aèra , nf, nm: (fintzes àera)
àeri,
àghera,
àira,
àiri,
ari 2,
ària Definition
ammesturu de gasos chi cumponent s'atomosfera totu a inghíriu de sa Terra, fatu pruschetotu de azotu (a giru de su 76%) e de ossígenu (unu 23%), fintzes gasos raros e anidride carbónica: candho est in movimentu dha naraus bentu, currente, frina; si narat fintzes cun s'idea de logu, su chi si biet in artu, castiandho fache a foras de sa Terra (e deosi fintzes solu su chi si biet fora de sa Terra, es. s’a. istedhada); nau pl., is nues; su chi paret unu castiandhodhu in cara, pruschetotu po su chi tenet de assimbígiu a un'àteru / a/c. po su gasu chi si respirat si narat agiummai solu ària; min. aeredha, aerita = bentighedhu
Synonyms e antonyms
bentu
/
celu
/
nue
/
aerada,
aeru,
aerzu
Idioms
csn:
leare o pigai ària = essire a logu abbertu, ue bi est currindhe aera; aera colada = currente de ària; ària morta = in logu serradu, ària pòvera meda de ossígenu; is aris = sas nues; ari inturriada, aera muda = aera annuada meda; ari boiratza = aera cun pagas nues artas; ari crobeta = aera annuada, cuguzada, àiris ingruius; aera frimma = aera annuada, ma séria; aeras móvidas = aera totu nues andhendhe; aeras frisciadas = chi no bi cheret pròere mancu annuada, tempus de assutore; ari bella = aera neta; aeras bassas = nues bassas; colore de aera = asulu; corpu de aera (mescamente a s'ogru)= corpu de bentu chi agghejat s'ogru o chi noghet a su saludu; betàrendhe sas aeras = pròiri a meda de fai dannu; sa bortaedie est perdindhe aeras = est irmurinendhe, iscurighendhe; èssere che faladu de sas aeras = no ischire mancu ite l'at capitadu, no cumprèndhere nudha coment'e candho unu est pesendhe de maladia; fuedhai a s'ària = faedhare chentza fundhóriu; tèniri ària bella = pàrrere bellu, èssere bellu de bisura; donai o ghetai ària a unu (nau de genti) = assemizare a unu; connòschere a unu a s'aera = a sa bisura (ca si assimbillat a is àterus de sa famíllia); leare s'ària a unu (a una domo) = impedumàreli sa vista, fàghereli àtera domo in dainanti de no poder bídere atesu
Sentences
est conca a sa bentana apitu de una sisia de àghera ◊ respiramus s'aera ◊ no est tirandhe prus aeredha ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at leadu colpu de aera essendhe de su caldu a su fritu ◊ a su sole de s'istiu s'aera paret ballendhe ◊ inoghe che at friscura ca ch'est currindhe aera ◊ s'ària morta in miniera nd'istudàt fintzas sa luxi
2.
s'aera ammontat totu su Pianeta ◊ is àrias funt annurradas ◊ s'aera podet èssere annuada, neta, séria, frita, muda, crucuriosa, abbudhada, istedhada, berbegada ◊ est pruendi e is àrias no portant ogu de iscampiai ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ aeras frisciadas: annuat ma no proet! ◊ s'aera est torrendhe a barriare: istimmei chi proet! ◊ est essiu su soli e at fatu isparessi is àiris iscuriosus e ingruius
3.
dhi ghetas un'ària, a cussu ◊ ndh'at un'àera de su babbu
4.
candho liu apo nau, issos che sunt falaos che dae s'àghera, ma apustis si ndhe sunt cuntentaos ◊ sas cantones de como parent irfumentos de majarza pro zente chi at imbertu ària mala! ◊ masedu e atontadu che anzone, mi paria faladu dae s'aera!
Surnames and Proverbs
smb:
Airi, Ari
Etymon
ltn.
aera
Translations
French
air
English
air
Spanish
aire,
bóveda celeste
Italian
ària,
vòlta celèste
German
Luft,
Himmelsgewölbe.
bòbida , nf: bòveda,
bòvera,
bòveta,
bòvida,
bòvita Definition
su chelu de un'aposentu fatu a travetos, a gétidu de cimentu o a pedra, a matone: si narat fintzes de unu ponte, in errios e in orrugas de una domo a s'àtera
Synonyms e antonyms
chelurasu,
soleta,
supanda,
susetotus
Idioms
csn:
zenias de bòveda: a ispiga, a pabaglione, a carrada, a gruxeri, a travetos; bòvida a cadinus = fata de istojas de canna isperrada; betare b., fàghere sa b.
Sentences
su palàtziu de su seminàriu fiat a bòvidas artas ◊ oe sos mastros sunt betendhe bòveda ◊ a intunigare sa bòveda est inzotosu ◊ funt aposentedhus a ladri cun sa bòvida a cannitzada
Scientific Terminology
dmo
Etymon
spn.
Translations
French
plafond,
voûte
English
ceiling
Spanish
bóveda
Italian
solàio,
soffitto,
vòlta
German
Decke,
Gewölbe.
cobèrta , nf: coperta,
crobeta,
cuperta Definition
ammontu grussu, de letu; sa parte de pitzu de una domo, sa chi carràgiat totu; fintzes paperi coment'e imbodhigu
Synonyms e antonyms
acavannu,
assacarru,
caldada,
coce,
coguzu,
cubutóngiu,
cucutzura,
cugutzadorza,
cugutzóngiu,
frassada
/
cabertura,
teulada
/
cdh. cupalta
Idioms
csn:
ghetare sa cuperta = betare cabertura; essiri in cannas de crobeta = pesàresi a boghes male arrennegados; fai ballus in crobeta = fàghere machines de s'allegria a meda
2.
ant fravicau sa coperta de sa domo ◊ sos magasinos suos si prenaiant de trigu chi bisonzaiat a irghirare sa cuperta pro che lu fàghere càpere totu ◊ su cucumeu est lamendu peri is crobetas ◊ chi dhus iat postus in allirghia, peri ballus in crobeta iant a èssi fatu! ◊ sa crobeta faet abba ca dhue at canale segau
Scientific Terminology
dmo
Etymon
srd.
Translations
French
couverture
English
cover
Spanish
manta,
bóveda
Italian
copèrta
German
Decke.
gruxéri , nm: agruxeri Definition
tretu inue si atóbiant duas orrugas, duos camminos; dhu narant puru a is arcos de sa navada de una crésia candho si atóbiant a grughe, a is bratzos de una crésia; in sa mola, est su telàrgiu ue si apicat su mojolu
Synonyms e antonyms
cassiadorju,
gruches,
ingruxeri,
pitzarxu
Sentences
at ghetau su bandu me is gruxeris de is arrugas ◊ andai a is gruxeris de is bias e invitai a totus a sa coja! ◊ po ti nci torrai a bidha tua ti acumpàngiu fintzas a su gruxeri
Etymon
srd.
Translations
French
carrefour,
croisillon
English
crossroads,
cross
Spanish
encrucijada,
bóveda de crucería
Italian
crocevìa,
crocìcchio,
crocièra della chièsa
German
Kreuzung,
Kreuzgewölbe.