àbba , nf: àcua Definition
est su lícuidu prus connotu in sa Terra, arregortu in cantidade manna in mares, lagos, errios, astraos, benos: cumpostu de duos àtomos de idrògenu e unu de ossígenu (H2O), est necessàriu po sa vida de animales e matedu, bisòngiat e s’impreat po medas fainas; su calare de s'abba de is nues candho iscàrrigant, s'abba chi serbit po giare una samunada a calecuna cosa; in cobertantza, s'ispurgadura chi ndhe bogant is errigos de su sàmbene / min. abbighedha, abbita / zenias de abbas: abba neta, bruta, trulla, frisca, caente, próina, prótzia, púdida, morta, frimma, currindhe; àcua dulci o de biri = abba durche, de funtana, de riu, de lagu, projana, chi zughet pagos sales e mescamente pagu croruru de sódiu (ctr. abba salida, de mare, salamata); àcua vitània = funtana chi no benit mai mancu; abba de vívere = bona a bufare; abbas luadas = incuinadas; abba soloca = froca sorta, abba de nie; àcua froca = abba astrada, frita meda; abba de càgliu = su càgiu iscagiau ammesturau cun abba, po mòrrere su late
Synonyms e antonyms
pioa,
pióida
/
orina,
písciu
Idioms
csn:
fàghere in s'abba (nau de erbas o matas) = crèsciri in mesu de s'àcua, aundi dhoi at àcua; fàgheresi, irfàgheresi in abba = furriaisí in àcua; abba de… (+nm. de erba) = decotu fatu cun cuss'erba; segàreche s'abba a unu = serrai o pigaindi s'àcua (de s'acuedotu, de s'arriu); tènnere sas abbas = fàghere carchi cora, canale e gai a manera de collire s'abba projana o àtera chi no fetat dannu, de no sumire; abba russa = tretu de mare o riu inue s'abba est arta; porcu de a. = tzurru, abba chi essit a bullu; corpu de abba = nue o bírridu de abba; àcua sullena = abba chi proet lena, fine, pàsida; betare s'abba a mojos, a cartos = pròiri a meda, ghetai àcua a cadinus, a màrigas; èssere in abba = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi; no meressire mancu abba bruta = èssere própiu indignu, malu; bufare abba de imméntiga mundhos = iscarèsciri totu, èssiri conca scheréscia; s'abba de s'ogru = zenia de lícuidu chi bi at intro de s'ogru; abbanasu = su mucu isabbisabbi chi faghet su nasu refriadu; sas abbas de un'animale anzendhe, de sa partera = su lícuidu de sa burba ue creschet su fedu, itl. lìquido amniòtico; sa mama de sas abbas = itl. caduca o decìdua, genia de pilloncu de sa madri chi dónnia mesi s'isfait si sa fémina no benit príngia; segai is àcuas = fàgherendhe sas abbas, comintzare a anzare, a s'illierare, candho si segat su sacu prenu de abbas ue est su fedu; pàrrere faghíndhendhe sas abbas = tènniri sempri pressi meda; àcua maba = su suore, suerada chi si faghet fàghere pro sanare carchi maladia; s'àcua ferrada = male chi benit a su bestiàmine chi at manigadu férula ifusta; zúghere sos cherbedhos in abba = èssere macu, badhinosu; ómine de bon'abba = bonu; trabballai asuta de àcua = fàghere sas cosas a s'acua, unu pagu a traitoria; aciúngiri àcua a mari = dare cosa a chie ndhe tenet meda, azuare a chie no ndhe at bisonzu; no dare abba a Cristos = èssiri susuncu ispaciau; no segare mancu s'abba (nau de aina) = èssiri ingurdada meda, no èssiri bella a segai nudha; pistare abba = fai cosa pro debbadas; ischire una cosa chei s'abba = isciri sa cosa bèni meda; agatàresi, èssere in malas abbas, a s'abba leada = èssiri in dificurtadi manna, a barca pérdia; èssiri ancora a is primas àcuas = tènnere pagu pràtiga, pagu isperiéntzia; ifúndheresi a sa prima abba = pèrdiri su coràgiu e lassai a pèrdiri totu a sa primu dificurtadi (ma, nau de fémina cojada noa, tènniri fillu luegus apustis cojada); cabertura a duas abbas = chi (candu proit) ghetat s'àcua a duas partis; èssiri totus a un'abba = totus a un'origa, de sas matessi ideas; samunare in d-una, duas, tres abbas = samunare una, duas, tres bortas sempre cun abba càmbia; samunare in sete abbas = meda (nau pruscatotu de sa menti, a manera de cambiai s'identidadi, is ideas de unu); èssere passau in noe abbas = èssere cosa de meda; fàghere abba (nau de gente)= in cobertantza, orinare / erba de àcua = Callitriche palustris, coa de àcua = Ceratophyllum demersum
Sentences
a mi das unu ticu de abba frisca, ca so sididu? ◊ in cussa funtana bi essit unu brussu de abba ◊ bi at cristianos chi no meressint mancu abba bruta ◊ s'abba de sa funtana si che est sica ◊ cheret prenu abba a isterzos ca como la serrant! ◊ nessunu neat de cust’abba non bibo! ◊ s'abba budhit a 100 grados a livellu de su mare
2.
