Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbéllu , avb: abbellabbellu, abbelledhedhu Definitzione a bellu: nau sèmpere de sa manera de fàere sa cosa, podet bòllere nàrrere sentza de sàdhidos, sentza de iscútulos, sentza de si fàere intèndere, a boghe bàscia, sentza de fàere tropu fortza, a pagu a pagu (fintzes de unu tanti), a sàgamu a sàgamu, sentza de presse o airu / ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…, ista a bídere si… Sinònimos e contràrios adàsiu, allentu, allenu 1, apianu, mighirimíghiri, piotibioti, sagamusàgamu Frases mòedi abbellu no ti che ruat totu a terra ◊ bai abbellu po coitai! ◊ sa navi si moviat abbellu ◊ mancari abbellu, su tempus fit colandhe ◊ ist'abbellu si como ti ndhe impipas, cun sa 'meighina' chi ti faghimus! 2. sa frebbe abbellu abbellu mi che l'est mandhighendhe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lentement Ingresu slowly Ispagnolu despacio Italianu lentaménte, pian piano Tedescu langsam, leis.

ciàtu , agt, nm Definitzione chi est bascitedhu e largu de pàrrere istrecau; manigiau a númene, a logos est su pratu Sinònimos e contràrios aggatadu, ladu / piatu Maneras de nàrrere csn: de ciatu = de ladu, cun sa parte prus lada posta a suta (ctr. de ata); fuliau de c. = rutu a costa lada; arropai de c. = cun sa parte lada de una forramenta (e no cun s'ata); téula ciata = itl. émbrice; ostioni c. = ostrea edulis var. lamellosa Frases custus funt ispiantaus de ciatu ◊ portat una lepa a màniga ciata ◊ po fai cussa faina serbit unu pinzellu ciatu ◊ sa téula sarda no est ciata 2. ponie sos ciatos in sa mesa! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu plan, plat Ingresu flat Ispagnolu chato Italianu piano, piatto Tedescu flach.

conigóni , avb Definitzione nau de sa manera de betare unu lícuidu de un'istrégiu, a iscolomadura, abbellu a manera de no intrullare sa cosa e de lassare su fundhurúgiu Tradutziones Frantzesu doucement, lentement Ingresu slowly Ispagnolu despacio Italianu adàgio, sènza scòsse, piano Tedescu langsam.

làdu , agt: laru 1, latu 1 Definitzione chi est de largària meda, prus mannu chi no de artària Sinònimos e contràrios ciatu / plàige, planeri Maneras de nàrrere csn: piatu ladu = pratu praneri, pagu fungudu; pedra lada = tella, larga meda e fine, in paris; priogu ladu = zenia de babbautzu chi faghet in mesu de su pilu acurtzu a sa natura; faedhare a limba lada = che a sos imbriagos o che a chie est perdindhe sos atuamentos e no resessit prus a mòere bene sa limba pro nàrrere sonos distintos; pònnere cosa de ladu = coment'e corcada, cun sa parte prus larga a terra (ctr. de ata); tia Peilada = sa morte, nadu in cobertantza; pònnere sas manos a ladu a ladu = bene ispartas, cumproare sa cosa chi andhat male, infundherebbei su pódhighe Frases lavaiant sa robba assucànnela in supra de sas pretas latas ◊ aiat torratu a cropecare sa preta lata chin sas craes suta ◊ cantu fit longu fit ladu, rutu ◊ in pedhi allena, tiranti laru! 2. mi ndhe so ischidada assustada, cun sos ogros lagrimendhe e a limba lada Sambenados e Provèrbios smb: Ladu, Latu Ètimu ltn. latus Tradutziones Frantzesu plat Ingresu plane, flat Ispagnolu plano, llano Italianu piatto, piano Tedescu flach, platt.

piànu , agt, nm: planu, pranu Definitzione chi est bene in paris, chi no portat giúmburos e ne fossos, lisu, e no pendhet a calecuna parte; css. tretu o cosa fata totu a unu paris (fintzes terra, campu e àteru); in is domos, su logu totu a unu paris de sa matessi artària (e de matessi mannària de is prantas), siat a paris de terra e siat in artu a un'artària parívile / min. pranicedhu; figuras pianas = in geometria, calesiògiat ispàtziu o tretu limitau cun tres puntos, tres o prus línias chi atobiandhosi in su matessi paris sestant una genia precisa de figura (es. triàngulu, cuadrau, retàngulu; cricu = línia curva serrada a 360 grados cun totu is puntos cantepare atesu de su centru) Sinònimos e contràrios lísciu, paris / ladarza Frases est una tanca totu tirrinu népitu, pranu chei sa pranta de sa manu abberta ◊ fue sos chi rie rie ti passant sa manu prana: chircant de ti lusingare pro resessire in s'impignu! 2. tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu 3. sos polatos sunt domos a medas pianos Sambenados e Provèrbios smb: (De)plano, (De)planu, Pianu, Planu, Pranu Ètimu ltn. planus Tradutziones Frantzesu plan, plat Ingresu flat, plain Ispagnolu llano, plano, piso, planta Italianu piano Tedescu eben, flach, Fläche, Stock.

piànu 1 , agt Definitzione nau sèmpere de movimentu, chi si faet chentza de brínchidos, chentza iscutuladas o trémias, chentza dhue pònnere tropu fortza / a pianu, a pianedhu = abbellu; andhare a passos pianos = abbellu Sinònimos e contràrios glianu, pàsidu, pràtinu Tradutziones Frantzesu doux, léger Ingresu gently Ispagnolu suave Italianu piano, blando Tedescu langsam, sacht.

sagamusàgamu , avb Sinònimos e contràrios abbellu, adàsiu, allentu, allenu 1, apianu, mighirimíghiri, piotibioti Tradutziones Frantzesu lentement, doucement Ingresu slowly Ispagnolu despacio Italianu lentaménte, pian piano Tedescu langsam.

scalandròni 1 , nm Definitzione nau de unu pianu, chi est in calada a un'ala, prus bàsciu a una parte a bisura de iscala, e fintzes s'iscala po artzare a sa nave Ètimu scalandrone Tradutziones Frantzesu plan incliné Ingresu inclined plan Ispagnolu plano inclinado Italianu piano inclinato Tedescu Rutsche.