ammurratzàre , vrb Definition
cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare
Synonyms e antonyms
ilmurinare,
incrinare,
interighinare,
interinare,
murinai
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to get dark
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire,
farsi nòtte
German
dunkel werden.
denòte, denòti , nm, avb Definition
sa parte de sa die chi istat a s'iscuru, iscurigada / a d. = candu est iscurigau
Synonyms e antonyms
note
| ctr.
die
Sentences
est denote mannu ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ est torrau a su denoti tardu ◊ cantu buscaias su denote in giru? ◊ sa luna est a denote
Etymon
srd.
Translations
French
nuit
English
night
Spanish
noche
Italian
nòtte
German
Nacht,
nachts.
interinàre , vrb: intirinare,
intrinai,
intrinare Definition
nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi
Synonyms e antonyms
ilmurinare,
incrinare,
interighinare*,
intrinire,
murinai
/
annuai 1
Sentences
fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie
2.
s'aera est interinada ma no proet!
Scientific Terminology
sdi
Translations
French
noircir,
faire nuit
English
nightfall
Spanish
anochecer
Italian
imbrunire,
farsi nòtte
German
sich verdunkeln,
dunkeln.
iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai,
iscuriare,
iscuricare,
iscurigai,
iscurigare,
scurigai Definition
essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole
Synonyms e antonyms
imbugiare,
indenotire,
iscurèssere,
murinai
| ctr.
abbrèschere,
illuchèschere
Idioms
csn:
avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire
Sentences
mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus!
2.
candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru
3.
in foras fiat giai iscorigau mortu
4.
semus assupridos a bidha iscurighendhe
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
faire nuit
English
to darken
Spanish
anochecer
Italian
farsi nòtte,
annottare
German
Nacht werden.
nòte , nm, nf: noti Definition
parte de sa die de s'iscurigada a s'abbréschia, totu is oras de iscuru (in srd. est foedhu de genia mascu, ma si faet meda a fémina puru)
Synonyms e antonyms
| ctr.
die
Idioms
csn:
avb. note note, n. cun n. = tota note, a totu noti, a note intrea; note e die = a note e a die, a denote e a dedie; passade bona note! = itl. buòna nòtte!; a primu noti, a primu notedhu = comente iscúrigat, sas primas oras de su note; intremesu de noti, in corfu de note = intro de note, a note russa, a noti incrófia, a pizas de denote, a note manna, a tardu de noti, a tardu mannu de note; badhau noti = a manzanu; note manna = longa, chi durat meda (coment'e in zerru); tristu chei sa note = tristu meda; pònnere o leare su die po su note = abarrai a totu noti o fintzas tropu a trigadiu ispassiendisí, in giru, e abarrai crocaus drommius a dedí; passare sa note = itl. pernottare
Sentences
colorida mariposa, solu a note pasas ◊ candu babbu tuu fut trabballendi, dèu abarrai a totu noti sola ◊ bi at una sirena chi cantat note e die ◊ Deus ti dongat bona noti a passai! ◊ passade bona note! ◊ pro custu note no bi at diferéntzia (Zizi)◊ est una noti maba ◊ su note lis paret die e recuint a s'ora de ch'essire ◊ custa pregadoria est po su noti
2.
tandho note note mi drommia ◊ ant ballau note cun note ◊ e tui permitis a filla tua de abarrai a tant'oras de noti foras de domu?! ◊ a primu note fio andhau a dommo sua e mi fio frimmau a tradu mannu
Scientific Terminology
sdi
Etymon
ltn.
nocte(m)
Translations
French
nuit
English
night
Spanish
noche
Italian
nòtte
German
Nacht.
seglièta , nf: sibieta,
siglieta,
silieta,
sillieta Definition
genia de istrégiu de terra a duas asas po fàere de bisóngiu
Synonyms e antonyms
bacinu,
orinale,
orineri
Sentences
promissas a muntonis, a su mentris chi sa monumentali sillieta si pongat a ispartzinai su fragu ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ nosu a custu dhi naraus su sannori, su cavalleri, su bassinu, sa sibieta… Eh, casi ca no est privilegiau, po nòminis!…(R.Fresia)
Scientific Terminology
stz
Etymon
spn.
silleta
Translations
French
pot de chambre
English
chamber pot
Spanish
bacín,
orinal
Italian
vaso da nòtte
German
Nachttopf.