ammurratzàre , vrb Definizione
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Sinonimi e contrari
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to get dark
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire,
farsi nòtte
Tedesco
dunkel werden.
denòte, denòti , nm, avb Definizione
sa parte de sa die chi istat a s'iscuru, iscurigada / a d. = candu est iscurigau
Sinonimi e contrari
note
| ctr.
die
Frasi
est denote mannu ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ est torrau a su denoti tardu ◊ cantu buscaias su denote in giru? ◊ sa luna est a denote
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nuit
Inglese
night
Spagnolo
noche
Italiano
nòtte
Tedesco
Nacht,
nachts.
ilmurinàre , vrb: immurinare,
immurrinare,
irmurinare,
irmurrinare Definizione
cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru
Sinonimi e contrari
ammurriai 1,
ammurratzare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
irmurrighinare,
irmurruinare,
murinai
Frasi
una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene!
2.
che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to brown,
to darken
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
dunkel werden.
interinàre , vrb: intirinare,
intrinai,
intrinare Definizione
nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi
Sinonimi e contrari
ilmurinare,
incrinare,
interighinare*,
intrinire,
murinai
/
annuai 1
Frasi
fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie
2.
s'aera est interinada ma no proet!
Terminologia scientifica
sdi
Traduzioni
Francese
noircir,
faire nuit
Inglese
nightfall
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire,
farsi nòtte
Tedesco
sich verdunkeln,
dunkeln.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definizione
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Sinonimi e contrari
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Modi di dire
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Frasi
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire nuit
Inglese
to darken
Spagnolo
anochecer
Italiano
farsi nòtte,
annottare
Tedesco
Nacht werden.
iscuricàda , nf: iscuricata,
iscurigada Definizione
su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
interighinada,
interinada,
intríchinu,
iscurigadolzu,
iscurigantina,
murriadrosu,
oscuressida
| ctr.
abbréschida
Frasi
ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir,
faire nuit
Inglese
nightfall
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
sich verdunkeln.
iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definizione
s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
interinada,
interighinadorzu,
interrighinu,
intríchinu,
irmurinada,
iscuricada,
iscurigantina,
issuriadorzu,
murriadroxu
| ctr.
abbréschida,
arborinu
Frasi
a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir,
faire nuit
Inglese
dusk
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
sich verdunkeln.
istanòte, istanòti , avb Definizione
custa note, sa note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho (deosi, segundhu s'ora si precisat puru cun passada, chi benit)
Sinonimi e contrari
nontesta
Frasi
istanote nonnu ti contat sa paristória de Bachisedhu ◊ Elias fit chin nois istanote colada cumbatendhe sa dirgràssia de sa nibera ◊ istanote ite sónnios che ponzo in su giógulu caldu? ◊ istanote, a pudhiles mi che so ingalenadu ◊ foltzis naschet istanote o cras!
Terminologia scientifica
tpc
Traduzioni
Francese
cette nuit
Inglese
tonight
Spagnolo
esta noche (pres.),
anoche (pass.)
Italiano
stanòtte
Tedesco
heute nacht.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definizione
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Sinonimi e contrari
mamucu,
mútiu
Frasi
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
Inglese
pitch dark
Spagnolo
obscuro como boca de lobo
Italiano
bùio pésto
Tedesco
stockdunkel.
nontèsta , avb: notesta Definizione
custa note, su note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho / noti de notesta = istanote (ma fintzes su matessi note de àterun'annu)
Sinonimi e contrari
istanote
Frasi
in su sonnu notesta dh'apu bia sétzida acanta mia ◊ càstiu su celu: notesta no si bit unu strallu de istellas ◊ notesta a is seti dh'aspetat innòi ◊ bufai, piciocus, e cantai comenti eus cantau àtaras notis in noti de notesta! ◊ nontesta sestu e cosu su bistiri a sa pipia…◊ nontesta in custu bichinau sutzedet cosa manna!
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
nocte ista
Traduzioni
Francese
cette nuit
Inglese
tonight
Spagnolo
esta noche (pres),
anoche (pass)
Italiano
stanòtte
Tedesco
heute nacht.
notàda , nf Definizione
totu s'ora de sa note, mescamente pentzada po sa genia de tempus chi faet
Sinonimi e contrari
| ctr.
diada
Frasi
su pastore bizat a pesa e corca in sa notada ◊ arratza de notada istanote: bentu forte pariat chi che fit lendhe totu! ◊ s'ispíritu chi a totu lughe dada est pro sos Sardos guida sigura che faru luminosu in sa notada ◊ como l'isco inue che passat sa notada!
Terminologia scientifica
tpc
Traduzioni
Francese
nuit
Inglese
night (period of a)
Spagnolo
noche
Italiano
nottata
Tedesco
Nacht,
Nachtzeit.
nòte , nm, nf: noti Definizione
parte de sa die de s'iscurigada a s'abbréschia, totu is oras de iscuru (in srd. est foedhu de genia mascu, ma si faet meda a fémina puru)
Sinonimi e contrari
| ctr.
die
Modi di dire
csn:
avb. note note, n. cun n. = tota note, a totu noti, a note intrea; note e die = a note e a die, a denote e a dedie; passade bona note! = itl. buòna nòtte!; a primu noti, a primu notedhu = comente iscúrigat, sas primas oras de su note; intremesu de noti, in corfu de note = intro de note, a note russa, a noti incrófia, a pizas de denote, a note manna, a tardu de noti, a tardu mannu de note; badhau noti = a manzanu; note manna = longa, chi durat meda (coment'e in zerru); tristu chei sa note = tristu meda; pònnere o leare su die po su note = abarrai a totu noti o fintzas tropu a trigadiu ispassiendisí, in giru, e abarrai crocaus drommius a dedí; passare sa note = itl. pernottare
Frasi
colorida mariposa, solu a note pasas ◊ candu babbu tuu fut trabballendi, dèu abarrai a totu noti sola ◊ bi at una sirena chi cantat note e die ◊ Deus ti dongat bona noti a passai! ◊ passade bona note! ◊ pro custu note no bi at diferéntzia (Zizi)◊ est una noti maba ◊ su note lis paret die e recuint a s'ora de ch'essire ◊ custa pregadoria est po su noti
2.
tandho note note mi drommia ◊ ant ballau note cun note ◊ e tui permitis a filla tua de abarrai a tant'oras de noti foras de domu?! ◊ a primu note fio andhau a dommo sua e mi fio frimmau a tradu mannu
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
ltn.
nocte(m)
Traduzioni
Francese
nuit
Inglese
night
Spagnolo
noche
Italiano
nòtte
Tedesco
Nacht.
oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definizione
fàere o essire iscuru, note, iscurigare
Sinonimi e contrari
iscurèssere,
oscuressire,
iscorigai
| ctr.
abbrèschere
Frasi
altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
faire nuit,
quand la nuit commence à tomber
Inglese
to darken
Spagnolo
obscurecer,
anochecer
Italiano
oscurare,
farsi bùio
Tedesco
dunkeln,
dunkel werden.