aíssu , nm: aito,
aitu Definition
su frore de su lidone / mele de aitu = mele ranchitzu, marigosu, su chi s'abe faghet de su fiore de su lidone
Synonyms e antonyms
eritzàmene pruma 1
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srdn.
Translations
French
fleur d'arbousier
English
the flower of the strawberry-tree
Spanish
flor del madroño
Italian
fiore del corbézzolo
German
Blume des Erdbeerbaums.
campanèdhas 1 , nf Definition
calidades de erba de sa matessi famíglia cun frore a campana chi faent fintzes in orrocas e muros idorrutos
Scientific Terminology
rba, Legousia hybrida, L. falcata, Campanula erinus e persicifolia
Translations
French
campanule
English
bell flower
Spanish
campánula,
farolillo
Italian
speculària,
campànula
German
Glockenblume.
caulíta , nf Synonyms e antonyms
cimagorita,
corigoritu,
muitzu
Scientific Terminology
rba, Ammi majus
Etymon
srd.
Translations
French
ammi élevé
English
bishop’s flower
Spanish
ameos
Italian
visnaga maggióre,
rindòmolo
German
Zahnstocherammei,
großer Ammei.
cimagoríta , nf Definition
una genia de erba
Synonyms e antonyms
caulita,
corigoritu,
muitzu
Scientific Terminology
rba, Ammi majus
Translations
French
ammi élevé
English
bishop’s flower
Spanish
ameos
Italian
visnaga maggióre,
rindòmolo
German
Zahnstocherammei.
cúcu 4 , nm Definition
su frore de s'arenada
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
fleur du grenadier
English
pomegranate flower
Spanish
flor del granado
Italian
fióre del melograno
German
Blume des Granatapfelbaums.
cucuníu , nm Definition
su frore de su samucu, nau deosi ca su frutu faet a pibionedhos tundhos
Synonyms e antonyms
pibirimou
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
fleur du sureau
English
elder flower
Spanish
flor del saúco,
sayuguina
Italian
fióre del sambuco
German
Blume des schwarzen Holunders.
fiòre , nm: flore,
flori,
frore,
frori Definition
parte de un'erba o de una mata, inue s'ingendrat su frutu e faet su sèmene: est sèmpere unu upm (si no dhu precisat un'agt.); genias de erba chi si prantant po bellesa (deosi faet sèmpere su pl.: is frores prantaos, segaos); mutu, pesadedha de poesia, parte de una moda chi depet arretrogare cun s'istérria / min. frorichedhu, froixedhu / is partes de su frore: su cambu, su càlixi, is follas, sa bussa de su sèmini, s’ena (itl. pistillo, genia de cambu filivili chi de s’overa artzat e in punta portat su podhinedhu), su podhinedhu; fiore de binu = genia de mufa bianca, napa chi faet su binu aghedandho (Mycoderma vini); flori de mari = genia de gremighedhu de mare chi giughet coment'e unu matucone de tzudhas e istat in tubbighedhu de carcàriu / fitónimos meda tenent a númene fiore: fiore de passione (Nigella arvensis), de fiuda (Sixalix atropurpurea ssp. maritima), flores de Spàngia (Polygala vulgaris), flori de passioni (Passiflora coerulea), de spadoni (Gladiolus italicus), frore de cada mese (Calendula officinalis), de santa Maria (Tuberaria guttata, Hypericum perforatum), de santu Giuanne (Achillea ligustica, Helichrysum italicum), frori de àcua (Epilobium hirsutum), de Àfrica (Vinca rosea), de aràngiu o de fragu bellu (Pittosporum tobira), de fragu malu (Orbea variegata), de mari (Limonium cordatum), de spina (Euphorbia milii), f. niedhu (Limodorum abortivum)
Synonyms e antonyms
brore
Idioms
csn:
fiore ispartu = obertu, essiu de su butoni; iscúdiri flori = si narat de sa mata chi at manténniu su frutu (e lassat arrúiri su frori); èssiri a frori (cherindhe nàrrere sempre su contràriu)= èssere a malu puntu, mali pigaus de poberesa, trascuradesa o àteru (gei ses a frori!… = za ses allichidu!, a bellu puntu ses!…); Pasca ’e frores = Pascarosada; su frori de s'areu = su menzus de totu sa parentella; èssere in su menzus fiore = in su prus tempus bellu de sa vida; gomais, gopais de froris = comaria, comparia gai, de santu Zuanne (chentza bi àere s'ozusantu)
Sentences
s'àrbure s'est barriada de fiore ◊ est bellu su fragu de su frori de is aràngius! ◊ ocannu sas méndhulas ant bogadu fiore pagu ◊ un'istídhiu de luxi imprassat su frori de leunaxi (T.Piredda)◊ frores de amarantu ndhe tèngio in su giardinu cun lígios de oriente…
2.
