aíssu , nm: aito,
aitu Definition
su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone
Synonyms e antonyms
eritzàmene pruma 1
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srdn.
Translations
French
fleur d'arbousier
English
the flower of the strawberry-tree
Spanish
flor del madroño
Italian
fiore del corbézzolo
German
Blume des Erdbeerbaums.
calagòrus , nm pl: caracolos,
caragolus Definition
genia de erba fragosa, po bellesa: faet su frore unu pagu a caragolu
Scientific Terminology
frs, Phaseolus caracalla
Etymon
spn.
caracol.
Translations
French
fleur tire-bouchon
English
snail creeper vine
Spanish
caracolillo
Italian
caracallo
German
Feuerbohne.
cúcu 4 , nm Definition
su frore de s'arenada
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
fleur du grenadier
English
pomegranate flower
Spanish
flor del granado
Italian
fióre del melograno
German
Blume des Granatapfelbaums.
cucuníu , nm Definition
su frore de su samucu, nau deosi ca su frutu faet a pibionedhos tundhos
Synonyms e antonyms
pibirimou
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
fleur du sureau
English
elder flower
Spanish
flor del saúco,
sayuguina
Italian
fióre del sambuco
German
Blume des schwarzen Holunders.
fiòre , nm: flore,
flori,
frore,
frori Definition
parte de un'erba o de una mata, inue s'ingendrat su frutu e faet su sèmene: est sèmpere unu upm (si no dhu precisat un'agt.); genias de erba chi si prantant po bellesa (deosi faet sèmpere su pl.: is frores prantaos, segaos); mutu, pesadedha de poesia, parte de una moda chi depet arretrogare cun s'istérria / min. frorichedhu, froixedhu / is partes de su frore: su cambu, su càlixi, is follas, sa bussa de su sèmini, s’ena (itl. pistillo, genia de cambu filivili chi de s’overa artzat e in punta portat su podhinedhu), su podhinedhu; fiore de binu = genia de mufa bianca, napa chi faet su binu aghedandho (Mycoderma vini); flori de mari = genia de gremighedhu de mare chi giughet coment'e unu matucone de tzudhas e istat in tubbighedhu de carcàriu / fitónimos meda tenent a númene fiore: fiore de passione (Nigella arvensis), de fiuda (Sixalix atropurpurea ssp. maritima), flores de Spàngia (Polygala vulgaris), flori de passioni (Passiflora coerulea), de spadoni (Gladiolus italicus), frore de cada mese (Calendula officinalis), de santa Maria (Tuberaria guttata, Hypericum perforatum), de santu Giuanne (Achillea ligustica, Helichrysum italicum), frori de àcua (Epilobium hirsutum), de Àfrica (Vinca rosea), de aràngiu o de fragu bellu (Pittosporum tobira), de fragu malu (Orbea variegata), de mari (Limonium cordatum), de spina (Euphorbia milii), f. niedhu (Limodorum abortivum)
Synonyms e antonyms
brore
Idioms
csn:
fiore ispartu = obertu, essiu de su butoni; iscúdiri flori = si narat de sa mata chi at manténniu su frutu (e lassat arrúiri su frori); èssiri a frori (cherindhe nàrrere sempre su contràriu)= èssere a malu puntu, mali pigaus de poberesa, trascuradesa o àteru (gei ses a frori!… = za ses allichidu!, a bellu puntu ses!…); Pasca ’e frores = Pascarosada; su frori de s'areu = su menzus de totu sa parentella; èssere in su menzus fiore = in su prus tempus bellu de sa vida; gomais, gopais de froris = comaria, comparia gai, de santu Zuanne (chentza bi àere s'ozusantu)
Sentences
s'àrbure s'est barriada de fiore ◊ est bellu su fragu de su frori de is aràngius! ◊ ocannu sas méndhulas ant bogadu fiore pagu ◊ un'istídhiu de luxi imprassat su frori de leunaxi (T.Piredda)◊ frores de amarantu ndhe tèngio in su giardinu cun lígios de oriente…
2.
