afetuàre , vrb Definizione
giare atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare a sa cosa; fintzes pregontare
Sinonimi e contrari
abberguare,
assagumare,
atinai,
atoare
/
precontare
Frasi
it'errore: no as afetuadu e rifletidu e as mortu un'innossente! ◊ nos poniavamus chin Zosepe a ascujare e isse mi contavat su chi aviat afetuau
2.
afétua si ant batidu cudha cosa!
Traduzioni
Francese
réfléchir
Inglese
to reflect
Spagnolo
reflexionar
Italiano
riflèttere
Tedesco
nachdenken.
atoàre , vrb: atuai 1,
atuare Definizione
fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones
Sinonimi e contrari
afetuare,
assagumare,
atinai,
atuire,
cunsentire,
penciai,
supentire
/
ammentare
| ctr.
irbariare
Modi di dire
csn:
atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu!
Frasi
una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha
2.
bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere
Etimo
itl.
attuare
Traduzioni
Francese
comprendre par intuition,
réfléchir
Inglese
to sense,
to be conscious,
to reflect
Spagnolo
intuir,
ser consciente,
reflexionar
Italiano
intuire,
èssere cosciènte,
riflèttere
Tedesco
intuitiv erkennen,
bewußt sein,
überlegen.
cunfígi , vrb: cunfígiri Definizione
cunsiderare is cosas innanti de foedhare o de dhas fàere, fàere unu cufrontu, pònnere apare; foedhandho de cosas de papare, cuncordare de cundhimentu
Sinonimi e contrari
cofuzire*,
cussiderare,
pesai 2
Frasi
cunfigidhu, su fuedhu, prima de dhu nai! ◊ femu cunfigendi cussu, ca no mi pariat giustu ◊ bandu cunfigendi ita bollat significai cussu bisu
2.
s'olia mulleri mia dh'at cunfígia cun allu e perdusèmini
Traduzioni
Francese
peser,
réfléchir
Inglese
to consider
Spagnolo
ponderar
Italiano
ponderare
Tedesco
erwägen.
cunsentíre , vrb: cussentire Definizione
pònnere a conca, fàere su sàbiu, giare una regulada a is cumportamentos imparandho de is ibbàllios o de is cossígios, portare atuamentos; pònnere a coro una cosa, sentire una cosa
Sinonimi e contrari
atinai,
atoare
Modi di dire
csn:
èssere unu malu a cussentire = testarrudu meda, chi sighit a fai su mali fintzas biendi ca est mali, chi no callat a ciorbedhu; cussentire una cosa = fàgherendhe contu in su sensu de si chessare, de si abbizare chi faghet carchi efetu, dolet, e gai
Frasi
proendhe a fumare, dego so abbarrau dirmajau, chene cunsentire, e poi abbellu abbellu so torrau in trassa ◊ candho li faedho de su maridu, si cussentit de sas disauras suas e cumintzat a bemire
2.
arratza de ómine malu a cussentire: l'at bidu chi custa cosa li faghet male ma no bi cazat! ◊ sas pedras no cussentint, ma su cristianu emmo, ca zughet sos atuamentos! ◊ su fiadu malu a cussentire bidet su male ma lu sighit a fàghere
3.
mi so istropiadu, ma no cussentia su dolore cantu s'istropiadura chi mi restaiat ◊ su pisedhu no cussentit ne fritu e ne calura ◊ a ghirare gai a bidha la cussentiat coment'e una birgonza ◊ sa pisedha fit in tertza média s'annu chi fit morta sa mama e sa mancànsia sua l'aiat cussentida meda
Traduzioni
Francese
réfléchir,
se repentir
Inglese
to reform,
to reflect
Spagnolo
reflexionar,
enmendarse
Italiano
riflèttere,
ravvedérsi
Tedesco
nachdenken,
sich bessern.
meditài, meditàre , vrb Definizione
cunsiderare bene una cosa, una chistione, su chi si liget o chi s'intendhet mescamente candho est de importu mannu
Sinonimi e contrari
cumpassare
Traduzioni
Francese
méditer,
songer,
réfléchir
Inglese
to meditate
Spagnolo
meditar
Italiano
meditare
Tedesco
nachdenken,
nachsinnen,
meditieren (su=über+Akk.)
pesài 2 , vrb: pesare 2 Definizione
fàere pesu e, in cobertantza, agatare o èssere dificurtosa una cosa, mala a padire; pònnere cosa in sa pesa e iscumbatare su pesu chi faet in grammos o múltiplu; cunsiderare, provare a bíere o cumprèndhere méngius a unu o una cosa, una chistione po dha connòschere bene
Sinonimi e contrari
tantare
/
cunfígiri
Modi di dire
csn:
pesai a grussu = furai in su pesu; pesàresi (nau de duus po comenti faint s'unu cun s'àteru) = andai de acórdiu
Frasi
sa linna frisca pesat de prus ◊ pesat prus su prumu chi no su ferru ◊ sa ní pesat asuba de is àrburis e dhas iscòsciat ◊ balla ca a mandhare fizos a istudiare a su póveru li pesat! ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, ca no depet pesare a sos àteros
2.
pesamí su pani ca tengu pressi!
3.
sa pessone cheret bene pesada pro ischire it'est! ◊ pesa sa peràula innanti de faedhare! ◊ isciu cantu pesas
4.
sogra e nura no si pesant
Etimo
ltn.
pe(n)sare
Traduzioni
Francese
charger,
peser,
pondérer,
réfléchir
Inglese
to weigh,
to consider,
to lie
Spagnolo
cargar,
pesar,
pesar,
ponderar
Italiano
gravare,
pesare,
ponderare
Tedesco
lasten,
belasten,
wiegen,
abwiegen,
abwägen.