fichídu , pps, agt: fichitu,
fichiu Definition
de fichire; chi est postu prantau (o fintzes chi est sanu); chi est sèmpere in mesu in cosas chi no depet; nau de logu, chi est in calada meda
Synonyms e antonyms
ficadu,
istantàrgiu,
ritzu
/
arratu,
ràbidu
| ctr.
corcadu,
rutu
Idioms
csn:
èssere male fichidu (nadu de zente) = ritzu ma malàidu, malesanu; èssiri fichiu che su mércuris = sempre in mesu in donzi chistione; fichiu che turra in culurgioni, che púncia in taba = fichetu, sempre in mesu in donzi cosa
2.
si est sempre costumadu de iscultare s'Evangéliu cun sa persone fichida ◊ sos runaghes sunt ancora fichidos ◊ cudhu corvu istaiat in fraile fichidu subra de duas ancas deretas che àscia de raju ◊ tantu tempus in s'ispidale, so sempre a cantu reo fichidu! ◊ so rutu a binugos fichidos
3.
est sempri fichiu: in dónnia cosa dhoi depit èssi cussu! ◊ fichitos e cuenteris ant a dimannare deretos
4.
su logu a laore no fit bonu ca bi aiat palas fichidas e rocas
Translations
French
debout,
dressé
English
erect
Spanish
levantado,
entrometido
Italian
ritto,
invadènte
German
aufgestanden,
aufrecht,
aufdringlich.
istantàrgiu , agt: istantàriu,
istantarju,
istantarzu,
istentàrgiu,
istentarzu,
istrantarzu,
istrantaxu,
istrentaxu,
stantàrgiu Definition
chi est a peis in terra e a conca in artu, o (nau de cosa a bisura longa) a manera de assimbigiare a persona prantada, ficada, cun sa parte de pònnere a fundhu in terra e in pitzu sa chi depet istare in artu / istare o èssere a istentàrgiu = ritzu, prantau
Synonyms e antonyms
daretu,
ficadu,
intentarzu,
reu,
ritzu
/
cdh. stantàgliu
| ctr.
corcau,
sétidu
Sentences
sacu bóidu no reet istentarzu ◊ a candho isto istrantarzu cun sos bàculos mios, a candho podero cun sos anzenos ◊ sos pitzinnos sunt istantàrios a inghíriu de su procu abbadiandhe ◊ cussa fémina portat is pius istrentaxus che mata de isparau!◊ si seciant in is cadiras o ci no abarrànt istantàrgius ◊ su truncu istrantaxu fut e istrantaxu est abarrau
Etymon
ltn.
statarius + stante(m)
Translations
French
dressé,
debout,
droit
English
erected
Spanish
levantado,
erguido,
derecho
Italian
ritto
German
aufrecht.
pesàdu , pps, agt: pesau Definition
de pesare (cun totu is significaos chi tenet)/ a sa pesada = istendhe ritzu, prantau, istantàrgiu; unu pesau, una pesada = logu in artu
Synonyms e antonyms
ficadu,
ritzu
| ctr.
corcadu
Sentences
unu apustis s’àturu si ndi seus pesaus po si acostai ◊ ndhe apo pesadu sos pitzinnos ca depent andhare a iscola ◊ cun custu fritu su pane no bi at pesadu
2.
zughiat sos pilos pesados pariat un'ultzu ◊ seu abarrada pesada abetendi a tui ◊ comente istat mamma tua: pesada est o in letu? ◊ cussa in bidha dhui parit nàscia e pesada ◊ su chi semus ponindhe pro fàghere sos durches est totu cosa pesada ◊ ch'est mesanote e bois ancora pesados! ◊ is bandidus, biendu su mortu pesau, nc'iscàvuant totu e iscapant a curri
Translations
French
debout,
bien levé,
élevé,
pesé
English
weighed,
raised,
reared,
leavened
Spanish
levantado,
alzado,
fermentado,
leudado,
criado,
educado,
pesado
Italian
alzato,
lievitato,
allevato,
pesato
German
aufgestanden,
aufgegangen,
aufgezogen.
prantàu , pps, agt Definition
de prantare; nau de matedu o erbas, chi dh'ant postu in sa terra trebballada, in fossu, cun is arraighinas ammontadas de terra po crèschere; nau de itesisiat, chi est postu in posidura verticale, a bisura de mata, istrantagiau / istare a sa prantada = a sa ritza, abarrendi istrantaxus
Synonyms e antonyms
ficadu,
istantàrgiu,
ritzu
| ctr.
corcadu,
sétzidu
2.
setzidi: no mi as a nàrrere sa missione prantau, no! ◊ candho sa maista intrat in s'àula is piciochedhos si ndhe pesant e si ponent prantaos ◊ tocae e setziòs, o prantaos cherís abbarrare?
Translations
French
planté,
debout
English
embedded,
upright
Spanish
plantado,
erguido
Italian
piantato,
verticale
German
eingepflanzt,
aufrecht.
réu , agt Definition
chi est postu istrantagiau, prantau in terra, cun is peis in terra coment'e candho si camminat / istare a sa rea = arreare a sa ritza; èssere a boghe rea = a boghes postas, a tzérrius
Synonyms e antonyms
ficadu,
istantàrgiu,
pesadu,
ritzu
| ctr.
corcadu,
sétzidu,
tambuladu
Sentences
pesa reu! ◊ sa rughe ndhe l'ant ficada rea ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (G.Raga)◊ s'imbriagu mancu si l'afurcarzant istat reu ◊ apenas mi as bidu reu mi as iscutu a terra ◊ apo a torrare a bois, bidustos fustialvos: isetàdemi reos! (V.Falchi)
2.
sa mama fit a boghe rea giamendhe de continu su fizu
Surnames and Proverbs
prb:
sacu bóidu no rezet reu
Etymon
srd.
Translations
French
debout
English
erect
Spanish
erguido,
recto
Italian
ritto
German
aufrecht.
rítzu , agt: arritzu 2 Definition
chi est postu prantau in terra, cun is peis (genti) o sa parte bàscia (cosa) in terra coment'e candho si camminat, nau fintzes in su sensu de èssere fortes, de agguantare in is dificurtades
Synonyms e antonyms
daretu,
ficadu,
intentarzu,
istantàrgiu,
prantau,
reu,
tolu
| ctr.
corcadu,
sétzidu
Idioms
csn:
a sa ritza = istrantaxu, sentza de si sètziri, sentza de s'incruai; règhere, no règhere ritzu = abarrai, no abarrai istrantaxu; pilos ritzos = artudhados
Sentences
sacu bóidu no rezet ritzu ◊ si est pesatu ritzu mancu si l'aiant puntu a resòglia! ◊ su chi dabant chin sa tèssera non bastabat a si règhere ritzos ◊ seide: ite faghides ritzos?!
2.
isse colabat in cussa zanna a sa ritza, chene s'incurbiare
Surnames and Proverbs
smb:
Ritzu, Rizzu
Etymon
srd.
Translations
French
droit,
debout
English
upright
Spanish
derecho,
erguido
Italian
ritto,
verticale
German
aufrecht.