cantepàgu! , iscl Definition
cantu e pagu = nudha, nono, mancu po sonnu
Sentences
- bénnidu bi est babbu tou? - cantepagu!
Etymon
srd.
Translations
French
mais non!
English
not at all,
of course not
Spanish
¡pero qué!,
¡ni hablar!
Italian
macchè!,
niènte affatto!
German
ach was!
caréi , avb Definition
ca ei, chi emmo: prus che àteru, unu chi ei nau cun prus fortza e sèmpere candho si dhue depet pònnere sa cng. ca
Synonyms e antonyms
aghei,
emmo
Sentences
dèu ia fatu sa conca carei ◊ bai carei! ◊ "carei! carei!", ma no ndi fais etotu!
Translations
French
mais oui!,
certes oui
English
yes!
Spanish
sí
Italian
si!
German
Ja!
carràmbalu , nm Definition
matzu de ispigas de moriscu; cosa chi istat pendhendho, iscaligione de àghina, fintzes cambu cun cheréssia
Synonyms e antonyms
campaninu,
cicillone,
iscalúgia,
pimpillia,
popurustu,
pripixone,
scalonina,
scrichilloni,
sprimpilloni,
tzitzicra
/
apesile,
pubúsulu
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
gerbe d'épis de maïs
English
bunch of panicles
Spanish
manojo de mazorcas
Italian
mazzo di pannòcchie
German
Maiskolbenstrauch.
ciciliànu , nm: cigilianu,
cixilianu,
cixilirianu,
cixiniau,
cixirianu,
cixirilianu,
gigilianu,
sitzilianu Definition
trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet, in tempus de istade, a canna grussa, prena, arta fintzes metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat una genia de ispigas a túturu grussu (cau, ossu) e longas de prammu, ue faet su granu totu a inghíriu, imbodhigadas in sa terga a tantos pígios istrintos / partes de s'ispiga o pipia (cozorotu, cucuta o pannucra) de su c.: s'ossu o cau (trútiri o tutuàciu), su granu (totu a fileras a inghíriu de s'ossu), sa terga o capa
Synonyms e antonyms
moriscu,
tridicumoriscu,
trigaíndiri,
trighéndia,
trigulianu,
trigumoria
Sentences
po limósina pediant unu granu de cixirilianu ◊ fiat unu colori grogu giai símili a su de su túturu de su cixirilianu ◊ sa pulenta si fait de cixilianu
Scientific Terminology
lrs, Zea mays
Etymon
itl.
ciciliano
Translations
French
maïs
English
maize
Spanish
maíz
Italian
granoturco
German
Welschkorn.
cóghi , avb, cng: ecoghi Definition
co + chi = eco chi…, ma nau in su sensu de ma, a su contràriu / coghi de… = a su postu de…, intramus de…
Sentences
nachi andhaia a su cúmbidu de s'amigu: coghi fit totu zente aferta e no bi so andhadu ◊ ocannu in s'àrdia podia lòmpere su primu: coghi apo tentu istrobbu e no bi apo curtu (G.Ruju)◊ creio de èssere solu: coghi fimus in duos ◊ podiat sanare: coghi no at leadu meighina ◊ Deus nostru su chi cheret lu faghet: sos ídulos, coghi, sunt prata e oro
2.
coghi de sighire a s'ala de nanti leat a dereta ◊ coghi de resare, sos pisedhos ant sonadu
Etymon
srd.
Translations
French
au contraire,
mais
English
instead,
unfortunately
Spanish
por el contrario
Italian
purtròppo,
invéce
German
leider,
dagegen.
cozorótu , nm Definition
s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau
Synonyms e antonyms
burrichedhu,
cucuta,
pannucra,
tulatzu,
trúturi 1,
tutuàciu
Scientific Terminology
rbr
Translations
French
épi de maïs
English
maizecob
Spanish
mazorca
Italian
pannòcchia del granturco
German
Maiskolben.
cucúta , nf Definition
s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia, pipiedha de cixiniau
Synonyms e antonyms
burrichedhu,
cozorotu,
pannucra,
tulatzu,
trúturi 1,
tutuàciu
Scientific Terminology
rbr
Etymon
ltn.
*cucutia
Translations
French
épi de maïs
English
maizecob
Spanish
mazorca
Italian
pannòcchia del granturco
German
Maiskolben.
ecóghi , cng: coghi Definition
eco + chi, ma nau in su sensu de ma, a su contràriu
Synonyms e antonyms
addèaghi!
