afetuàre , vrb Definitzione
giare atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare a sa cosa; fintzes pregontare
Sinònimos e contràrios
abberguare,
assagumare,
atinai,
atoare
/
precontare
Frases
it'errore: no as afetuadu e rifletidu e as mortu un'innossente! ◊ nos poniavamus chin Zosepe a ascujare e isse mi contavat su chi aviat afetuau
2.
afétua si ant batidu cudha cosa!
Tradutziones
Frantzesu
réfléchir
Ingresu
to reflect
Ispagnolu
reflexionar
Italianu
riflèttere
Tedescu
nachdenken.
atoàre , vrb: atuai 1,
atuare Definitzione
fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones
Sinònimos e contràrios
afetuare,
assagumare,
atinai,
atuire,
cunsentire,
penciai,
supentire
/
ammentare
| ctr.
irbariare
Maneras de nàrrere
csn:
atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu!
Frases
una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha
2.
bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere
Ètimu
itl.
attuare
Tradutziones
Frantzesu
comprendre par intuition,
réfléchir
Ingresu
to sense,
to be conscious,
to reflect
Ispagnolu
intuir,
ser consciente,
reflexionar
Italianu
intuire,
èssere cosciènte,
riflèttere
Tedescu
intuitiv erkennen,
bewußt sein,
überlegen.
cunfígi , vrb: cunfígiri Definitzione
cunsiderare is cosas innanti de foedhare o de dhas fàere, fàere unu cufrontu, pònnere apare; foedhandho de cosas de papare, cuncordare de cundhimentu
Sinònimos e contràrios
cofuzire*,
cussiderare,
pesai 2
Frases
cunfigidhu, su fuedhu, prima de dhu nai! ◊ femu cunfigendi cussu, ca no mi pariat giustu ◊ bandu cunfigendi ita bollat significai cussu bisu
2.
s'olia mulleri mia dh'at cunfígia cun allu e perdusèmini
Tradutziones
Frantzesu
peser,
réfléchir
Ingresu
to consider
Ispagnolu
ponderar
Italianu
ponderare
Tedescu
erwägen.
cunsentíre , vrb: cussentire Definitzione
pònnere a conca, fàere su sàbiu, giare una regulada a is cumportamentos imparandho de is ibbàllios o de is cossígios, portare atuamentos; pònnere a coro una cosa, sentire una cosa
Sinònimos e contràrios
atinai,
atoare
Maneras de nàrrere
csn:
èssere unu malu a cussentire = testarrudu meda, chi sighit a fai su mali fintzas biendi ca est mali, chi no callat a ciorbedhu; cussentire una cosa = fàgherendhe contu in su sensu de si chessare, de si abbizare chi faghet carchi efetu, dolet, e gai
Frases
proendhe a fumare, dego so abbarrau dirmajau, chene cunsentire, e poi abbellu abbellu so torrau in trassa ◊ candho li faedho de su maridu, si cussentit de sas disauras suas e cumintzat a bemire
2.
arratza de ómine malu a cussentire: l'at bidu chi custa cosa li faghet male ma no bi cazat! ◊ sas pedras no cussentint, ma su cristianu emmo, ca zughet sos atuamentos! ◊ su fiadu malu a cussentire bidet su male ma lu sighit a fàghere
3.
mi so istropiadu, ma no cussentia su dolore cantu s'istropiadura chi mi restaiat ◊ su pisedhu no cussentit ne fritu e ne calura ◊ a ghirare gai a bidha la cussentiat coment'e una birgonza ◊ sa pisedha fit in tertza média s'annu chi fit morta sa mama e sa mancànsia sua l'aiat cussentida meda
Tradutziones
Frantzesu
réfléchir,
se repentir
Ingresu
to reform,
to reflect
Ispagnolu
reflexionar,
enmendarse
Italianu
riflèttere,
ravvedérsi
Tedescu
nachdenken,
sich bessern.
meditài, meditàre , vrb Definitzione
cunsiderare bene una cosa, una chistione, su chi si liget o chi s'intendhet mescamente candho est de importu mannu
Sinònimos e contràrios
cumpassare
Tradutziones
Frantzesu
méditer,
songer,
réfléchir
Ingresu
to meditate
Ispagnolu
meditar
Italianu
meditare
Tedescu
nachdenken,
nachsinnen,
meditieren (su=über+Akk.)
pesài 2 , vrb: pesare 2 Definitzione
fàere pesu e, in cobertantza, agatare o èssere dificurtosa una cosa, mala a padire; pònnere cosa in sa pesa e iscumbatare su pesu chi faet in grammos o múltiplu; cunsiderare, provare a bíere o cumprèndhere méngius a unu o una cosa, una chistione po dha connòschere bene
Sinònimos e contràrios
tantare
/
cunfígiri
Maneras de nàrrere
csn:
pesai a grussu = furai in su pesu; pesàresi (nau de duus po comenti faint s'unu cun s'àteru) = andai de acórdiu
Frases
sa linna frisca pesat de prus ◊ pesat prus su prumu chi no su ferru ◊ sa ní pesat asuba de is àrburis e dhas iscòsciat ◊ balla ca a mandhare fizos a istudiare a su póveru li pesat! ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, ca no depet pesare a sos àteros
2.
pesamí su pani ca tengu pressi!
3.
sa pessone cheret bene pesada pro ischire it'est! ◊ pesa sa peràula innanti de faedhare! ◊ isciu cantu pesas
4.
sogra e nura no si pesant
Ètimu
ltn.
pe(n)sare
Tradutziones
Frantzesu
charger,
peser,
pondérer,
réfléchir
Ingresu
to weigh,
to consider,
to lie
Ispagnolu
cargar,
pesar,
pesar,
ponderar
Italianu
gravare,
pesare,
ponderare
Tedescu
lasten,
belasten,
wiegen,
abwiegen,
abwägen.