiu,
chintu 1
Frases
si est ischintu pro si che corcare
2.
intradiche sa camisa, chi ses totu ischintu!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Ischintu, (i)Schintu
Tradutziones
Frantzesu
à demi vêtu
Ingresu
scantily dressed
Ispagnolu
medio desnudo
Italianu
discinto
Tedescu
entgürtet.
mesànu , agt, nm: mesianu,
mesuanu Definitzione
chi est in mesania, a mesania, nau siat de tretu e siat de mannària; sa parte o tretu de mesu, fintzes muru de mesu
Sinònimos e contràrios
mesanteri
/
mesale,
mesania
Frases
dhui fiat genti bècia, mesana e pitia
2.
a mesanu de caminu sa zòvana s'irvertudat e pregontat: In ue semus?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
moyen,
médian
Ingresu
middle
Ispagnolu
medio
Italianu
mèdio,
mediano
Tedescu
mittlere,
Mittel...,
Mitte.
mésu , agt, nm, avb, prep: mesus Definitzione
una de is duas partes de una cosa ispartzia in duos tantos oguales, nau siat de cantidade, de mannària, e siat de calidade (e fintzes parte o tretu atesu su matessi tanti de is oros de cosa o logu): candho est agt. cuncordat cun is númenes chi acumpàngiat (e calincuna borta iscassedhat puru) e si ponet innanti, ma candho est avb. o prep. no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl.; candho est prep. podet pigare puru sa prep. de, a, o èssere chentza nudha; su foedhu si ponet fintzes po fàere prus prenu su significau de unu númene o de un'agt. candho serbint a marcare una calidade pagu bona o mala própriu (es. macu e mesu = prus de macu, macu deretu, locu ispaciau), o fintzes po menguare su significau de un'avb. o de un'agt. (mesu pagu, mesu mali, mesu isbuidu, custa cosa mi est parindhe mesu guasta)
Sinònimos e contràrios
lados,
meidade,
mesania,
mesidade
/
ttrs. mezu
| ctr.
totu
/
oru
Maneras de nàrrere
csn:
in mesu (+ art. e númene, o fintzas cun nm. ebbia) = in mesu de (+ númene), tra…; aintr'e mesu de… = intro de…; mesu mesu = zustu in mesu; mesammesus = in mesu zustu zustu de unu tretu, de unu logu, itl. al cèntro; in mesu a… (+ númeru) = de (+ númeru); in mesu de a nois = in mesu nostru (si narat "in m. nostru, bostru, issoro", fintzas "in mesu meu"); in mesu domo = in mesu de s'aposentu, in mesu ’ia (mesuia); pònneresi in mesu = (fuedhendi de genti certendi) pònniri paxi, (fuedhendi de chistionis: fai su fichetu); pònnere in mesu a ccn. = faedhàrendhe male; èssere de mesu = èssi de sa famíllia, èssiri parenti (o fintzas unu de sos de una cumpanzia, de unu fiotu, de su sótziu); mesu pro mesu = a mesania; èssere mesu gai = itl. così così; èssere a muru, a cresura in mesu = tènnere sas domos, sos possessos a costazu de pare; dare in mesu una cosa = fàghere a manera chi resurtet tra duos, duas cosas (es. colendhe); dare in mesu a unu = betarechelu in carchi chistione, fàghere a manera chi lu tochet; bessimichelu dae mesu! = trocimindedhu, pigamindedhu de ananti!; irballare, fadhire mesu mesu = própiu a metadi, in prenu, deunudotu; èssere a mesa bentre, a mesu frente = pagu mascados, àere manigadu su mesu de su tantu; a mesapare (mesu a pare)= cantu a s'unu a s'àteru; èssere a mesu = (nau de un'istrégiu) prenu a metade
Frases
de binu bi ndhe at duas mesas ampullas, at fatu su triballu in mesa zoronada, at comporadu una mesa tuzina de cartzofa ◊ custa cosa est longa mesu metro ◊ tres mesos litros faghent litru e mesu ◊ apu bufau mesu tassa de abba ◊ at vatutu mesu murghijola de late ◊ ingunis apu fatu mesu giorronada ◊ at buscau mesu tassa de cafè
2.
de cussu ndhe cherzo su mesu ◊ su mesu est prus minore de s'intreu ◊ s'ampulla est a mesu ◊ no so mancu a mesu de sa faina ◊ cusse si deviat acuntentare de su mesus de su mànnicu ◊ nos cheret una die e mesa, sunt sas deghe e mesa, ch'est mesudie e mesu ◊ bi cheret un'ora e mesa, custu est duos litros e mesu ◊ lea dae s'oru, no che intres a mesu! ◊ s'olia in sa cortina si collit dae alas de fora ca a che intrare a mesu la catigamus ◊ su mesus de sos zòvanos li naraiant nonnu ◊ a bortas sos piús ladros sunt sos de mesu
3.
sa cochina zuchiat su fochile mesu mesu ◊ sas provistas mesu mesu cun isse apo divididu ◊ imbriagu a mesu pinta, una domo mesu ruta, una forramenta mesu ruinzada, est mesu andhadu male, sas ampullas sunt mesu líchidas, s'abba ch'est mesu falada, sos macarrones sunt mesu cotos, sos isterzos sunt mesu prenos ◊ si cudhu est tontu, tue ses tontu e mesu! ◊ no so mortu ancora, però mi ponet mesu in oriolu prite si morit una borta sola (Piras)◊ is essidas fiant mesu pagu
4.
cue bi aiat unu níbbaru in mesu de sas tupas ◊ in mesu de sa bide bi at erba ◊ arrivadu est Gesús e postu si est in mesu issoro ◊ zughent su mortu in mesu domo ◊ su soli pitziosu si firmat in mesu celu (B.Lobina)◊ su caminu meu est galu a mesu tretu ◊ che at ispramminadu sa notíscia in mesu a sas carrelas ◊ unu sitzigorru est pascendi in mesu de s'erba ◊ caminandho acoitu fiat giai in mesu a is castàngias ◊ su Segnore at a cròmpere maravíglias in mesus vostru ◊ in mesu a cussas che ponzo sa mia ◊ chi ndi tenis, ammostadha s’arti po figurai in mesu nostu! (Urru)◊ metas àteros si che sont tiratos a bandha dae mesus issoro
5.
seu drommendi pagu cun custa pala chi mi càncarat aintru de mes'e noti ◊ in mesu a deghe no bi ndhe at unu de abbaidare! ◊ in mesu a medas, mancu unu nos at azuadu! ◊ si bi lu naras chi at fatu male, a tie za ti passat ca ses de mesu ◊ est unu de mesu etotu su chi lis at fatu sa furca ◊ est ca si bi at postu zente in mesu, sinono a frade tou l'aiant pistu ◊ iscuru a chie si ponent in mesu sas limbas malas! ◊ che ant adderetadu s’arca de Deus mesammesus de sa tendha chi aiat pesadu Dàvide (Bb)◊ su depósitu est a mesu de abba
Ètimu
ltn.
mesus
Tradutziones
Frantzesu
demi,
moitié
Ingresu
half
Ispagnolu
medio
Italianu
mèzzo,
metà
Tedescu
halb (Adj. und Adv.),
Hälfte.