Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aíssu , nm: aito, aitu Definitzione su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone Sinònimos e contràrios eritzàmene pruma 1 Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu fleur d'arbousier Ingresu the flower of the strawberry-tree Ispagnolu flor del madroño Italianu fiore del corbézzolo Tedescu Blume des Erdbeerbaums.

calagòrus , nm pl: caracolos, caragolus Definitzione genia de erba fragosa, po bellesa: faet su frore unu pagu a caragolu Terminologia iscientìfica frs, Phaseolus caracalla Ètimu spn. caracol. Tradutziones Frantzesu fleur tire-bouchon Ingresu snail creeper vine Ispagnolu caracolillo Italianu caracallo Tedescu Feuerbohne.

cúcu 4 , nm Definitzione su frore de s'arenada Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu fleur du grenadier Ingresu pomegranate flower Ispagnolu flor del granado Italianu fióre del melograno Tedescu Blume des Granatapfelbaums.

cucuníu , nm Definitzione su frore de su samucu, nau deosi ca su frutu faet a pibionedhos tundhos Sinònimos e contràrios pibirimou Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu fleur du sureau Ingresu elder flower Ispagnolu flor del saúco, sayuguina Italianu fióre del sambuco Tedescu Blume des schwarzen Holunders.

fiòre , nm: flore, flori, frore, frori Definitzione parte de un'erba o de una mata, inue s'ingendrat su frutu e faet su sèmene: est sèmpere unu upm (si no dhu precisat un'agt.); genias de erba chi si prantant po bellesa (deosi faet sèmpere su pl.: is frores prantaos, segaos); mutu, pesadedha de poesia, parte de una moda chi depet arretrogare cun s'istérria / min. frorichedhu, froixedhu / is partes de su frore: su cambu, su càlixi, is follas, sa bussa de su sèmini, s’ena (itl. pistillo, genia de cambu filivili chi de s’overa artzat e in punta portat su podhinedhu), su podhinedhu; fiore de binu = genia de mufa bianca, napa chi faet su binu aghedandho (Mycoderma vini); flori de mari = genia de gremighedhu de mare chi giughet coment'e unu matucone de tzudhas e istat in tubbighedhu de carcàriu / fitónimos meda tenent a númene fiore: fiore de passione (Nigella arvensis), de fiuda (Sixalix atropurpurea ssp. maritima), flores de Spàngia (Polygala vulgaris), flori de passioni (Passiflora coerulea), de spadoni (Gladiolus italicus), frore de cada mese (Calendula officinalis), de santa Maria (Tuberaria guttata, Hypericum perforatum), de santu Giuanne (Achillea ligustica, Helichrysum italicum), frori de àcua (Epilobium hirsutum), de Àfrica (Vinca rosea), de aràngiu o de fragu bellu (Pittosporum tobira), de fragu malu (Orbea variegata), de mari (Limonium cordatum), de spina (Euphorbia milii), f. niedhu (Limodorum abortivum) Sinònimos e contràrios brore Maneras de nàrrere csn: fiore ispartu = obertu, essiu de su butoni; iscúdiri flori = si narat de sa mata chi at manténniu su frutu (e lassat arrúiri su frori); èssiri a frori (cherindhe nàrrere sempre su contràriu)= èssere a malu puntu, mali pigaus de poberesa, trascuradesa o àteru (gei ses a frori!… = za ses allichidu!, a bellu puntu ses!…); Pasca ’e frores = Pascarosada; su frori de s'areu = su menzus de totu sa parentella; èssere in su menzus fiore = in su prus tempus bellu de sa vida; gomais, gopais de froris = comaria, comparia gai, de santu Zuanne (chentza bi àere s'ozusantu) Frases s'àrbure s'est barriada de fiore ◊ est bellu su fragu de su frori de is aràngius! ◊ ocannu sas méndhulas ant bogadu fiore pagu ◊ un'istídhiu de luxi imprassat su frori de leunaxi (T.Piredda)◊ frores de amarantu ndhe tèngio in su giardinu cun lígios de oriente… 2. lillus, arrosas, giatzintus, gravellus, is froris prus bellus chi Deus at criau ◊ ndi at bogau s'isciallu bellu de Olíana totu ricamau de froris ◊ a sa fémina li at batidu unu màtulu de fiores ◊ s'isfozit che fiore rugadu ◊ custos fiores sunt totu butonindhe pro fiorire ◊ su bànniu est fragósigu de arrancu de froris 3. candho fiat isposa dh'iant cantau custu frore ◊ at sonau su pitariollu oras e oras apustis de is cantadores a frores ◊ is frores chi apo incungiau andhandho a pedire a is bècios sunt medas 4. su fizu chi li naschesit fit bellu che flore ◊ est un'ajanedha bella che unu fiore ◊ gei ses torrau a frori a no èssi bellu mancu a t'isciacuai!…◊ za ses a frore: no ti ndhe faches sa birgonza?! ◊ l'ant morta in su mezus fiore, candho teniat deghennoe annos! Sambenados e Provèrbios smb: Fiore, Fiori, Flore, Floreddu, Flores, Flori, Floris Terminologia iscientìfica upm, rbr Ètimu ltn. flore(m) Tradutziones Frantzesu fleur Ingresu flower Ispagnolu flor (f) Italianu fióre Tedescu Blume, kurzes Liebeslied.

