abbéllu , avb: abbellabbellu,
abbelledhedhu Definizione
a bellu: nau sèmpere de sa manera de fàere sa cosa, podet bòllere nàrrere sentza de sàdhidos, sentza de iscútulos, sentza de si fàere intèndere, a boghe bàscia, sentza de fàere tropu fortza, a pagu a pagu (fintzes de unu tanti), a sàgamu a sàgamu, sentza de presse o airu / ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…, ista a bídere si…
Sinonimi e contrari
adàsiu,
allentu,
allenu 1,
apianu,
mighirimíghiri,
piotibioti,
sagamusàgamu
Frasi
mòedi abbellu no ti che ruat totu a terra ◊ bai abbellu po coitai! ◊ sa navi si moviat abbellu ◊ mancari abbellu, su tempus fit colandhe ◊ ist'abbellu si como ti ndhe impipas, cun sa 'meighina' chi ti faghimus!
2.
sa frebbe abbellu abbellu mi che l'est mandhighendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lentement
Inglese
slowly
Spagnolo
despacio
Italiano
lentaménte,
pian piano
Tedesco
langsam,
leis.
ciàtu , agt, nm Definizione
chi est bascitedhu e largu de pàrrere istrecau; manigiau a númene, a logos est su pratu
Sinonimi e contrari
aggatadu,
ladu
/
piatu
Modi di dire
csn:
de ciatu = de ladu, cun sa parte prus lada posta a suta (ctr. de ata); fuliau de c. = rutu a costa lada; arropai de c. = cun sa parte lada de una forramenta (e no cun s'ata); téula ciata = itl. émbrice; ostioni c. = ostrea edulis var. lamellosa
Frasi
custus funt ispiantaus de ciatu ◊ portat una lepa a màniga ciata ◊ po fai cussa faina serbit unu pinzellu ciatu ◊ sa téula sarda no est ciata
2.
ponie sos ciatos in sa mesa!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
plan,
plat
Inglese
flat
Spagnolo
chato
Italiano
piano,
piatto
Tedesco
flach.
conigóni , avb Definizione
nau de sa manera de betare unu lícuidu de un'istrégiu, a iscolomadura, abbellu a manera de no intrullare sa cosa e de lassare su fundhurúgiu
Traduzioni
Francese
doucement,
lentement
Inglese
slowly
Spagnolo
despacio
Italiano
adàgio,
sènza scòsse,
piano
Tedesco
langsam.
làdu , agt: laru 1,
latu 1 Definizione
chi est de largària meda, prus mannu chi no de artària
Sinonimi e contrari
ciatu
/
plàige,
planeri
Modi di dire
csn:
piatu ladu = pratu praneri, pagu fungudu; pedra lada = tella, larga meda e fine, in paris; priogu ladu = zenia de babbautzu chi faghet in mesu de su pilu acurtzu a sa natura; faedhare a limba lada = che a sos imbriagos o che a chie est perdindhe sos atuamentos e no resessit prus a mòere bene sa limba pro nàrrere sonos distintos; pònnere cosa de ladu = coment'e corcada, cun sa parte prus larga a terra (ctr. de ata); tia Peilada = sa morte, nadu in cobertantza; pònnere sas manos a ladu a ladu = bene ispartas, cumproare sa cosa chi andhat male, infundherebbei su pódhighe
Frasi
lavaiant sa robba assucànnela in supra de sas pretas latas ◊ aiat torratu a cropecare sa preta lata chin sas craes suta ◊ cantu fit longu fit ladu, rutu ◊ in pedhi allena, tiranti laru!
2.
mi ndhe so ischidada assustada, cun sos ogros lagrimendhe e a limba lada
Cognomi e Proverbi
smb:
Ladu, Latu
Etimo
ltn.
latus
Traduzioni
Francese
plat
Inglese
plane,
flat
Spagnolo
plano,
llano
Italiano
piatto,
piano
Tedesco
flach,
platt.
piànu , agt, nm: planu,
pranu Definizione
chi est bene in paris, chi no portat giúmburos e ne fossos, lisu, e no pendhet a calecuna parte; css. tretu o cosa fata totu a unu paris (fintzes terra, campu e àteru); in is domos, su logu totu a unu paris de sa matessi artària (e de matessi mannària de is prantas), siat a paris de terra e siat in artu a un'artària parívile / min. pranicedhu; figuras pianas = in geometria, calesiògiat ispàtziu o tretu limitau cun tres puntos, tres o prus línias chi atobiandhosi in su matessi paris sestant una genia precisa de figura (es. triàngulu, cuadrau, retàngulu; cricu = línia curva serrada a 360 grados cun totu is puntos cantepare atesu de su centru)
Sinonimi e contrari
lísciu,
paris
/
ladarza
Frasi
est una tanca totu tirrinu népitu, pranu chei sa pranta de sa manu abberta ◊ fue sos chi rie rie ti passant sa manu prana: chircant de ti lusingare pro resessire in s'impignu!
2.
tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu
3.
sos polatos sunt domos a medas pianos
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)plano, (De)planu, Pianu, Planu, Pranu
Etimo
ltn.
planus
Traduzioni
Francese
plan,
plat
Inglese
flat,
plain
Spagnolo
llano,
plano,
piso,
planta
Italiano
piano
Tedesco
eben,
flach,
Fläche,
Stock.
piànu 1 , agt Definizione
nau sèmpere de movimentu, chi si faet chentza de brínchidos, chentza iscutuladas o trémias, chentza dhue pònnere tropu fortza / a pianu, a pianedhu = abbellu; andhare a passos pianos = abbellu
Sinonimi e contrari
glianu,
pàsidu,
pràtinu
Traduzioni
Francese
doux,
léger
Inglese
gently
Spagnolo
suave
Italiano
piano,
blando
Tedesco
langsam,
sacht.
sagamusàgamu , avb Sinonimi e contrari
abbellu,
adàsiu,
allentu,
allenu 1,
apianu,
mighirimíghiri,
piotibioti
Traduzioni
Francese
lentement,
doucement
Inglese
slowly
Spagnolo
despacio
Italiano
lentaménte,
pian piano
Tedesco
langsam.
scalandròni 1 , nm Definizione
nau de unu pianu, chi est in calada a un'ala, prus bàsciu a una parte a bisura de iscala, e fintzes s'iscala po artzare a sa nave
Etimo
scalandrone
Traduzioni
Francese
plan incliné
Inglese
inclined plan
Spagnolo
plano inclinado
Italiano
piano inclinato
Tedesco
Rutsche.