abbaràza , nf: acuaràgia Definizione
ógiu de trementina, bonu po ammodhigare e iscagiare méngius su vernissu a manera de acivire de prus frigau a pinzellu
Traduzioni
Francese
térébenthine
Inglese
oil of turpentine
Spagnolo
aguarrás
Italiano
ràgia,
diluènte
Tedesco
Terpentinöl.
alaróllu , nm: allarolu,
azaloru,
azarolu,
ozaloru* Definizione
istugighedhu de terra istangiada po pònnere ógiu
Sinonimi e contrari
umperollu
Frasi
piantinas, sementzas e matzocas ndhe at postu in azarolos e rugos de broca…
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
huilier
Inglese
oil cruet
Spagnolo
vinagrera
Italiano
utèllo
Tedesco
irdenes Töpfchen.
alghentàre , vrb: arghentare Definizione
fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba
Sinonimi e contrari
arrafinai,
assendrare
Frasi
sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine
Etimo
ltn.
recentare
Traduzioni
Francese
dépurer,
raffiner,
réchauffer de l'huile
Inglese
to purify,
to heat the oil
Spagnolo
refinar aceite
Italiano
depurare,
raffinare,
riscaldare l'òlio
Tedesco
klären,
läutern,
das Öl aufwärmen.
binagrèra , nf: vinagrera Definizione
istregighedhu po pònnere s'aghedu e s'ógiu in mesa
Terminologia scientifica
stz
Etimo
spn.
vinagrera
Traduzioni
Francese
huilier
Inglese
oil cruet
Spagnolo
vinagrera
Italiano
acetolièra,
ampollièra
Tedesco
Essig- und Ölflasche.
candíle, candíli, candíliu, candílliu , nm Definizione
làmpada a ógiu, ma fintzes a bisura de candhelobbre
Frasi
su lampaluxi de unu candili ◊ a su mortu dhi poniant sos candiles de ozuermanu allutos, ma commo ponent bàtero candhelas ◊ fait luxi s'istiàrica posta in su candílliu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
lampe à huile
Inglese
oil lamp
Spagnolo
candil
Italiano
lucèrna ad òlio
Tedesco
Öllampe.
crismèra , nf Definizione
s'istugighedhu ue si chistit s'ogiusantu
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ctl., spn.
crismera
Traduzioni
Francese
burette destinée à contenir les saintes huiles
Inglese
holy oil vessel
Spagnolo
crismera
Italiano
vasetto dell'òlio santo
Tedesco
Salbölgefäß.
luchèra , nf: lughera,
lugherra,
luxerra Definizione
istugighedhu cun ógiu e loghíngiu po allúere a fàere lughe, genia de làmpana; lughe etotu
Sinonimi e contrari
candeba,
lutzera
/
luche
2.
lugheras rujas intrant dae sa fentana: no ant a èssere cosa mala?
Etimo
ltn.
lucerna
Traduzioni
Francese
lampe à huile
Inglese
oil lamp
Spagnolo
candil
Italiano
lucèrna
Tedesco
Öllampe.
óciu 1 , nm: ógiu 1,
ógliu 1,
ólgiu,
ollu,
otzu,
oxu 1,
ozu Definizione
su grassu chi portat e bogat su frutu de unas cantu linnas o chi portant totu is petzas (e fintzes su late, su casu)/ genias de ógiu: ozu de olia (ogiuermanu), de sèmenes, de àbiles o de istentinas, de porcu (ógiu porchinu), de laru, de linu, de lana, de listínchinu (ollestincu), de méndhula, de merulutzu (ozu merulutzu), de mutúturu, de níbbaru, ollu de cagamèngia (ollearrici), olluseu (ogiuambu), ozu rudau (meighina fata cun ruda), ollu de perda (ispétzia de bitúmini)
Sinonimi e contrari
grassu
Modi di dire
csn:
dare a ozu (nadu in suspu de sacrifítzios, dispiagheres e gai) = no fàghere bene própiu, a sa carena, a su saludu; pàrrere ozu e mele = crere chi carchi cosa siat bona meda; èssere a ozu e mele = muntènneresi a cosas bonas, manigare cosas bonas; pàrrere ozu (nadu de su mare) = èssere pàsidu pàsidu; castiai a unu che ollu bessau in terra = cun meraviza, cun ispantu; pònnere a pasare che ozu nobu = lassai a pèrdiri, acoment'e unu chi no dhu circat nemus; ispaciau s'oll'e procu!… = agabbada sa cosa bona!, agabbada sa cucagna!, su bonu fit totu cue!; calai is òlgius santus = oliare; isfumiare s'ozu = ifúndhere pane carasau in s'ozu arghentadu comintzendhe a fumare pro che li bogare s'agriore
Frasi
fustis in coghina a lughe de candhela de ógiu de lestínchinu ibertandho s'ora de andhare a si crocare ◊ tziu Chichinu teniat s'autocarru po su cumérciu de s'ollu girendu de una parti a s'atra de sa Sardigna ◊ chie non pesat su valore anzenu si ponet chei s'ozu a part'e susu (A.Dettori)◊ s'ógiu de su procu s'iscàgiat in su chedhargiolu e si ponet in sa busciuca
2.
