apuài, apubàe, apubài, apubàre , vrb Definitzione
abbaidare e arrennèscere a bíere, fintzes cun paga lughe o atesu o a dónnia modu cun dificurtade, giustu coment’e candho totu su chi si podet bíere est una puba, una figura pagu crara, calecuna cosa chi no si biet e ne cumprendhet bene it'est; si narat fintzes in su sensu ebbia de bíere, abbaidare disigiandho
Sinònimos e contràrios
abbistare,
assebeltare,
illampiare,
impubai
/
bídere
Frases
cussa luxixedha apenas si podit apubai ◊ apo apubadu un'iscritura antiga ◊ de atesu arrennesciat a apubai sa spéndula ◊ comenti orbescit si apubat su colori de is cosas ◊ no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai ◊ fut iscuriu che in buca ma apo apubau is porcos
2.
fai chi su tzurpu apubit! ◊ su pastoredhu at apubau unu trunchedhu de ollastu liuru ◊ mi pòngiu innòi, chi mi apubint! ◊ sa màchina noa dha tenis giai apubada ◊ si cravat che unu lupu candu apubat su pistoni!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
apercevoir
Ingresu
to perceive
Ispagnolu
divisar,
ver
Italianu
scòrgere,
avvistare
Tedescu
erblicken,
sichten.
bídere , vrb: bíede,
bíere 1,
biri,
bítere,
vídere Definitzione
funtzione de is ogos, de sa vista, su chi si faet cun is ogos fintzes chentza s'idea de abbaidare: su serare, distínghere, su ndhe bodhire cun is ogos sa figura, is colores e totu su chi si paret de is cosas; su si pàrrere de is cosas, su connòschere, ischire / ind. pres. 2ˆ p. sing. bis, 3ˆ p. sing. bit, 3ˆ p. pl. bint (= bides, bidet, bident); ind. imp. 3ˆ p. sing. biat, 1ˆ p. pl. bidimis, (= bidiat, bidiaimus), camp. dèu biei, nosu biristis; pps. bídiu, bidu, bistu, bítiu, bitu, biu 1, vitu
Sinònimos e contràrios
agatare,
connòscere,
ibbíere,
iscampiare
/
imparai,
ischire
Maneras de nàrrere
csn:
a menzus bídere! = genia de saludu de dus chi si lassant, andendisindi s'unu o s'àteru; no bídere una bótziga = no biri nudha, èssiri ciurpu límpiu; no bídere su cadhu presu = andai a mari e no agatai àcua; bíderesi cun ccn. a unu bisonzu = tènniri agiudu a s'apretu; no si poder bídere (s'unu cun s'àteru) = àere tírria, èssiri a iscórriu s'unu cun s'àteru; no si poder bídere (nadu de unu a iss'etotu), no poder bídere a unu faghindhe ccn. cosa, chentza fàghere, e gai = non bòlliri a…, èssiri dispràxiu pro…; fai biri = ammustrare; donai a biri, dare a bídere = dimustrare (ma fintzas fàghere finta); dàresi a bídere, faisí biri = fàgheresi a connòschere pro su chi unu est (prus che àteru faghindhe carchi assione mala); bideresindhe menzus (de fai ccn. cosa) = agataisí mellus, prus cuntentus; biri a lampaluxi = bídere male, a tretos; no b'at mancu it'e ’ídere = (nadu de cosa pruscatotu candu est paga), mancu si bit, est aici pitichedha, aici pagu chi no benit a bèni mancu a dha biri; dare, àere ite de bídere = donai o tènniri ocasioni, motivu po certai, murrungiai, po èssiri a iscórriu; no cheret bidu = no fait a dhu biri de cantu est légiu, brutu, malibigau, unu grisu; èssere "bidisti e credisti" = crèiri isceti a su chi unu bit cun is ogus suus; bídere una cosa che…, comente e… (+pps) = in perígulos mannos de…, coment'e cosa fata deabberu; ma est a bídere!… = ma càstia a biri!; est a bídere si… = bai e circa si…, tocat a isciri si…; a bídere est, si est gai! (averguendhe o atroghendhe carchi cosa)= est própiu aici!; bideresibbei in ccn. logu = andaidhoi
Frases
abberi sos ogros si cheres bídere cosa ◊ abbaidendhe so, ma no bido nudha ◊ si bint pipius e mannus passendi a manu pigada ◊ proite, candho mi bies, sa cara ti giras? ◊ su bículu de sa tramata comente mi l'ant fata est a bídere, frades mios!…◊ biu m'eis a fillu miu? ◊ mi ant a bítere che ànima airata! (R.Manca)◊ seu biendu unu tallu de canis currendu
2.
assumancu proite ti ses dendhe a bídere, pro chimbe francos! ◊ si est furriadu che una píbera e gai si est dadu a bídere chi est letranghigurtzu ◊ li dao a bídere chi deo no so comente pessat issa ◊ mancari no lu dabat a bíere, ma fit bragheri ca su ghéneru l'aiat pesau ◊ sa genti timiat is autoridadis, ma sentza dhu donai a biri ◊ damus a bídere chi semus unidos!◊ pro gai pagu ti ses dadu a bídere: pro deghe minutos no che as agabbadu sa faina!
3.
si triballas ti ndh'as a bídere menzus ◊ si li benit bisonzu, ca est solu, no si bidet cun neune
4.
si unu est bonu a triballare si bidet a sa prima betada de manu ◊ su fiadu si bidet a sa pilidura ◊ is cuadhus si bint a sa torrada!
5.
at aciapadu un'ómine chi li at dimandhadu a bídere a ue fit andhendhe ◊ imbístiga a bídere si ndh'ischint a seguru de su chi at capitadu ◊ at domandau a una fémina de s'arruga a biri ita ci fiat in cussa domu
6.
a chie, dae chie l'as bidu a fàghere gai?! ◊ dae su babbu l'at bidu a si arreulare ammandronadu?!…◊ cumenti at biu de su babbu est fadendu issu!
7.
no cheret bidu: pro s'unfiadura at cambiadu figura! ◊ in s'ortu, figos e prunas no cherent bidas de comente sunt irbandhonadas!
8.
ant tentu it'e bídere pro sa partimenta ◊ mudu, no dias it'e bídere a sa zente cun custu nara nara!
9.
andhe chi no ti che ses bidu tue, benzo deo a ti chircare ◊ fizu tou inoghe no si ch'est bidu! ◊ comente l'as atzumbadu, su botighedhu, ca fit in tàntaris, ndhe l'apo bidu che rutu e segadu!
Sambenados e Provèrbios
prb:
Bernardu m'at bistu, iscovas de forru ◊ prus bident duos chi no unu
Ètimu
ltn.
videre
Tradutziones
Frantzesu
voir
Ingresu
to see
Ispagnolu
ver
Italianu
vedére
Tedescu
sehen.