allutzighinàre , vrb Definition
apèrrere bene deunudotu is ogos, comen'e faendho prus atentzione, meravigliaos
Synonyms e antonyms
allutzigare,
ispalpedhare
Sentences
benit un'àinu, a denote, e mi allutzighinat sos ojos, pariat ànima mala
2.
cussas sunt baldiendhe sa domo cun sos ojos allutzighinados
Etymon
srd.
Translations
French
écarquiller les yeux
English
to open wide one's eyes
Spanish
abrir los ojos
Italian
spalancare gli òcchi
German
die Augen aufsperren.
àmparu , agt: amplu,
ampru,
àmpuru Definition
chi est bundhante de mannària, mescamente in largària
Synonyms e antonyms
amplosu,
largu
| ctr.
astrintu
Sentences
est ampru de coru ma istrintu de buciaca
Etymon
ltn.
amplus
Translations
French
ample,
vaste,
large
English
wide
Spanish
amplio,
ancho
Italian
àmpio
German
weit.
campúra , nf Definition
logu in paris mannu meda
Sentences
campuras e padros sunt birdes in beranu ◊ ses tue su prus cànnidu lizu de totu sas campuras ◊ is campuras funt infrorendi
2.
sa luna est caminendhe in sa campura de su chelu
Scientific Terminology
slg
Etymon
srd.
Translations
French
vaste plaine
English
wide plain
Spanish
llanura extensa,
planicie
Italian
pianura estésa
German
weite Ebene.
ilbambarriàre , vrb: imbambarriare,
impamparriare,
irbabbarriare,
isbabbarriare,
isbambarriai,
isbambarriare,
ispambarriare,
ispamparrai,
ispamparriare Definition
apèrrere is ogos deunutotu, bene, meda; nau de aperturas o àteru, apèrrere deunudotu, apèrrere in campu; nau de unu cuau, essire de si fàere a bíere / ƒisbambarriare sas origras = allutai is origas, ascurtai bèni
Synonyms e antonyms
ilbarrizare,
imbarritzare,
irbarriolare,
ispalpedhare,
ispampanai,
ispamparinare,
ispamporionare,
scampaniai,
sparrancai
| ctr.
serrai,
tancai
Sentences
pro ispantu ilbambàrriant s'oju a sa lugura ◊ li ant postu su retratu a ojos impamparriados ◊ cun sa fantasia isbambàrrio sas alas! ◊ fit a ojos isbambarriados ◊ su casifítziu isbambàrriat su portale dae sas ses ◊ at castiau ispamparrandu is ogros
2.
nc'iat iscabulau su cupitu ci dhu cuàt e si nci fut ispamparrau
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare
German
aufreißen.
illargàda , nf Definition
su illargare; tretu largu de camminos, istradas o àteru deasi; dólima, dolore a su brúciu, a sa manu, de chie at fatu isfortzu messandho a manu
Synonyms e antonyms
allargada,
illascada
/
illàrghiu
| ctr.
afissa,
astrinta
Sentences
su gurutu fit astrintu che caracolu ma in d-unu tretu fachiat un'illargada
Etymon
srd.
Translations
French
élargissement
English
open space,
wide stretch
Spanish
ensanche
Italian
slargo
German
Verbreiterung.
impamparriàdu , pps, agt: isbambarriadu,
ispamparriadu Definition
de impamparriare; chi est apertu deunudotu
Synonyms e antonyms
scampaniau
Sentences
chelos ispamparriados
Translations
French
grand ouvert
English
wide open
Spanish
abierto de par en par
Italian
spalancato
German
aufgesperrt.
ispàbinu , nm, agt: ispàinu,
ispàniu Definition
su ispainare; chi est ispratu, chi s'ispraghet; nau de gente, chi istat sèmpere andhandho, peri su logu
Synonyms e antonyms
ispàrtzinu,
ispràminu
/
àmparu,
istérridu
Idioms
csn:
mutetu a ispàniu = zenia de mutu cun istérrida totu cun rimas diferentes, ma cun sa serrada cun peràulas chi rimant totugantas; fogu ispàinu = itl. stélla cadènte, cométa; fuire a ispàinu = currindhe a tota fua a donzi bandha; ghetai, betare cosa a ispàinu (es. sèmene)= a iscaviaras, a paspiadura, a ispramminadura, in manera de rúere isparta, itl. a spàglio; andai a ispàinu = istérridos (es. comente paschent sas crabas), itl. sparpagliati
Sentences
in s'oru de su mari ant fatu is domus a ispàniu ◊ at agatau is bacas a ispàinu, pascendu peribellogu ◊ a sa petza arrustia ghetadhi su sali a ispàinu!◊ su masone est crocau a ispàinu
Etymon
srd.
Translations
French
étendu
English
wide
Spanish
esparcido
Italian
estéso
German
ausgedehnt.
ispalpedhàre , vrb: isprapedhai,
isprapiedhai,
isprepedhai,
isprepedhiare,
ispripiedhare,
sprapadhai Definition
isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
irbarriolare,
ispamparinare,
ispamporionare,
isparpalociai,
ispitzulinare,
sparrancai
/
abberberedhare,
acrabionare,
allutzighinare,
sparrunchiai
/
allampare
Sentences
iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu
2.
est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir los ojos,
abrir de par en par
Italian
spalancare gli òcchi
German
die Augen aufsperren.
ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definition
apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ilbarrizare,
imbarritzare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai,
scampaniai,
sparrancai
/
ismedhinare
| ctr.
serrai,
tancare
Sentences
luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand,
rouler les yeux
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare,
stralunare
German
aufreißen,
verdrehen.
ispampanàu , pps, agt Definition
de ispampanare; chi est apertu deunudotu o, nau de ccn. cun significau metafóricu, chi est coment'e incantau, atontau
Synonyms e antonyms
iserelau
/
cdh. ribudhulatu
2.
Elias aiat antziau sos ocros ispampanaos (S.Spiggia)
Translations
French
égaré
English
opened wide
Spanish
desorientado
Italian
stralunato,
disorientato
German
verdreht,
verwirrt.
làlgu , agt: largu Definition
chi est de mannària meda, abbundhante, cunforma a su bisóngiu, nau siat de su tretu a istúturu de sa cosa, ma fintzes de sa parte prus longa e po cussu in su sensu de longu: si narat fintzes in su sensu de mannu, de durada longa / min. larghitu, larghixi
Synonyms e antonyms
amplosu
/
atesu
| ctr.
afissu,
astrintu,
ispremu
Idioms
csn:
avb. largu, a largu = atesu, aillargu; l. che su padru de Mara = meda; fàghere contos largos = sestare o dissinnare in mannu, fàghere contos mannos; a largos annos! = a medas annus!, disígiu de bèni chi si fait a unu po chi bivat meda; dimandhare a sa larga = intrare in chistionu faedhendhe de àteru, lendhe sa chistione totu pellargu; a largu tempus = in tempus longu, in tempus meda; annare, èssere largas largas = pellargu, a istésiu
Sentences
custos pantalones mi sunt tropu largos ◊ inue sa carrela est larga si colat bene ◊ a sa corte ant fatu un'intrada larga chi bi podet colare su càmiu ◊ is istàtuas de Monti Prama funt gherreris natzionalis chi dimostrant unu sentidu de interessus prus largus e de conoscimentu ratzionali chi si adatant a una bera natzioni a su tempus de sa libbertadi (G.Lilliu)
2.
poite fin'a terra ancora inchinas sos largos ratos, nughe seculare?
3.
bollu fai is augúrius prus cumprius po chi potzais a largus annus fai corti a su santu!
4.
sa domu si bidiat dae largu
Etymon
ltn.
largus
Translations
French
large,
vaste,
ample,
grand
English
wide
Spanish
ancho,
amplio
Italian
largo,
àmpio,
spazióso
German
weit,
breit.
scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definition
apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ispampanai,
ispamparinare,
ispamporionare,
sparrancai
2.
candu seus sudaus, su si scampaniari noxit
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare
German
aufreißen.
scampaniàu , pps, agt: iscampaniadu Definition
de scampaniai; chi est apertu de dhue àere logu meda, largu, apertu deunudotu
Synonyms e antonyms
camposu,
impamparriadu,
scampiosu
2.
at lassau is portas scampaniadas ◊ fia sconchiendi sétziu in s'eca de su pórciu a portali scampaniau po fai intrai bentu
Translations
French
grand ouvert
English
opened wide
Spanish
abierto de par en par
Italian
spalancato
German
aufgerissen.
sparrancài , vrb: isparrancare,
sparranchiai,
sparranchinai,
sparruncai,
sparrunchiai,
sperranchiai,
sperrenchiai,
sperruncari Definition
apèrrere, illargare, istesiare de pare, nau mescamente de is cambas, ma fintzes de àteru
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai
/
ispantiare,
isperrionare,
sperrioncai
Sentences
sparruncai su portali ◊ at sperrenchiau sa genna de perra in perra ◊ sperrunca bèni is cambas po incosciari su cuadhu!
2.
sperruncau, mi asciugu is pantalonis acanta de su fogu tenendi a fraca
Etymon
spn.
esparrancarse
Translations
French
écarter les jambes
English
to open wide
Spanish
abrir
Italian
spalancare,
divaricare
German
spreizen.
sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definition
de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau
Synonyms e antonyms
sparrunchiau
2.
sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada
Translations
French
grand ouvert,
écarquillé
English
wide open (ed)
Spanish
abierto de par en par
Italian
spalancato
German
aufgesperrt.
tànca , nf: tanga Definition
propiedade, terrenu mannu meda, po su prus serrau a muru / min. tanchita, tanchixedha, tanchitu
Sentences
est una tanga de suelzos chi su maistru at curvadu ◊ tancas serradas a muru fatas a s'aferra aferra (M.Murenu)◊ torrant is sonus de perda asuba de perda po serrai is tancas chi portant s'arrichesa a pagus e fàmini a medas (L.Suergiu)◊ dae candho est mortu su mere, sas tancas si sunt arestadas torrendhe a buscu
Surnames and Proverbs
smb:
Tanca
Etymon
ctl.
tanca
Translations
French
vaste terre entourée d'une clôture
English
wide enclosed farm
Spanish
finca muy grande
Italian
estéso podére chiuso
German
Landbesitz.