su coju dai fora paret ozu e mele, ma addaghi che ses in mesu essint totu sos pecos ◊ lassadhu prangi, no at a prangi ollu!…
3.
dh'est andau che ollu in petza làngia
4.
seus bennius po cicai is ollus santus
Etimo
ltn.
oleum
Traduzioni
Francese
huile
Inglese
oil
Spagnolo
aceite
Italiano
òlio
Tedesco
Öl.
ogiuermànu , nm: olliarmanu,
olliremanu,
olluermanu,
oziamanu,
ozualmanu,
ozuemmanu,
ozuermanu Definizione
s'ógiu de s'olia
Sinonimi e contrari
cdh. ociulmanu
Frasi
s'ozuermanu est su menzus de sos ozos ◊ po fàere su chibudhau dhue cheret oziamanu
2.
sa divisione no est andhada límpia chei s'ozuemmanu e sunt a briga
Terminologia scientifica
mng
Traduzioni
Francese
huile d'olive
Inglese
olive oil
Spagnolo
aceite de oliva
Italiano
òlio di oliva
Tedesco
Olivenöl.
ogiusàntu , nm pl: ollusantu,
ozusantu Definizione
(ollus santus) ógiu, fatu de s'oliedhu ma ammesturau cun bràssamu, chi su píscamu beneighet in sa missa de sa gióbia santa po dh'impreare coment'e símbulu a únghere su cristianu giaendhodhi unos cantu sacramentos (e po cussu funt tres: po batiare, cresimare e po is malàidos; is primos dhos ponent ambos po cunsacrare su preide)
Sinonimi e contrari
óbiu 1,
pernúliu
Modi di dire
csn:
àere o tènnere s'ozusantu cun ccn. = èssere compares o comares de batísimu, de crésuma (compares e comares de o.); bènnere a puntu de ozu santu = bènnere a puntu de mortu, malàidu grave
Frasi
s'ozusantu cunfortat su cristianu pro sa morte ◊ su predi dhi donat is ollusantus a su malàidu
2.
cun isse bi tenimus s'ozusantu e no li sego su rispetu! ◊ no s'at fide mancu in s'ozusantu! ◊ chin sa malària so bénnida a puntu de ozusantu ◊ candho bi est s'ozusantu s'ómine est obbricau a fàchere puru imperjos delicaos!
Terminologia scientifica
prdc
Traduzioni
Francese
huile sainte
Inglese
holy oil
Spagnolo
santo óleo (s),
crisma
Italiano
òlio sacro
Tedesco
Salböl.
ozalóru , nm: alarollu,
ozarolu Definizione
istugighedhu de terra istangiada po pònnere ógiu
Sinonimi e contrari
acusa 1,
umperollu
/
cdh. ucera
Terminologia scientifica
stz
Etimo
ltn.
*oleariolum
Traduzioni
Francese
huilier
Inglese
oil cruet
Spagnolo
aceitera
Italiano
olièra
Tedesco
Ölflasche,
Menage.
untài, untàre , vrb Definizione
frigare ógiu, lardu o àteru de grassu a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
úngere,
untinare
Frasi
at untau su pane chin lardu ◊ s'ollu santu dh'untat s'Obispu in su fronti a is chi faint sa cunfirmatzioni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
huiler,
graisser
Inglese
to oil
Spagnolo
untar
Italiano
ùngere
Tedesco
einfetten.