altudhíre , vrb rfl: altzudhire,
artudhire,
artzudhire,
astudhire,
atudhire Definizione
atzutzudhire, pònnere sa tzudha, inteterare su pilu de su fritu, de s'assíchidu o de sa timoria, de s'isprama
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzudhai
Frasi
sos pilos mi si fint altzudhidos ca mi pariat de intèndhere ispisinzu de pessones ◊ unu cane orulendhe ti astudhit sas palas de ispreu ◊ bastat solu un'umbra dai tesu chi bos faghet altudhire onzi tudha ◊ s'assuconu l'aiat fatu atudhire cantos pilos giughiat ◊ solu a bi pessare si mi artzudhint sas palas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en avoir la chair de poule
Inglese
to get goose-flesh
Spagnolo
espeluznar
Italiano
accapponare
Tedesco
schauern.
cragarístas , nf pl Definizione
braba o sutabbraba de caboni, genia de nàcaras chi portant pudhas e pudhos asuta de sa conca
Sinonimi e contrari
gangalustas
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
barbillons de la poule
Inglese
wattles
Spagnolo
barbas
Italiano
bargigli delle galline
Tedesco
Lappen des Hahnes.
irpilíre , vrb Definizione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhire,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impriutzai
Traduzioni
Francese
donner la chair de poule
Inglese
to give s.o. the creeps
Spagnolo
erizarse el pelo
Italiano
far venire la pèlle d'òca
Tedesco
eine Gänsehaut bekommen.
pidràxu , nm Definizione
genia de pigione mannu, pudha càmpina
Sinonimi e contrari
pitarra
Frasi
at a èssi pidraxu, o marragau, o tzarpadheri? ◊ funt cabendi bentruxus e pidraxus
Terminologia scientifica
pzn, otrix tetrax orientalis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poule (champêtre)
Inglese
little bustard
Spagnolo
sisón
Italiano
gallina prataiòla
Tedesco
Zwergtrappe.
púdha , nf Definizione
genia de pigione mannu, grussatzu, a pinnias mannas, pesau meda po sa petza e po is oos (a/c.: a sa sossinca, ma solu su pl., dha faent a mascu: sos pudhos = is/sas pudhas)/ min. pudhichina; su mascu: pudhu, caboni; su minore de naschidórgiu: pudhighinu, pillonedhu (e, si est fémina de calecun'annu, pudhighina, pillonedha); p. matre = sa pudha chi at frochiu; p. putzonata, pillonada = chi portat is pillonedhus, p. frucera
Modi di dire
csn:
sa pudha, pudhighina est bennia in ou = est a tretu de criare, at comintzadu a criare; p. arrufada (cun sa pinnia totu allorigada), cucuruciana (cun tzufu de pinnias in conca), nanita (de ratza minuda), criangiana (chi criat meda), flori de fà (de colore biscacadu, randhinada); brutesa de p. = merda pudhina; p. de mudeju = caboni de murdegu, pudha média, itl. beccàccia; p. mudreghina o de mata = perdixi; p. de santa Lughia = pilloni de santa Luxia, genia de arrúndili; p. càmpina = pidraxu; pudhighina de abba = pudhixedha de àcua ("porzana porzana", itl. voltolino), zenia de pzn. solu in passera in Sardinna; no ischire betare pedra a p. = no èssere bonu a fàghere male, ma fintzas no èssere bonu a nudha; su fizu de sa p. bianca = su ciciu de domu, su fizighedhu prus bene chérfidu, parpadu, e gai (ma nadu fintzas de unu bastus chi siat ma leadu a preferu); àere fintzas late de p. = àere donzi cuntentu, donzi ingúlumu; portai is pudhas a piscai = (nadu de unu) chi cheret fàghere totu isse; fidai is pudhas a margiani = pònnere su grodhe a tentare anzones, lassare cosa in manos de chie si che la furat; tocai is pudhas = compidare sas p. pro ischire si criant; corrovai su cú a is pudhas = chircare tropu cosas, su chi no si depet, unu fàghere de chie no tenet àteru de prus importu; faedhare candho píssiat sa p. = mai, abarrai citius; èssere culu de pudha = culivala, chi iscóviat totu; papai a pudhas = manigare totugantos in su matessi pratu
Frasi
sa pudha criat, cantat, crochit o frucit o tzotzit, bichitat, forrogat o iscarràfiat ◊ sas pudhas sunt criendhe ◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu ◊ duos pudhones no podent istare in mesu a sas pudhas
2.
beni a mamedha tua, frorichedhu meu, pudhichinedha irmarinada!
3.
est girendi che una pudha chi non iscít aundi fai s'ou ◊ tue mudu, faedha candho píssiat sa pudha! ◊ Chírigu no betat pedra a pudha ◊ muzere mia no ischit fàghere nudha, no ischit mancu betare pedra a pudha!
Cognomi e Proverbi
smb:
Pudda
Terminologia scientifica
anall, gallus gallus
Etimo
ltn.
pulla
Traduzioni
Francese
poule
Inglese
hen
Spagnolo
gallina
Italiano
gallina
Tedesco
Henne.
pudhòne , nm: pudhoni Definizione
genia de pigione chi faet e nidat in logos de istagnu; fintzes pudhu, su mascu de sa pudha
Sinonimi e contrari
pudhu
2.
duos pudhones no podent istare in mesu a sas pudhas
Cognomi e Proverbi
smb:
Puddone, Puddoni
Terminologia scientifica
pzn, porphyrio porphyrio
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
poule sultane
Inglese
sultan
Spagnolo
calamón común
Italiano
póllo sultano
Tedesco
Purpurhuhn.
tzòtza , nf: ciòcia* Definizione
sa pudha chi frochit, frochindho / èssere in tz. = èssere in gnogna, istare ibertandho
Sinonimi e contrari
croca 1
/
ttrs. tzotza
Frasi
tzotzas e pudhighinos istaiant raspendhe in giru ◊ bi aiat tzotzas e pudhighinos
Traduzioni
Francese
poule couveuse
Inglese
brood-hen
Spagnolo
clueca
Italiano
chiòccia
Tedesco
Glucke.