lillus, arrosas, giatzintus, gravellus, is froris prus bellus chi Deus at criau ◊ ndi at bogau s'isciallu bellu de Olíana totu ricamau de froris ◊ a sa fémina li at batidu unu màtulu de fiores ◊ s'isfozit che fiore rugadu ◊ custos fiores sunt totu butonindhe pro fiorire ◊ su bànniu est fragósigu de arrancu de froris
3.
candho fiat isposa dh'iant cantau custu frore ◊ at sonau su pitariollu oras e oras apustis de is cantadores a frores ◊ is frores chi apo incungiau andhandho a pedire a is bècios sunt medas
4.
su fizu chi li naschesit fit bellu che flore ◊ est un'ajanedha bella che unu fiore ◊ gei ses torrau a frori a no èssi bellu mancu a t'isciacuai!…◊ za ses a frore: no ti ndhe faches sa birgonza?! ◊ l'ant morta in su mezus fiore, candho teniat deghennoe annos!
Surnames and Proverbs
smb:
Fiore, Fiori, Flore, Floreddu, Flores, Flori, Floris
Scientific Terminology
upm, rbr
Etymon
ltn.
flore(m)
Translations
French
fleur
English
flower
Spanish
flor (f)
Italian
fióre
German
Blume,
kurzes Liebeslied.
fioríre, fioríri , vrb: florire,
floriri,
frorie,
frorire,
froriri Definition
fàere su frore, apèrrere su frore; nau de gente, èssere giòvonos; cuncordare e mudare cun frores, po bellesa
Synonyms e antonyms
florèssiri,
infroriri
/
aflorigiai
Idioms
csn:
froriri su ballu = ischire a ballare bene meda tantu de fàghere zogos e móidas prus de su netzessàriu; lassari froriri su sinu = muntènnere sas titas crispas e in artu de si pàrrere menzus; fiorire sos annos = faghíndhesi a ómine, a fémina, zòvanos mannos; coja froria = cojuaos cun fígios
Sentences
sa méndhula fiorit premediu
2.
a setant'annos unu no est fiorindhe, no, pro fàghere triballos graes! ◊ no as a cúrrere prus che a prima, ca no ti sunt fiorindhe sos annos!
3.
froriant sos cuadhos de santu Zuanni cun collanas de frores in tzugu, pitioledhos e sonazolos
4.
disigiànt pipiedhus a letru po bí froria sa coja
Etymon
srd.
Translations
French
fleurir
English
to flower
Spanish
florecer
Italian
fiorire
German
blühen.
frorichédhu , nm Definition
min. de frore
Synonyms e antonyms
froicu
Translations
French
fleurette
English
small flower
Spanish
florecita,
illa (f)
Italian
fiorellino
German
Blümchen.
lígiu , nm: (lí-giu)
lillu,
lizu,
lixu Definition
erba e frore: lillu de Sant'Antoni o biancu, lígiu de Sant'Eleni; coment'e paragone po cosa bella meda, nau po istima mescamente de gente; in su giogu de is cartas (a iscoba), lillu est su puntu chi si faet contandho is ses / cun su númene lillu dhue at erbas meda: l. aresti (Ornithogalum umbellatum), l. arrúbiu (Hemerocallis fulva), l. de mari o de s'Assunta (Pancratium maritimum), l. de Maria (Amaryllis belladonna), l. de monti (Iris planifolia), l. indorau (Hemerocallis flava), l. persianu (Scilla peruviana) e àteras; in su giogu de is cartas, lillu bellu = su sete de oros / èssiri a chini lillu a chini frori = èssere sa matessi cosa, malos ambos, unu imbudhiau in peus
Synonyms e antonyms
assunsena,
gherilitzu,
gixu,
lolloibbiancu
/
cdh. líciu
Sentences
si est lillu ge infrorit! ◊ ti apu portau unu lígiu, arrosas e gravellus ◊ tres fizos chi ponent sa muda in custu logu che matzu de lizos friscos in s'altare
2.
