fichídu , pps, agt: fichitu,
fichiu Definizione
de fichire; chi est postu prantau (o fintzes chi est sanu); chi est sèmpere in mesu in cosas chi no depet; nau de logu, chi est in calada meda
Sinonimi e contrari
ficadu,
istantàrgiu,
ritzu
/
arratu,
ràbidu
| ctr.
corcadu,
rutu
Modi di dire
csn:
èssere male fichidu (nadu de zente) = ritzu ma malàidu, malesanu; èssiri fichiu che su mércuris = sempre in mesu in donzi chistione; fichiu che turra in culurgioni, che púncia in taba = fichetu, sempre in mesu in donzi cosa
2.
si est sempre costumadu de iscultare s'Evangéliu cun sa persone fichida ◊ sos runaghes sunt ancora fichidos ◊ cudhu corvu istaiat in fraile fichidu subra de duas ancas deretas che àscia de raju ◊ tantu tempus in s'ispidale, so sempre a cantu reo fichidu! ◊ so rutu a binugos fichidos
3.
est sempri fichiu: in dónnia cosa dhoi depit èssi cussu! ◊ fichitos e cuenteris ant a dimannare deretos
4.
su logu a laore no fit bonu ca bi aiat palas fichidas e rocas
Traduzioni
Francese
debout,
dressé
Inglese
erect
Spagnolo
levantado,
entrometido
Italiano
ritto,
invadènte
Tedesco
aufgestanden,
aufrecht,
aufdringlich.
istantàrgiu , agt: istantàriu,
istantarju,
istantarzu,
istentàrgiu,
istentarzu,
istrantarzu,
istrantaxu,
istrentaxu,
stantàrgiu Definizione
chi est a peis in terra e a conca in artu, o (nau de cosa a bisura longa) a manera de assimbigiare a persona prantada, ficada, cun sa parte de pònnere a fundhu in terra e in pitzu sa chi depet istare in artu / istare o èssere a istentàrgiu = ritzu, prantau
Sinonimi e contrari
daretu,
ficadu,
intentarzu,
reu,
ritzu
/
cdh. stantàgliu
| ctr.
corcau,
sétidu
Frasi
sacu bóidu no reet istentarzu ◊ a candho isto istrantarzu cun sos bàculos mios, a candho podero cun sos anzenos ◊ sos pitzinnos sunt istantàrios a inghíriu de su procu abbadiandhe ◊ cussa fémina portat is pius istrentaxus che mata de isparau!◊ si seciant in is cadiras o ci no abarrànt istantàrgius ◊ su truncu istrantaxu fut e istrantaxu est abarrau
Etimo
ltn.
statarius + stante(m)
Traduzioni
Francese
dressé,
debout,
droit
Inglese
erected
Spagnolo
levantado,
erguido,
derecho
Italiano
ritto
Tedesco
aufrecht.
pesàdu , pps, agt: pesau Definizione
de pesare (cun totu is significaos chi tenet)/ a sa pesada = istendhe ritzu, prantau, istantàrgiu; unu pesau, una pesada = logu in artu
Sinonimi e contrari
ficadu,
ritzu
| ctr.
corcadu
Frasi
unu apustis s’àturu si ndi seus pesaus po si acostai ◊ ndhe apo pesadu sos pitzinnos ca depent andhare a iscola ◊ cun custu fritu su pane no bi at pesadu
2.
zughiat sos pilos pesados pariat un'ultzu ◊ seu abarrada pesada abetendi a tui ◊ comente istat mamma tua: pesada est o in letu? ◊ cussa in bidha dhui parit nàscia e pesada ◊ su chi semus ponindhe pro fàghere sos durches est totu cosa pesada ◊ ch'est mesanote e bois ancora pesados! ◊ is bandidus, biendu su mortu pesau, nc'iscàvuant totu e iscapant a curri
Traduzioni
Francese
debout,
bien levé,
élevé,
pesé
Inglese
weighed,
raised,
reared,
leavened
Spagnolo
levantado,
alzado,
fermentado,
leudado,
criado,
educado,
pesado
Italiano
alzato,
lievitato,
allevato,
pesato
Tedesco
aufgestanden,
aufgegangen,
aufgezogen.
prantàu , pps, agt Definizione
de prantare; nau de matedu o erbas, chi dh'ant postu in sa terra trebballada, in fossu, cun is arraighinas ammontadas de terra po crèschere; nau de itesisiat, chi est postu in posidura verticale, a bisura de mata, istrantagiau / istare a sa prantada = a sa ritza, abarrendi istrantaxus
Sinonimi e contrari
ficadu,
istantàrgiu,
ritzu
| ctr.
corcadu,
sétzidu
2.
setzidi: no mi as a nàrrere sa missione prantau, no! ◊ candho sa maista intrat in s'àula is piciochedhos si ndhe pesant e si ponent prantaos ◊ tocae e setziòs, o prantaos cherís abbarrare?
Traduzioni
Francese
planté,
debout
Inglese
embedded,
upright
Spagnolo
plantado,
erguido
Italiano
piantato,
verticale
Tedesco
eingepflanzt,
aufrecht.
réu , agt Definizione
chi est postu istrantagiau, prantau in terra, cun is peis in terra coment'e candho si camminat / istare a sa rea = arreare a sa ritza; èssere a boghe rea = a boghes postas, a tzérrius
Sinonimi e contrari
ficadu,
istantàrgiu,
pesadu,
ritzu
| ctr.
corcadu,
sétzidu,
tambuladu
Frasi
pesa reu! ◊ sa rughe ndhe l'ant ficada rea ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (G.Raga)◊ s'imbriagu mancu si l'afurcarzant istat reu ◊ apenas mi as bidu reu mi as iscutu a terra ◊ apo a torrare a bois, bidustos fustialvos: isetàdemi reos! (V.Falchi)
2.
sa mama fit a boghe rea giamendhe de continu su fizu
Cognomi e Proverbi
prb:
sacu bóidu no rezet reu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
debout
Inglese
erect
Spagnolo
erguido,
recto
Italiano
ritto
Tedesco
aufrecht.
rítzu , agt: arritzu 2 Definizione
chi est postu prantau in terra, cun is peis (genti) o sa parte bàscia (cosa) in terra coment'e candho si camminat, nau fintzes in su sensu de èssere fortes, de agguantare in is dificurtades
Sinonimi e contrari
daretu,
ficadu,
intentarzu,
istantàrgiu,
prantau,
reu,
tolu
| ctr.
corcadu,
sétzidu
Modi di dire
csn:
a sa ritza = istrantaxu, sentza de si sètziri, sentza de s'incruai; règhere, no règhere ritzu = abarrai, no abarrai istrantaxu; pilos ritzos = artudhados
Frasi
sacu bóidu no rezet ritzu ◊ si est pesatu ritzu mancu si l'aiant puntu a resòglia! ◊ su chi dabant chin sa tèssera non bastabat a si règhere ritzos ◊ seide: ite faghides ritzos?!
2.
isse colabat in cussa zanna a sa ritza, chene s'incurbiare
Cognomi e Proverbi
smb:
Ritzu, Rizzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
droit,
debout
Inglese
upright
Spagnolo
derecho,
erguido
Italiano
ritto,
verticale
Tedesco
aufrecht.