passionèra , nf Definitzione genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu Frases sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu Terminologia iscientìfica fr, passiflora coerulea Ètimu ctl. passionera Tradutziones Frantzesu fleur de la passion Ingresu passionflower Ispagnolu flor de la pasión Italianu passiflòra, fiór di passióne Tedescu himmelblaue Passionsblume.

pódhine , nm Definitzione sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone Sinònimos e contràrios boledu, podha 1, scèti Frases zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare 2. babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu Sambenados e Provèrbios smb: Poddine, Poddini Terminologia iscientìfica pne Ètimu ltn. polline(m) Tradutziones Frantzesu fleur de farine Ingresu superfine flour Ispagnolu harina de flor Italianu fior di farina Tedescu Auszugmehl.

scète 1, scèti , nm: iscete* Definitzione sa parte bianca càndhida e prus fine de sa farra; sa farra chi bolat sedatzandho o molendho; pane de cocòi / s. lecu = podha Sinònimos e contràrios boledu, podha 1, pódhine Frases su trigu mentanu est totu scèti ◊ s'órgiu móliu dhu passànt in su sedatzu po nd'isceberari su scete ◊ no ammescures su scete cun su pódhini! 2. cussa no cretas chi fiat scèti de fai óstias! 3. custa at fatu su pani e dh’est iscarésciu unu scèti in su forru Tradutziones Frantzesu fleur de farine Ingresu superfine flour Ispagnolu espuma de harina Italianu fiór di farina Tedescu Auszugmehl.

seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definitzione su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu Sinònimos e contràrios chirrionzu, isseperonzu, sceberadura, sèbera 1, seberadórgiu, seberonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transformation de la fleur en fruit Ingresu setting Ispagnolu cuajado Italianu allegagióne Tedescu Ansetzen der Früchte.

zinzíu , nm, nf: ciciu 1*, zizia 3, ziziu Definitzione orrugu de istrégiu de terra o de ghisu; frorighedhu de campu e fintzes frocu o àtera cosighedha po bellesa / ziziu grogo = caragànciu Sinònimos e contràrios cicia 1, zínzili / ghísciu / fioredhu, zizioli Frases cussu curustu no cúmbidat a nemmos mancari lu facant a zizios! ◊ in su presépiu bi aiat berveghedhas de zinziu 2. sos zizios de su campu cherent abba e sole pro èssere bellos ◊ za si ndhe at postu de zizios e de fetas, cussa!…◊ pintat che zizios totu su chi acatat Tradutziones Frantzesu débris de terre cuite, petite fleur Ingresu shard, small flower Ispagnolu trozos, flor pequeña Italianu còccio, fiorellino Tedescu Scherbe, Blümchen.

zizióli , nm Definitzione frorighedhu de campu, mescamente sa sitzia Sinònimos e contràrios fioredhu, sisia, ziziu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petite fleur, pâquerette Ingresu small flower, daisy Ispagnolu flor pequeña, maya Italianu fiorellino, margheritina Tedescu Blümchen, Margerite.