lillus, arrosas, giatzintus, gravellus, is froris prus bellus chi Deus at criau ◊ ndi at bogau s'isciallu bellu de Olíana totu ricamau de froris ◊ a sa fémina li at batidu unu màtulu de fiores ◊ s'isfozit che fiore rugadu ◊ custos fiores sunt totu butonindhe pro fiorire ◊ su bànniu est fragósigu de arrancu de froris
3.
candho fiat isposa dh'iant cantau custu frore ◊ at sonau su pitariollu oras e oras apustis de is cantadores a frores ◊ is frores chi apo incungiau andhandho a pedire a is bècios sunt medas
4.
su fizu chi li naschesit fit bellu che flore ◊ est un'ajanedha bella che unu fiore ◊ gei ses torrau a frori a no èssi bellu mancu a t'isciacuai!…◊ za ses a frore: no ti ndhe faches sa birgonza?! ◊ l'ant morta in su mezus fiore, candho teniat deghennoe annos!
Surnames and Proverbs
smb:
Fiore, Fiori, Flore, Floreddu, Flores, Flori, Floris
Scientific Terminology
upm, rbr
Etymon
ltn.
flore(m)
Translations
French
fleur
English
flower
Spanish
flor (f)
Italian
fióre
German
Blume,
kurzes Liebeslied.
passionèra , nf Definition
genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu
Sentences
sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu
Scientific Terminology
fr, passiflora coerulea
Etymon
ctl.
passionera
Translations
French
fleur de la passion
English
passionflower
Spanish
flor de la pasión
Italian
passiflòra,
fiór di passióne
German
himmelblaue Passionsblume.
pódhine , nm Definition
sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone
Synonyms e antonyms
boledu,
podha 1,
scèti
Sentences
zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare
2.
babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu
Surnames and Proverbs
smb:
Poddine, Poddini
Scientific Terminology
pne
Etymon
ltn.
polline(m)
Translations
French
fleur de farine
English
superfine flour
Spanish
harina de flor
Italian
fior di farina
German
Auszugmehl.
scète 1, scèti , nm: iscete* Definition
sa parte bianca càndhida e prus fine de sa farra; sa farra chi bolat sedatzandho o molendho; pane de cocòi / s. lecu = podha
Synonyms e antonyms
boledu,
podha 1,
pódhine
Sentences
su trigu mentanu est totu scèti ◊ s'órgiu móliu dhu passànt in su sedatzu po nd'isceberari su scete ◊ no ammescures su scete cun su pódhini!
2.
cussa no cretas chi fiat scèti de fai óstias!
3.
custa at fatu su pani e dh’est iscarésciu unu scèti in su forru
Translations
French
fleur de farine
English
superfine flour
Spanish
espuma de harina
Italian
fiór di farina
German
Auszugmehl.
seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definition
su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu
Synonyms e antonyms
chirrionzu,
isseperonzu,
sceberadura,
sèbera 1,
seberadórgiu,
seberonzu
Etymon
srd.
Translations
French
transformation de la fleur en fruit
English
setting
Spanish
cuajado
Italian
allegagióne
German
Ansetzen der Früchte.
zinzíu , nm, nf: ciciu 1*,
zizia 3,
ziziu Definition
orrugu de istrégiu de terra o de ghisu; frorighedhu de campu e fintzes frocu o àtera cosighedha po bellesa / ziziu grogo = caragànciu
Synonyms e antonyms
cicia 1,
zínzili
/
ghísciu
/
fioredhu,
zizioli
Sentences
cussu curustu no cúmbidat a nemmos mancari lu facant a zizios! ◊ in su presépiu bi aiat berveghedhas de zinziu
2.
sos zizios de su campu cherent abba e sole pro èssere bellos ◊ za si ndhe at postu de zizios e de fetas, cussa!…◊ pintat che zizios totu su chi acatat
Translations
French
débris de terre cuite,
petite fleur
English
shard,
small flower
Spanish
trozos,
flor pequeña
Italian
còccio,
fiorellino
German
Scherbe,
Blümchen.
zizióli , nm Definition
frorighedhu de campu, mescamente sa sitzia
Synonyms e antonyms
fioredhu,
sisia,
ziziu
Etymon
srd.
Translations
French
petite fleur,
pâquerette
English
small flower,
daisy
Spanish
flor pequeña,
maya
Italian
fiorellino,
margheritina
German
Blümchen,
Margerite.