cresche, lizu delicadu: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ fit unu pitzinnu de vinti annos bellu che lizu càmpinu
Surnames and Proverbs
smb:
(De)ligio, (De)ligios, (De)lizzos, Liggios, Ligios, Lillu, Lillus
Scientific Terminology
frs, Lilium candidum
Etymon
ltn.
lilium
Translations
French
lis,
lys
English
lily,
flower de luce
Spanish
azucena,
lirio blanco
Italian
gìglio,
iris
German
weiße Lilie.
mortídhus , nm pl Definition
erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda, fine, bona po allúere fogu, auscare porcos, e fintzes coment'e meighina po prus de unu male
Synonyms e antonyms
abbruschiadinu,
alchemissa,
alluevogu,
calecasu,
muntedhos,
murgueus,
simu,
usciadina
Scientific Terminology
rbl, rbc, Helichrysum italicum
Etymon
srd.
Translations
French
éternelle
English
everlasting flower,
live-ever
Spanish
perpetua de monte,
sol de oro
Italian
canapìcchia
German
Sonnengoldblume.
paltèra , nf: pastera Definition
istrégiu, prus che àteru a bisura de cascita, a pònnere e mescamente a prantare o semenare frores: a logos est fintzes una filera de erbas de ortu prantadas, argiola de prantàgia puru
Synonyms e antonyms
testu,
tula
Sentences
sunt fiores de campu o de pastera? ◊ e pro chie preparo colóvuros e lizos, sa rosa vellutada in sa pastera? (A.Spano)◊ ite bellu fiore chi apo piantadu intro de una pastera! ◊ cherias tenta contu che fiore in paltera
Etymon
ctl.
pastera
Translations
French
jardinière,
caisse à fleurs
English
flower box
Spanish
florero
Italian
vaschétta per fióri,
fiorièra
German
Blumenkasten.
usciadína, usciadínu , nf, nm: usciadrina,
uscradina,
uscradinu,
uscratina Definition
erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda (dhi narant fintzes nusca càssias ca no lassat pònnere sa tega a s'orrobba chistia): est fine, bona po allúere fogu, auscare porcos, e fintzes coment'e meighina po prus de unu male; linnighedha fine po auscare / uscradinu de porcu = billóteri, una calidade de cardu (Dipsacus fullonum); pingu de usciadinu = fragu de uscradura
Synonyms e antonyms
abbruschiadinu,
alchemissa,
alluevogu,
calecasu,
mortidhus,
muntedhos,
murgueus,
simu
/
cdh. usciatinu
Sentences
betat manu a su porcu e mancu músciat, li fichit su puntzone, a s'usciadinu ponet fogu e in d-unu sinnu l'úsciat (Piras)◊ sos pitzinnos ghiravant s'usciadina pro usciare su porcu
Scientific Terminology
rbl, rbc, Helichrysum italicum
Etymon
srd.
Translations
French
hélichryse,
éternelle
English
everlasting flower,
live-ever
Spanish
sol de oro,
siempreviva amarilla
Italian
canapìcchia
German
Sonnengoldblume.
zinzíu , nm, nf: ciciu 1*,
zizia 3,
ziziu Definition
orrugu de istrégiu de terra o de ghisu; frorighedhu de campu e fintzes frocu o àtera cosighedha po bellesa / ziziu grogo = caragànciu
Synonyms e antonyms
cicia 1,
zínzili
/
ghísciu
/
fioredhu,
zizioli
Sentences
cussu curustu no cúmbidat a nemmos mancari lu facant a zizios! ◊ in su presépiu bi aiat berveghedhas de zinziu
2.
sos zizios de su campu cherent abba e sole pro èssere bellos ◊ za si ndhe at postu de zizios e de fetas, cussa!…◊ pintat che zizios totu su chi acatat
Translations
French
débris de terre cuite,
petite fleur
English
shard,
small flower
Spanish
trozos,
flor pequeña
Italian
còccio,
fiorellino
German
Scherbe,
Blümchen.
zizióli , nm Definition
frorighedhu de campu, mescamente sa sitzia
Synonyms e antonyms
fioredhu,
sisia,
ziziu
Etymon
srd.
Translations
French
petite fleur,
pâquerette
English
small flower,
daisy
Spanish
flor pequeña,
maya
Italian
fiorellino,
margheritina
German
Blümchen,
Margerite.