abbéllu , avb: abbellabbellu,
abbelledhedhu Definition
a bellu: nau sèmpere de sa manera de fàere sa cosa, podet bòllere nàrrere sentza de sàdhidos, sentza de iscútulos, sentza de si fàere intèndere, a boghe bàscia, sentza de fàere tropu fortza, a pagu a pagu (fintzes de unu tanti), a sàgamu a sàgamu, sentza de presse o airu / ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…, ista a bídere si…
Synonyms e antonyms
adàsiu,
allentu,
allenu 1,
apianu,
mighirimíghiri,
piotibioti,
sagamusàgamu
Sentences
mòedi abbellu no ti che ruat totu a terra ◊ bai abbellu po coitai! ◊ sa navi si moviat abbellu ◊ mancari abbellu, su tempus fit colandhe ◊ ist'abbellu si como ti ndhe impipas, cun sa 'meighina' chi ti faghimus!
2.
sa frebbe abbellu abbellu mi che l'est mandhighendhe!
Etymon
srd.
Translations
French
lentement
English
slowly
Spanish
despacio
Italian
lentaménte,
pian piano
German
langsam,
leis.
ciàtu , agt, nm Definition
chi est bascitedhu e largu de pàrrere istrecau; manigiau a númene, a logos est su pratu
Synonyms e antonyms
aggatadu,
ladu
/
piatu
Idioms
csn:
de ciatu = de ladu, cun sa parte prus lada posta a suta (ctr. de ata); fuliau de c. = rutu a costa lada; arropai de c. = cun sa parte lada de una forramenta (e no cun s'ata); téula ciata = itl. émbrice; ostioni c. = ostrea edulis var. lamellosa
Sentences
custus funt ispiantaus de ciatu ◊ portat una lepa a màniga ciata ◊ po fai cussa faina serbit unu pinzellu ciatu ◊ sa téula sarda no est ciata
2.
ponie sos ciatos in sa mesa!
Etymon
spn.
Translations
French
plan,
plat
English
flat
Spanish
chato
Italian
piano,
piatto
German
flach.
conigóni , avb Definition
nau de sa manera de betare unu lícuidu de un'istrégiu, a iscolomadura, abbellu a manera de no intrullare sa cosa e de lassare su fundhurúgiu
Translations
French
doucement,
lentement
English
slowly
Spanish
despacio
Italian
adàgio,
sènza scòsse,
piano
German
langsam.
làdu , agt: laru 1,
latu 1 Definition
chi est de largària meda, prus mannu chi no de artària
Synonyms e antonyms
ciatu
/
plàige,
planeri
Idioms
csn:
piatu ladu = pratu praneri, pagu fungudu; pedra lada = tella, larga meda e fine, in paris; priogu ladu = zenia de babbautzu chi faghet in mesu de su pilu acurtzu a sa natura; faedhare a limba lada = che a sos imbriagos o che a chie est perdindhe sos atuamentos e no resessit prus a mòere bene sa limba pro nàrrere sonos distintos; pònnere cosa de ladu = coment'e corcada, cun sa parte prus larga a terra (ctr. de ata); tia Peilada = sa morte, nadu in cobertantza; pònnere sas manos a ladu a ladu = bene ispartas, cumproare sa cosa chi andhat male, infundherebbei su pódhighe
Sentences
lavaiant sa robba assucànnela in supra de sas pretas latas ◊ aiat torratu a cropecare sa preta lata chin sas craes suta ◊ cantu fit longu fit ladu, rutu ◊ in pedhi allena, tiranti laru!
2.
mi ndhe so ischidada assustada, cun sos ogros lagrimendhe e a limba lada
Surnames and Proverbs
smb:
Ladu, Latu
Etymon
ltn.
latus
Translations
French
plat
English
plane,
flat
Spanish
plano,
llano
Italian
piatto,
piano
German
flach,
platt.
piànu , agt, nm: planu,
pranu Definition
chi est bene in paris, chi no portat giúmburos e ne fossos, lisu, e no pendhet a calecuna parte; css. tretu o cosa fata totu a unu paris (fintzes terra, campu e àteru); in is domos, su logu totu a unu paris de sa matessi artària (e de matessi mannària de is prantas), siat a paris de terra e siat in artu a un'artària parívile / min. pranicedhu; figuras pianas = in geometria, calesiògiat ispàtziu o tretu limitau cun tres puntos, tres o prus línias chi atobiandhosi in su matessi paris sestant una genia precisa de figura (es. triàngulu, cuadrau, retàngulu; cricu = línia curva serrada a 360 grados cun totu is puntos cantepare atesu de su centru)
Synonyms e antonyms
lísciu,
paris
/
ladarza
Sentences
est una tanca totu tirrinu népitu, pranu chei sa pranta de sa manu abberta ◊ fue sos chi rie rie ti passant sa manu prana: chircant de ti lusingare pro resessire in s'impignu!
2.
tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu
3.
sos polatos sunt domos a medas pianos
Surnames and Proverbs
smb:
(De)plano, (De)planu, Pianu, Planu, Pranu
Etymon
ltn.
planus
Translations
French
plan,
plat
English
flat,
plain
Spanish
llano,
plano,
piso,
planta
Italian
piano
German
eben,
flach,
Fläche,
Stock.
piànu 1 , agt Definition
nau sèmpere de movimentu, chi si faet chentza de brínchidos, chentza iscutuladas o trémias, chentza dhue pònnere tropu fortza / a pianu, a pianedhu = abbellu; andhare a passos pianos = abbellu
Synonyms e antonyms
glianu,
pàsidu,
pràtinu
Translations
French
doux,
léger
English
gently
Spanish
suave
Italian
piano,
blando
German
langsam,
sacht.
sagamusàgamu , avb Synonyms e antonyms
abbellu,
adàsiu,
allentu,
allenu 1,
apianu,
mighirimíghiri,
piotibioti
Translations
French
lentement,
doucement
English
slowly
Spanish
despacio
Italian
lentaménte,
pian piano
German
langsam.
scalandròni 1 , nm Definition
nau de unu pianu, chi est in calada a un'ala, prus bàsciu a una parte a bisura de iscala, e fintzes s'iscala po artzare a sa nave
Etymon
scalandrone
Translations
French
plan incliné
English
inclined plan
Spanish
plano inclinado
Italian
piano inclinato
German
Rutsche.