ammurratzàre , vrb Definitzione
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Sinònimos e contràrios
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to get dark
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire,
farsi nòtte
Tedescu
dunkel werden.
denòte, denòti , nm, avb Definitzione
sa parte de sa die chi istat a s'iscuru, iscurigada / a d. = candu est iscurigau
Sinònimos e contràrios
note
| ctr.
die
Frases
est denote mannu ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ est torrau a su denoti tardu ◊ cantu buscaias su denote in giru? ◊ sa luna est a denote
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nuit
Ingresu
night
Ispagnolu
noche
Italianu
nòtte
Tedescu
Nacht,
nachts.
interinàre , vrb: intirinare,
intrinai,
intrinare Definitzione
nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi
Sinònimos e contràrios
ilmurinare,
incrinare,
interighinare*,
intrinire,
murinai
/
annuai 1
Frases
fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie
2.
s'aera est interinada ma no proet!
Terminologia iscientìfica
sdi
Tradutziones
Frantzesu
noircir,
faire nuit
Ingresu
nightfall
Ispagnolu
anochecer
Italianu
imbrunire,
farsi nòtte
Tedescu
sich verdunkeln,
dunkeln.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definitzione
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Sinònimos e contràrios
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Maneras de nàrrere
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Frases
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire nuit
Ingresu
to darken
Ispagnolu
anochecer
Italianu
farsi nòtte,
annottare
Tedescu
Nacht werden.
nòte , nm, nf: noti Definitzione
parte de sa die de s'iscurigada a s'abbréschia, totu is oras de iscuru (in srd. est foedhu de genia mascu, ma si faet meda a fémina puru)
Sinònimos e contràrios
| ctr.
die
Maneras de nàrrere
csn:
avb. note note, n. cun n. = tota note, a totu noti, a note intrea; note e die = a note e a die, a denote e a dedie; passade bona note! = itl. buòna nòtte!; a primu noti, a primu notedhu = comente iscúrigat, sas primas oras de su note; intremesu de noti, in corfu de note = intro de note, a note russa, a noti incrófia, a pizas de denote, a note manna, a tardu de noti, a tardu mannu de note; badhau noti = a manzanu; note manna = longa, chi durat meda (coment'e in zerru); tristu chei sa note = tristu meda; pònnere o leare su die po su note = abarrai a totu noti o fintzas tropu a trigadiu ispassiendisí, in giru, e abarrai crocaus drommius a dedí; passare sa note = itl. pernottare
Frases
colorida mariposa, solu a note pasas ◊ candu babbu tuu fut trabballendi, dèu abarrai a totu noti sola ◊ bi at una sirena chi cantat note e die ◊ Deus ti dongat bona noti a passai! ◊ passade bona note! ◊ pro custu note no bi at diferéntzia (Zizi)◊ est una noti maba ◊ su note lis paret die e recuint a s'ora de ch'essire ◊ custa pregadoria est po su noti
2.
tandho note note mi drommia ◊ ant ballau note cun note ◊ e tui permitis a filla tua de abarrai a tant'oras de noti foras de domu?! ◊ a primu note fio andhau a dommo sua e mi fio frimmau a tradu mannu
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
ltn.
nocte(m)
Tradutziones
Frantzesu
nuit
Ingresu
night
Ispagnolu
noche
Italianu
nòtte
Tedescu
Nacht.
seglièta , nf: sibieta,
siglieta,
silieta,
sillieta Definitzione
genia de istrégiu de terra a duas asas po fàere de bisóngiu
Sinònimos e contràrios
bacinu,
orinale,
orineri
Frases
promissas a muntonis, a su mentris chi sa monumentali sillieta si pongat a ispartzinai su fragu ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ nosu a custu dhi naraus su sannori, su cavalleri, su bassinu, sa sibieta… Eh, casi ca no est privilegiau, po nòminis!…(R.Fresia)
Terminologia iscientìfica
stz
Ètimu
spn.
silleta
Tradutziones
Frantzesu
pot de chambre
Ingresu
chamber pot
Ispagnolu
bacín,
orinal
Italianu
vaso da nòtte
Tedescu
Nachttopf.