/
imbecis
Sentences
tue pessaias chi fit a lu fàghere, ecoghi nono, mih! ◊ tiat pàrrere brulla, ecoghi est abberu! ◊ mi che tia èssere essidu a ziru, ecoghi bisonzo in domo e abbarro!
Translations
French
mais,
au contraire
English
but,
instead
Spanish
pero,
mas,
en cambio
Italian
ma,
invéce
German
sondern.
etéus!, eteussú! , iscl, avb Definition
eteus su… = ma cale!…, ite misiat…: foedhu po nàrrere chi nono cun prus fortza o coment'e dispretziandho una cosa
Synonyms e antonyms
bah!,
misiat!,
nono!,
nudha!
Sentences
eteus s'illatonzu chi mi at fatu: at dadu una cadrassada a sos muros e l'at bogadu de cabu! ◊ eteus su manigare: daet una lintura a su piatu! (G.Ruju)
2.
- incunza bona azis fatu, ocannu? - eteussú! ◊ - a bi ndh'at, de abba, in su riu? - eteussú!
Translations
French
mais non!
English
of course not
Spanish
¡pero no!,
¡ni hablar
Italian
macché!
German
ach was!
istergàre , vrb Definition
bogare o istacare sa terga a s'ispiga de su moriscu
Synonyms e antonyms
isbuatare,
scrocitari
Sentences
su moriscu si assóliat unu pagu chentza istergadu, ma pro assoliare menzus tocat a l'istergare e irranare
Etymon
srd.
Translations
French
ôter les bractées des épis du maïs
English
to husk
Spanish
despinochar
Italian
spannocchiare
German
entlieschen.
ma , cng Definition
foedhu chi s'impreat cunsiderandho impare cosas in contràriu o distintas de àteras: a bortas s'impreat prus che àteru po giare prus fortza a su chi si narat
Synonyms e antonyms
parò
Sentences
bollu ma non potzu ◊ est bellu ma costat caru ◊ paret bonu ma est malu ◊ at a èssi unu castigu, ma nosu no nci podeus fai nudha! ◊ fit iscassu de carenale, ma malintragnadu
2.
mi apo fatu una drommida… ma una, mih: própiu a piaghere! ◊ de cuss'erba bi ndh'at a matas mannas, ma bellas, mih! ◊ ma ses togu, lah!…◊ ma dhu scis ca ses própiu pighendi a s'ànima?! ◊ ma macu ses, chi faghes gai?! ◊ ma bai, toca, ca no est aici! ◊ ma a ti ndhe cheres andhare?!
Etymon
itl.
Translations
French
mais
English
but
Spanish
pero
Italian
ma
German
aber,
sondern,
allerdings,
doch,
wer weiß (es).
moríscu , nm: muriscu Definition
trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta mancari metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas imbodhigadas in sa terga a tantos pígios: s'ispiga chi bogat (corra, cozorotu, cucuta, pannucra), una o de prus, de unu prammu de longària, in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de cilindru prenu ma unu pagu a punta) e portat su granu totu a fileras a inghíriu, in colore grogo candho est lómpiu, de forma coment’e dente, est totu imbodhigada a istrintu e a tantos pígios de terga, o capa, impanna (pàgia, genia de fògia), e in punta ndhe bogat sa seda o tzota (genia de pilos longos finedhedhos chi ndh'essint a cherrione comente at fatu su granu)/ a/c. coment'e genia de laore e coment'e granu est upm; unu m., duos moriscos = un'ispiga, duas ispigas de moriscu; isprunire m. = irranare, istacare su granu de s'ossu
Synonyms e antonyms
cicilianu,
tridicumoriscu,
trigaíndiri,
trighéndia,
trigulianu,
trigumoria
Sentences
sa badhe fit totu a ortos prenos a basolu e a moriscu ◊ mi apo manigadu duos moriscos arrustidos
Scientific Terminology
lrs, Zea mays
Etymon
ctl., spn.
morisco
Translations
French
maïs,
blé de Turquie
English
maize
Spanish
maíz
Italian
granoturco
German
Mais.
òedi! , iscl Definition
oe + ti (oi, como + a tie: s'acentu, mescamente candho su foedhu est nau a solu, podet orrúere fintzes a úrtimu): bah!…, nudha!…, mancu pro sonnu!, nono!
