cantepàgu! , iscl Definizione cantu e pagu = nudha, nono, mancu po sonnu Frasi - bénnidu bi est babbu tou? - cantepagu! Etimo srd. Traduzioni Francese mais non! Inglese not at all, of course not Spagnolo ¡pero qué!, ¡ni hablar! Italiano macchè!, niènte affatto! Tedesco ach was!

caréi , avb Definizione ca ei, chi emmo: prus che àteru, unu chi ei nau cun prus fortza e sèmpere candho si dhue depet pònnere sa cng. ca Sinonimi e contrari aghei, emmo Frasi dèu ia fatu sa conca carei ◊ bai carei! ◊ "carei! carei!", ma no ndi fais etotu! Traduzioni Francese mais oui!, certes oui Inglese yes! Spagnolo Italiano si! Tedesco Ja!

carràmbalu , nm Definizione matzu de ispigas de moriscu; cosa chi istat pendhendho, iscaligione de àghina, fintzes cambu cun cheréssia Sinonimi e contrari campaninu, cicillone, iscalúgia, pimpillia, popurustu, pripixone, scalonina, scrichilloni, sprimpilloni, tzitzicra / apesile, pubúsulu Terminologia scientifica rbr Traduzioni Francese gerbe d'épis de maïs Inglese bunch of panicles Spagnolo manojo de mazorcas Italiano mazzo di pannòcchie Tedesco Maiskolbenstrauch.

ciciliànu , nm: cigilianu, cixilianu, cixilirianu, cixiniau, cixirianu, cixirilianu, gigilianu, sitzilianu Definizione trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet, in tempus de istade, a canna grussa, prena, arta fintzes metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat una genia de ispigas a túturu grussu (cau, ossu) e longas de prammu, ue faet su granu totu a inghíriu, imbodhigadas in sa terga a tantos pígios istrintos / partes de s'ispiga o pipia (cozorotu, cucuta o pannucra) de su c.: s'ossu o cau (trútiri o tutuàciu), su granu (totu a fileras a inghíriu de s'ossu), sa terga o capa Sinonimi e contrari moriscu, tridicumoriscu, trigaíndiri, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frasi po limósina pediant unu granu de cixirilianu ◊ fiat unu colori grogu giai símili a su de su túturu de su cixirilianu ◊ sa pulenta si fait de cixilianu Terminologia scientifica lrs, Zea mays Etimo itl. ciciliano Traduzioni Francese maïs Inglese maize Spagnolo maíz Italiano granoturco Tedesco Welschkorn.

cóghi , avb, cng: ecoghi Definizione co + chi = eco chi…, ma nau in su sensu de ma, a su contràriu / coghi de… = a su postu de…, intramus de… Frasi nachi andhaia a su cúmbidu de s'amigu: coghi fit totu zente aferta e no bi so andhadu ◊ ocannu in s'àrdia podia lòmpere su primu: coghi apo tentu istrobbu e no bi apo curtu (G.Ruju)◊ creio de èssere solu: coghi fimus in duos ◊ podiat sanare: coghi no at leadu meighina ◊ Deus nostru su chi cheret lu faghet: sos ídulos, coghi, sunt prata e oro 2. coghi de sighire a s'ala de nanti leat a dereta ◊ coghi de resare, sos pisedhos ant sonadu Etimo srd. Traduzioni Francese au contraire, mais Inglese instead, unfortunately Spagnolo por el contrario Italiano purtròppo, invéce Tedesco leider, dagegen.

cozorótu , nm Definizione s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau Sinonimi e contrari burrichedhu, cucuta, pannucra, tulatzu, trúturi 1, tutuàciu Terminologia scientifica rbr Traduzioni Francese épi de maïs Inglese maizecob Spagnolo mazorca Italiano pannòcchia del granturco Tedesco Maiskolben.

cucúta , nf Definizione s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia, pipiedha de cixiniau Sinonimi e contrari burrichedhu, cozorotu, pannucra, tulatzu, trúturi 1, tutuàciu Terminologia scientifica rbr Etimo ltn. *cucutia Traduzioni Francese épi de maïs Inglese maizecob Spagnolo mazorca Italiano pannòcchia del granturco Tedesco Maiskolben.