annada de sicore, at fatu pagas abbas ◊ s'abba che at fatu in montes, in campu, in mare ◊ at fatu unu bellu corpu de abba, e bella séria! ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ a sas abbas de s'atunzu essit su cugummedhu ◊ in caminu mi at sighidu s'abba e mi at ifustu ◊ abbigedha at betau, oe!…
3.
in cumpagnia s'ischiat fagher cherrer bene, ca fit zòvanu de bona abba ◊ prima de operare, lea s'abba dai sa vena!
4.
si bi aimus postu su mantessi tempus pro zogare e pro istudiare filosofia, aimus ischidu a Kant chei s'abba
5.
fimus in malas abbas e no s'ischiat in cale mare fimus navighendhe…◊ comintzeit a si agatare in abbas malas, chentza laore e cun su maridu in sa gherra ◊ si est ifustu a sa prima abba e si ndh'est andhadu ◊ sa cojada noa si est ifusta a sa prima abba ◊ fintzas sos arados noos sunt in abbas malas: che los lassant consumare de ruinzu
6.
in abba russa de mare mi arrisco e in s'ària ti marco dogni nue
7.
s'isterzu l'apo samunadu in tres abbas pro mi essire netu ◊ in sete abbas lis sàmunant sa mente, chi siant in Sardinna furisteris!
8.
dhi fiant segadas is àcuas e sa criatura fiat essida a sa luxi
Surnames and Proverbs
smb:
Abba, Abbas, Acquas
/
prb:
abba in su pistone pista, abba est e abba s'istat ◊ s'abba che catzat totu, foras de su machíghine ◊ mellus a furriae de s'abba fini ci non de s'abba grussa
Scientific Terminology
mnr
Etymon
ltn.
aqua
Translations
French
eau,
pluie
English
water,
rain
Spanish
agua,
lluvia
Italian
àcqua,
piòggia
German
Wasser,
Regen.
aggorgotài , vrb: grogotai Definition
fàere sa moida de s'abba candho proet a meda
Synonyms e antonyms
abbrubudhai,
abbrufulai,
acrocuai,
aggargalare,
borbogliare,
froculare,
groggolare
Translations
French
gargouiller,
tomber à verse,
gronder
English
to bubble,
to pelt
Spanish
caer fragorosamente la lluvia
Italian
scrosciare
German
rauschen.
pióida , nf: piópida,
piota 1,
próida,
próina,
próghia,
proja,
própida,
proxa Definition
s'abba a istídhigos chi lassant andhare is nues; s'abba próida, su pròere (a/c.: proja, proza si narat fintzes coment'e agt.)
Synonyms e antonyms
pioa,
proinada,
pruina
/
proidura
Sentences
at fatu una bella próida ◊ at fatu una próina de àcua bruta ◊ casi in pióida de nie, sa pira si est ispozida (B.Cara)◊ sa próina atripat a s'imbirdi e no mi lassat drommí ◊ apo a dare a su locu vostru sa proja de atonzu e sa proja de veranu
2.
s'impedradu de sa corte est lúghidu de abba proza
Scientific Terminology
tpm
Translations
French
pluie
English
rain
Spanish
lluvia
Italian
piòggia
German
Regen.