Sentences
- Abbàida sa peta, chi depet èssere cota! - Oedí!… Mancu a ndhe montovare! ◊ - Fatu azis? - òedi fatu: totu a fàghere est! ◊ - Bidu l'as, a Pedru, recuendhe? - Oedí!…
Translations
French
mais non!
English
of course not
Spanish
¡qué va!,
¡anda!
Italian
macchè!
German
keine Spur.
pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definition
genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru
Synonyms e antonyms
paguenedhu
/
beadu
Sentences
- A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu!
2.
luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu
Translations
French
mais non! hélas!
English
alas,
of course not
Spanish
¡qué va!,
¡anda!
Italian
macchè,
ahimè
German
keine Spur,
ach was.
parò , cng: parou,
però,
pero,
peroa,
peroe,
perou Definition
cng. chi serbit po aciúnghere un'elementu cun s'idea de una cosa contrària
Synonyms e antonyms
ero,
ma,
mero,
peroni,
peropa
Sentences
parou, miticoi bèni tui, cument'e una cosa nau ca si dh'at pentzada! ◊ cussu chistionu l'apo intesu deo puru: però no est comente sunt nendhe ◊ sa cosa leadila, però pagamila puru! ◊ dhu sciu ca depis andai allestru, perou immoi beni e papa!
Etymon
itl., spn.
Translations
French
mais
English
but
Spanish
pero
Italian
però
German
aber,
jedoch.
scrocitàri , vrb Definition
isfogiare a s'ispiga de su moriscu, bogare sa terga
Synonyms e antonyms
isbuatare,
istergare
Sentences
si scrocitat su trigumoriscu
Translations
French
ôter les épis du maïs
English
to husk
Spanish
despinochar
Italian
spannocchiare
German
schälen.
tridicumoríscu , nm: trigumoriscu Definition
trídicu moriscu, genia de laore chi faet un'ispiga a cannone (corru, trútiri) ammontada de granu de colore grogo a tantas fileras / còghere t. a rosa = cun pagu pagu de ógiu in sartàina, agiummai coment'e a orrostu, candho essit totu apertu
Synonyms e antonyms
cicilianu,
moriscu,
tremmuriscu,
trigaíndiri,
trighéndia,
trigulianu,
trigumoria
Sentences
los acisaiant sos fundhos gàrrigos che pileri de frúture, sas iscras pazosas de corras de trigumoriscu
Scientific Terminology
lrs, Zea mays
Etymon
srd.
Translations
French
maïs
English
maize
Spanish
maíz
Italian
granoturco
German
Welschkorn.
trigaíndiri , nm: trighigna,
trighíndele,
trighíndia,
trighíndille,
trighínnia,
trigosíndias,
triguíndia,
triughíndia Definition
trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta prus de metro, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas a cannone imbodhigadas a cracu in sa terga a tantos pígios: s'ispiga (cozorotu, cucuta o pannucra), chi bogat (una o de prus) in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de trunchigiolu curtzu, grussu ma prus fine in punta), su granu (totu a fileras a inghíriu de s'ossu, in colore grogo, de forma a bisura de dente), sa terga o capa (genia de fògias chi imbodhigant a istrintu a tantos pígios s'ispiga), sa seda (genia de filos longos finedhedhos chi bogat in punta a matzu comente at fatu su granu); est su laore chi móliu faent a pulenta, ma candho portat su granu ancora modhe modhe si faet s'ispiga fintzes a orrostu
Synonyms e antonyms
cicilianu,
moriscu,
tridicumoriscu,
trighéndia,
trigulianu,
trigumoria
Sentences
portat is pius caori de trigaíndiri ◊ dhu rósigas su turàtzulu de trighínnia arrustidu!…◊ dhue at una calidade de trighigna po fàghere sas rosas
Scientific Terminology
lrs, Zea mays
Etymon
srd.
Translations
French
maïs
English
indian corn
Spanish
maíz
Italian
granoturco
German
Indianischer Weizen.
tutuàciu , nm: tuturatzu Definition
s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau
Synonyms e antonyms
burrichedhu,
cozorotu,
cucuta,
pannucra,
tulatzu,
trúturi 1
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srd.
Translations
French
épi de maïs
English
maize-cob
Spanish
mazorca
Italian
pannòcchia del granturco
German
Maiskolben.