ecóghi , cng: coghi Definizione eco + chi, ma nau in su sensu de ma, a su contràriu Sinonimi e contrari addèaghi! / imbecis Frasi tue pessaias chi fit a lu fàghere, ecoghi nono, mih! ◊ tiat pàrrere brulla, ecoghi est abberu! ◊ mi che tia èssere essidu a ziru, ecoghi bisonzo in domo e abbarro! Traduzioni Francese mais, au contraire Inglese but, instead Spagnolo pero, mas, en cambio Italiano ma, invéce Tedesco sondern.

etéus!, eteussú! , iscl, avb Definizione eteus su… = ma cale!…, ite misiat…: foedhu po nàrrere chi nono cun prus fortza o coment'e dispretziandho una cosa Sinonimi e contrari bah!, misiat!, nono!, nudha! Frasi eteus s'illatonzu chi mi at fatu: at dadu una cadrassada a sos muros e l'at bogadu de cabu! ◊ eteus su manigare: daet una lintura a su piatu! (G.Ruju) 2. - incunza bona azis fatu, ocannu? - eteussú! ◊ - a bi ndh'at, de abba, in su riu? - eteussú! Traduzioni Francese mais non! Inglese of course not Spagnolo ¡pero no!, ¡ni hablar Italiano macché! Tedesco ach was!

istergàre , vrb Definizione bogare o istacare sa terga a s'ispiga de su moriscu Sinonimi e contrari isbuatare, scrocitari Frasi su moriscu si assóliat unu pagu chentza istergadu, ma pro assoliare menzus tocat a l'istergare e irranare Etimo srd. Traduzioni Francese ôter les bractées des épis du maïs Inglese to husk Spagnolo despinochar Italiano spannocchiare Tedesco entlieschen.

ma , cng Definizione foedhu chi s'impreat cunsiderandho impare cosas in contràriu o distintas de àteras: a bortas s'impreat prus che àteru po giare prus fortza a su chi si narat Sinonimi e contrari parò Frasi bollu ma non potzu ◊ est bellu ma costat caru ◊ paret bonu ma est malu ◊ at a èssi unu castigu, ma nosu no nci podeus fai nudha! ◊ fit iscassu de carenale, ma malintragnadu 2. mi apo fatu una drommida… ma una, mih: própiu a piaghere! ◊ de cuss'erba bi ndh'at a matas mannas, ma bellas, mih! ◊ ma ses togu, lah!…◊ ma dhu scis ca ses própiu pighendi a s'ànima?! ◊ ma macu ses, chi faghes gai?! ◊ ma bai, toca, ca no est aici! ◊ ma a ti ndhe cheres andhare?! Etimo itl. Traduzioni Francese mais Inglese but Spagnolo pero Italiano ma Tedesco aber, sondern, allerdings, doch, wer weiß (es).

moríscu , nm: muriscu Definizione trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta mancari metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas imbodhigadas in sa terga a tantos pígios: s'ispiga chi bogat (corra, cozorotu, cucuta, pannucra), una o de prus, de unu prammu de longària, in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de cilindru prenu ma unu pagu a punta) e portat su granu totu a fileras a inghíriu, in colore grogo candho est lómpiu, de forma coment’e dente, est totu imbodhigada a istrintu e a tantos pígios de terga, o capa, impanna (pàgia, genia de fògia), e in punta ndhe bogat sa seda o tzota (genia de pilos longos finedhedhos chi ndh'essint a cherrione comente at fatu su granu)/ a/c. coment'e genia de laore e coment'e granu est upm; unu m., duos moriscos = un'ispiga, duas ispigas de moriscu; isprunire m. = irranare, istacare su granu de s'ossu Sinonimi e contrari cicilianu, tridicumoriscu, trigaíndiri, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frasi sa badhe fit totu a ortos prenos a basolu e a moriscu ◊ mi apo manigadu duos moriscos arrustidos Terminologia scientifica lrs, Zea mays Etimo ctl., spn. morisco Traduzioni Francese maïs, blé de Turquie Inglese maize Spagnolo maíz Italiano granoturco Tedesco Mais.

