ammurratzàre , vrb Definitzione
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Sinònimos e contràrios
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to get dark
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire,
farsi nòtte
Tedescu
dunkel werden.
denòte, denòti , nm, avb Definitzione
sa parte de sa die chi istat a s'iscuru, iscurigada / a d. = candu est iscurigau
Sinònimos e contràrios
note
| ctr.
die
Frases
est denote mannu ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ est torrau a su denoti tardu ◊ cantu buscaias su denote in giru? ◊ sa luna est a denote
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nuit
Ingresu
night
Ispagnolu
noche
Italianu
nòtte
Tedescu
Nacht,
nachts.
ilmurinàre , vrb: immurinare,
immurrinare,
irmurinare,
irmurrinare Definitzione
cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru
Sinònimos e contràrios
ammurriai 1,
ammurratzare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
irmurrighinare,
irmurruinare,
murinai
Frases
una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene!
2.
che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to brown,
to darken
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire
Tedescu
dunkel werden.
interinàre , vrb: intirinare,
intrinai,
intrinare Definitzione
nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi
Sinònimos e contràrios
ilmurinare,
incrinare,
interighinare*,
intrinire,
murinai
/
annuai 1
Frases
fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie
2.
s'aera est interinada ma no proet!
Terminologia iscientìfica
sdi
Tradutziones
Frantzesu
noircir,
faire nuit
Ingresu
nightfall
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire,
farsi nòtte
Tedescu
sich verdunkeln,
dunkeln.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definitzione
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Sinònimos e contràrios
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Maneras de nàrrere
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Frases
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to darken
Ispagnolu
anochecer
Italianu
farsi nòtte,
annottare
Tedescu
Nacht werden.
iscuricàda , nf: iscuricata,
iscurigada Definitzione
su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho
Sinònimos e contràrios
inchinadorzu,
interighinada,
interinada,
intríchinu,
iscurigadolzu,
iscurigantina,
murriadrosu,
oscuressida
| ctr.
abbréschida
Frases
ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
noircir,
faire nuit
Ingresu
nightfall
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire
Tedescu
sich verdunkeln.
iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definitzione
s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note
Sinònimos e contràrios
inchinadorzu,
interinada,
interighinadorzu,
interrighinu,
intríchinu,
irmurinada,
iscuricada,
iscurigantina,
issuriadorzu,
murriadroxu
| ctr.
abbréschida,
arborinu
Frases
a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
noircir,
faire nuit
Ingresu
dusk
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire
Tedescu
sich verdunkeln.
istanòte, istanòti , avb Definitzione
custa note, sa note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho (deosi, segundhu s'ora si precisat puru cun passada, chi benit)
Sinònimos e contràrios
nontesta
Frases
istanote nonnu ti contat sa paristória de Bachisedhu ◊ Elias fit chin nois istanote colada cumbatendhe sa dirgràssia de sa nibera ◊ istanote ite sónnios che ponzo in su giógulu caldu? ◊ istanote, a pudhiles mi che so ingalenadu ◊ foltzis naschet istanote o cras!
Terminologia iscientìfica
tpc
Tradutziones
Frantzesu
cette nuit
Ingresu
tonight
Ispagnolu
esta noche (pres.),
anoche (pass.)
Italianu
stanòtte
Tedescu
heute nacht.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definitzione
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Sinònimos e contràrios
mamucu,
mútiu
Frases
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
Ingresu
pitch dark
Ispagnolu
obscuro como boca de lobo
Italianu
bùio pésto
Tedescu
stockdunkel.
nontèsta , avb: notesta Definitzione
custa note, su note chi est prus acanta a s'ora chi unu est foedhandho / noti de notesta = istanote (ma fintzes su matessi note de àterun'annu)
Sinònimos e contràrios
istanote
Frases
in su sonnu notesta dh'apu bia sétzida acanta mia ◊ càstiu su celu: notesta no si bit unu strallu de istellas ◊ notesta a is seti dh'aspetat innòi ◊ bufai, piciocus, e cantai comenti eus cantau àtaras notis in noti de notesta! ◊ nontesta sestu e cosu su bistiri a sa pipia…◊ nontesta in custu bichinau sutzedet cosa manna!
Terminologia iscientìfica
tpc
Ètimu
ltn.
nocte ista
Tradutziones
Frantzesu
cette nuit
Ingresu
tonight
Ispagnolu
esta noche (pres),
anoche (pass)
Italianu
stanòtte
Tedescu
heute nacht.
notàda , nf Definitzione
totu s'ora de sa note, mescamente pentzada po sa genia de tempus chi faet
Sinònimos e contràrios
| ctr.
diada
Frases
su pastore bizat a pesa e corca in sa notada ◊ arratza de notada istanote: bentu forte pariat chi che fit lendhe totu! ◊ s'ispíritu chi a totu lughe dada est pro sos Sardos guida sigura che faru luminosu in sa notada ◊ como l'isco inue che passat sa notada!
Terminologia iscientìfica
tpc
Tradutziones
Frantzesu
nuit
Ingresu
night (period of a)
Ispagnolu
noche
Italianu
nottata
Tedescu
Nacht,
Nachtzeit.
nòte , nm, nf: noti Definitzione
parte de sa die de s'iscurigada a s'abbréschia, totu is oras de iscuru (in srd. est foedhu de genia mascu, ma si faet meda a fémina puru)
Sinònimos e contràrios
| ctr.
die
Maneras de nàrrere
csn:
avb. note note, n. cun n. = tota note, a totu noti, a note intrea; note e die = a note e a die, a denote e a dedie; passade bona note! = itl. buòna nòtte!; a primu noti, a primu notedhu = comente iscúrigat, sas primas oras de su note; intremesu de noti, in corfu de note = intro de note, a note russa, a noti incrófia, a pizas de denote, a note manna, a tardu de noti, a tardu mannu de note; badhau noti = a manzanu; note manna = longa, chi durat meda (coment'e in zerru); tristu chei sa note = tristu meda; pònnere o leare su die po su note = abarrai a totu noti o fintzas tropu a trigadiu ispassiendisí, in giru, e abarrai crocaus drommius a dedí; passare sa note = itl. pernottare
Frases
colorida mariposa, solu a note pasas ◊ candu babbu tuu fut trabballendi, dèu abarrai a totu noti sola ◊ bi at una sirena chi cantat note e die ◊ Deus ti dongat bona noti a passai! ◊ passade bona note! ◊ pro custu note no bi at diferéntzia (Zizi)◊ est una noti maba ◊ su note lis paret die e recuint a s'ora de ch'essire ◊ custa pregadoria est po su noti
2.
tandho note note mi drommia ◊ ant ballau note cun note ◊ e tui permitis a filla tua de abarrai a tant'oras de noti foras de domu?! ◊ a primu note fio andhau a dommo sua e mi fio frimmau a tradu mannu
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
ltn.
nocte(m)
Tradutziones
Frantzesu
nuit
Ingresu
night
Ispagnolu
noche
Italianu
nòtte
Tedescu
Nacht.
oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definitzione
fàere o essire iscuru, note, iscurigare
Sinònimos e contràrios
iscurèssere,
oscuressire,
iscorigai
| ctr.
abbrèschere
Frases
altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit,
quand la nuit commence à tomber
Ingresu
to darken
Ispagnolu
obscurecer,
anochecer
Italianu
oscurare,
farsi bùio
Tedescu
dunkeln,
dunkel werden.