Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àba 2 , avb, nm: abè, abí, abua, abue, abui, abundi, anue, auba, aube, aubi, aui, aundi, ebua, ibua, unde Definitzione a + ue: avérbiu po inditare su logu inue s'istat o a ue si andhat (averguandho o domandhandho); cun àtera prep., àteru logu Sinònimos e contràrios acantu 3, aunca, dianca, innoi, inuba, uba Frases immoi aba si agataus? ◊ su tempus est comenti a un'iscala: su chi contat est su gradinu aba si tenint is peis ◊ si fut incrubau aundi de issa ◊ abí est s'òru? ◊ aporrimí cussus paperis ca bollu bí abí seus arribbaus cun is ofertas! ◊ abundi trabballu seu respirendi velenu ◊ bivis auba totu parit fàcili e berus ◊ òlgiu a m'interrai auba dhu'est su soli ◊ abui est sorri tua? ◊ abue ses annanne? ◊ c'est imbàtiu a sa barraca abui tenenta su bestiàmini ◊ ti apu circau e no ti apu agatau: abí fusti? 2. fui peri pensandu de andai auba de issu ◊ no scit abí andai ◊ su piciochedhu fut portandudeci sa craba auba de su crabu ◊ aundi de mei no ti depis presentai! ◊ anue cheres chi andhet? ◊ dhoi fiat su cani de tziu Mundicu puntau abí fia dèu ◊ de sa dí cussu no acostàt prus abí fiaus trabballendi 3. de aundi podiat èssi essia cussa boxixedha? 4. su aundi no dhu iscieus Tradutziones Frantzesu où Ingresu where Ispagnolu donde, adonde Italianu dóve (in logu, a logu) Tedescu wo, wohin.

ainnúa, ainnúi , avb Sinònimos e contràrios aumbe, innoi Frases ainnua ses andendi, Antonicu? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu où Ingresu where Ispagnolu adonde Italianu dóve (mòto a luògo) Tedescu wohin?, dorthin

ànca 3 , avb: anche, anchi 2 Definitzione anch'e… = a nchi de… aundi est (seu, ses), acanta de…, sa ’e…; a s'anca de… = a sa parte de… Sinònimos e contràrios ainche, anta 2, aundi Frases a isse l'ant postu anca essiat s'ómine chin su dinare ◊ pariat benendi anca fuia dèu ◊ est punnendi a su logu de anca nemus torrat ◊ bentu, sula is nuis anca seu dèu! ◊ andai anche funt is tiaus! ◊ tui no iscís anche acabidai su dinai ◊ andhamus a bufare anca Fiore ◊ est andau anca de un'ómini ch'iscít cosa meda ◊ sedha su burricu ca andas de anca est babbu tuo! ◊ de anca tue ses annanno deo seo torranno! 2. tocat a nci artziari in d-un'iscalera de anca si bit sa bidha ◊ nascit apalas de su monti de anca nascit su soli ◊ de anca ses benendu? 3. dèu bandu anch'e su síndigu ◊ est anch'e tziu miu ◊ Maria si acatat anch'est Gesús Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu où, chez Ingresu near Ispagnolu donde Italianu dóve, prèsso Tedescu wo, bei.

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definitzione tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Sinònimos e contràrios coibi, pastoritzale Frases cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrain où il y a des enceintes pour les animaux Ingresu corral Ispagnolu terreno donde hay apriscos Italianu terréno dóve insistono i recinti per il bestiame Tedescu Viehpferch.

criadórgiu, criadórju, criadórzu, criadróxu , nm, agt: criatógliu, criatorju Definitzione logu inue is pudhas andhant a fàere is oos; criadorzu dhu narant po criongianu puru Sinònimos e contràrios niada / criancianu Frases est afoginada in su giannile che una pudha sentza criadórgiu (A.Zedde)◊ sa pudha est chircandhe criatorju 2. sunt pudhas bellas e criadorzas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nid de poules Ingresu brooding nest Ispagnolu ponedero, ponedor Italianu nido dóve la gallina depone le uòva Tedescu Brutnest.

inúba, inúbe , avb: inumbe, inuve Definitzione in uba: avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare ue s'istat o, cun prep., a ue si andhat Sinònimos e contràrios aba 2, innoi, uba Frases inumbe no s'intendhet de sa gherra sas tràchidas de fogu totu in tundhu ◊ S'Ischíglia est una rivista inube donzi versu est misuradu (A.Serra)◊ ghira a inumbe ti sunt ispetendhe! ◊ su locu diferente m'ischitat e m'atraet: tanno, pessu, mi giro a intunnu pro bídere inumbe so ◊ a inumbe andhas? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu où Ingresu where Ispagnolu donde, adónde Italianu dóve, óve Tedescu wo.

mediàgu , nm: ammeriagu, meliagru, meraju, mereacru, meriacru, meriaghe, meriagru, meriagu, meriaju, meriarzu, meriaxu, miliacru, miriàciu, miriacru, miriagu, moliagru Definitzione s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra Sinònimos e contràrios camadroxu, meriadórgiu, umbraghe Frases sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru" Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ombrage Ingresu nook where the flock tooks shelter from the sun Ispagnolu sesteadero Italianu sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle Tedescu Ort im Schatten, wo die Schafe Mittagsruhe halten.

úba , avb: ube, ubi, ue, uve Definitzione avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare inue si est o s'istat (chentza prep.): si est impreau inditandho movimentu s'impreat sèmpere cun prep. Sinònimos e contràrios aba 3, anca, innoi, inuba, umbe Maneras de nàrrere csn: uba = in uba, inue, aundi; a ube (+ nm.), a ue de… = anch'e… Frases uba dh'as posta sa crai? ◊ làssalu istare uve l'amos vistu! ◊ ue che fizis? ◊ ue semus? ◊ ue ses? ◊ a ue ses dada? 2. fit torrau a ube Mallena ◊ candho essis dae iscola ti che andhas a ube zaja tua ◊ no ischiat a ube si dare ◊ fit torrau a ube pride Porchedhu ◊ pompiae a ube andhant frades brostos! ◊ a ue, nachi, mi apo a dare sa conca?! ◊ andha a ue de Fulanu gai imparas calchi cosa! 3. de uba ses benendu? ◊ de ubi dimóniu nd'as bogau cussa bestimenta?! Ètimu ltn. ube per ubi Tradutziones Frantzesu où Ingresu where Ispagnolu donde Italianu dóve Tedescu wo.