òedi! , iscl Definizione oe + ti (oi, como + a tie: s'acentu, mescamente candho su foedhu est nau a solu, podet orrúere fintzes a úrtimu): bah!…, nudha!…, mancu pro sonnu!, nono! Frasi - Abbàida sa peta, chi depet èssere cota! - Oedí!… Mancu a ndhe montovare! ◊ - Fatu azis? - òedi fatu: totu a fàghere est! ◊ - Bidu l'as, a Pedru, recuendhe? - Oedí!… Traduzioni Francese mais non! Inglese of course not Spagnolo ¡qué va!, ¡anda! Italiano macchè! Tedesco keine Spur.

pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definizione genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru Sinonimi e contrari paguenedhu / beadu Frasi - A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu! 2. luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu Traduzioni Francese mais non! hélas! Inglese alas, of course not Spagnolo ¡qué va!, ¡anda! Italiano macchè, ahimè Tedesco keine Spur, ach was.

parò , cng: parou, però, pero, peroa, peroe, perou Definizione cng. chi serbit po aciúnghere un'elementu cun s'idea de una cosa contrària Sinonimi e contrari ero, ma, mero, peroni, peropa Frasi parou, miticoi bèni tui, cument'e una cosa nau ca si dh'at pentzada! ◊ cussu chistionu l'apo intesu deo puru: però no est comente sunt nendhe ◊ sa cosa leadila, però pagamila puru! ◊ dhu sciu ca depis andai allestru, perou immoi beni e papa! Etimo itl., spn. Traduzioni Francese mais Inglese but Spagnolo pero Italiano però Tedesco aber, jedoch.

scrocitàri , vrb Definizione isfogiare a s'ispiga de su moriscu, bogare sa terga Sinonimi e contrari isbuatare, istergare Frasi si scrocitat su trigumoriscu Traduzioni Francese ôter les épis du maïs Inglese to husk Spagnolo despinochar Italiano spannocchiare Tedesco schälen.

tridicumoríscu , nm: trigumoriscu Definizione trídicu moriscu, genia de laore chi faet un'ispiga a cannone (corru, trútiri) ammontada de granu de colore grogo a tantas fileras / còghere t. a rosa = cun pagu pagu de ógiu in sartàina, agiummai coment'e a orrostu, candho essit totu apertu Sinonimi e contrari cicilianu, moriscu, tremmuriscu, trigaíndiri, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frasi los acisaiant sos fundhos gàrrigos che pileri de frúture, sas iscras pazosas de corras de trigumoriscu Terminologia scientifica lrs, Zea mays Etimo srd. Traduzioni Francese maïs Inglese maize Spagnolo maíz Italiano granoturco Tedesco Welschkorn.

trigaíndiri , nm: trighigna, trighíndele, trighíndia, trighíndille, trighínnia, trigosíndias, triguíndia, triughíndia Definizione trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta prus de metro, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas a cannone imbodhigadas a cracu in sa terga a tantos pígios: s'ispiga (cozorotu, cucuta o pannucra), chi bogat (una o de prus) in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de trunchigiolu curtzu, grussu ma prus fine in punta), su granu (totu a fileras a inghíriu de s'ossu, in colore grogo, de forma a bisura de dente), sa terga o capa (genia de fògias chi imbodhigant a istrintu a tantos pígios s'ispiga), sa seda (genia de filos longos finedhedhos chi bogat in punta a matzu comente at fatu su granu); est su laore chi móliu faent a pulenta, ma candho portat su granu ancora modhe modhe si faet s'ispiga fintzes a orrostu Sinonimi e contrari cicilianu, moriscu, tridicumoriscu, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frasi portat is pius caori de trigaíndiri ◊ dhu rósigas su turàtzulu de trighínnia arrustidu!…◊ dhue at una calidade de trighigna po fàghere sas rosas Terminologia scientifica lrs, Zea mays Etimo srd. Traduzioni Francese maïs Inglese indian corn Spagnolo maíz Italiano granoturco Tedesco Indianischer Weizen.

tutuàciu , nm: tuturatzu Definizione s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau Sinonimi e contrari burrichedhu, cozorotu, cucuta, pannucra, tulatzu, trúturi 1 Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese épi de maïs Inglese maize-cob Spagnolo mazorca Italiano pannòcchia del granturco Tedesco Maiskolben.

«« Cerca di nuovo