ammurratzàre , vrb Definition
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Synonyms e antonyms
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to get dark
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire,
farsi nòtte
German
dunkel werden.
denòte, denòti , nm, avb Definition
sa parte de sa die chi istat a s'iscuru, iscurigada / a d. = candu est iscurigau
Synonyms e antonyms
note
| ctr.
die
Sentences
est denote mannu ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ est torrau a su denoti tardu ◊ cantu buscaias su denote in giru? ◊ sa luna est a denote
Etymon
srd.
Translations
French
nuit
English
night
Spanish
noche
Italian
nòtte
German
Nacht,
nachts.
ilmurinàre , vrb: immurinare,
immurrinare,
irmurinare,
irmurrinare Definition
cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru
Synonyms e antonyms
ammurriai 1,
ammurratzare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
irmurrighinare,
irmurruinare,
murinai
Sentences
una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene!
2.
che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca)
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to brown,
to darken
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire
German
dunkel werden.
interinàre , vrb: intirinare,
intrinai,
intrinare Definition
nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi
Synonyms e antonyms
ilmurinare,
incrinare,
interighinare*,
intrinire,
murinai
/
annuai 1
Sentences
fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie
2.
s'aera est interinada ma no proet!
Scientific Terminology
sdi
Translations
French
noircir,
faire nuit
English
nightfall
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire,
farsi nòtte
German
sich verdunkeln,
dunkeln.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definition
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Synonyms e antonyms
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Idioms
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Sentences
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to darken
Spanish
anochecer
Italian
farsi nòtte,
annottare
German
Nacht werden.
iscuricàda , nf: iscuricata,
iscurigada Definition
su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho
Synonyms e antonyms
inchinadorzu,
interighinada,
interinada,
intríchinu,
iscurigadolzu,
iscurigantina,
murriadrosu,
oscuressida
| ctr.
abbréschida
Sentences
ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
noircir,
faire nuit
English
nightfall
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire
German
sich verdunkeln.
iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definition
s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note
Synonyms e antonyms
inchinadorzu,
interinada,
interighinadorzu,
interrighinu,
intríchinu,
irmurinada,
iscuricada,
iscurigantina,
issuriadorzu,
murriadroxu
| ctr.
abbréschida,
arborinu
Sentences
a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu
Etymon
srd.
Translations
French
noircir,
faire nuit
English
dusk
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire
German
sich verdunkeln.
istanòte, istanòti , avb Definition
custa note, sa note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho (deosi, segundhu s'ora si precisat puru cun passada, chi benit)
Synonyms e antonyms
nontesta
Sentences
istanote nonnu ti contat sa paristória de Bachisedhu ◊ Elias fit chin nois istanote colada cumbatendhe sa dirgràssia de sa nibera ◊ istanote ite sónnios che ponzo in su giógulu caldu? ◊ istanote, a pudhiles mi che so ingalenadu ◊ foltzis naschet istanote o cras!
Scientific Terminology
tpc
Translations
French
cette nuit
English
tonight
Spanish
esta noche (pres.),
anoche (pass.)
Italian
stanòtte
German
heute nacht.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definition
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Synonyms e antonyms
mamucu,
mútiu
Sentences
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Etymon
srd.
Translations
French
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
English
pitch dark
Spanish
obscuro como boca de lobo
Italian
bùio pésto
German
stockdunkel.
nontèsta , avb: notesta Definition
custa note, su note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho / noti de notesta = istanote (ma fintzes su matessi note de àterun'annu)
Synonyms e antonyms
istanote
Sentences
in su sonnu notesta dh'apu bia sétzida acanta mia ◊ càstiu su celu: notesta no si bit unu strallu de istellas ◊ notesta a is seti dh'aspetat innòi ◊ bufai, piciocus, e cantai comenti eus cantau àtaras notis in noti de notesta! ◊ nontesta sestu e cosu su bistiri a sa pipia…◊ nontesta in custu bichinau sutzedet cosa manna!
Scientific Terminology
tpc
Etymon
ltn.
nocte ista
Translations
French
cette nuit
English
tonight
Spanish
esta noche (pres),
anoche (pass)
Italian
stanòtte
German
heute nacht.
notàda , nf Definition
totu s'ora de sa note, mescamente pentzada po sa genia de tempus chi faet
Synonyms e antonyms
| ctr.
diada
Sentences
su pastore bizat a pesa e corca in sa notada ◊ arratza de notada istanote: bentu forte pariat chi che fit lendhe totu! ◊ s'ispíritu chi a totu lughe dada est pro sos Sardos guida sigura che faru luminosu in sa notada ◊ como l'isco inue che passat sa notada!
Scientific Terminology
tpc
Translations
French
nuit
English
night (period of a)
Spanish
noche
Italian
nottata
German
Nacht,
Nachtzeit.
nòte , nm, nf: noti Definition
parte de sa die de s'iscurigada a s'abbréschia, totu is oras de iscuru (in srd. est foedhu de genia mascu, ma si faet meda a fémina puru)
Synonyms e antonyms
| ctr.
die
Idioms
csn:
avb. note note, n. cun n. = tota note, a totu noti, a note intrea; note e die = a note e a die, a denote e a dedie; passade bona note! = itl. buòna nòtte!; a primu noti, a primu notedhu = comente iscúrigat, sas primas oras de su note; intremesu de noti, in corfu de note = intro de note, a note russa, a noti incrófia, a pizas de denote, a note manna, a tardu de noti, a tardu mannu de note; badhau noti = a manzanu; note manna = longa, chi durat meda (coment'e in zerru); tristu chei sa note = tristu meda; pònnere o leare su die po su note = abarrai a totu noti o fintzas tropu a trigadiu ispassiendisí, in giru, e abarrai crocaus drommius a dedí; passare sa note = itl. pernottare
Sentences
colorida mariposa, solu a note pasas ◊ candu babbu tuu fut trabballendi, dèu abarrai a totu noti sola ◊ bi at una sirena chi cantat note e die ◊ Deus ti dongat bona noti a passai! ◊ passade bona note! ◊ pro custu note no bi at diferéntzia (Zizi)◊ est una noti maba ◊ su note lis paret die e recuint a s'ora de ch'essire ◊ custa pregadoria est po su noti
2.
tandho note note mi drommia ◊ ant ballau note cun note ◊ e tui permitis a filla tua de abarrai a tant'oras de noti foras de domu?! ◊ a primu note fio andhau a dommo sua e mi fio frimmau a tradu mannu
Scientific Terminology
sdi
Etymon
ltn.
nocte(m)
Translations
French
nuit
English
night
Spanish
noche
Italian
nòtte
German
Nacht.
oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definition
fàere o essire iscuru, note, iscurigare
Synonyms e antonyms
iscurèssere,
oscuressire,
iscorigai
| ctr.
abbrèschere
Sentences
altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe
Etymon
spn.
Translations
French
faire nuit,
quand la nuit commence à tomber
English
to darken
Spanish
obscurecer,
anochecer
Italian
oscurare,
farsi bùio
German
dunkeln,
dunkel werden.