àbra , nf: ara,
arba 1,
arva 1,
avra Definizione
bentighedhu fridu meda, dannosu pruschetotu a su frutuàriu / min. abredha
Sinonimi e contrari
abrina,
araghe,
atza 1,
frina,
livrina,
saniete
/
cdh. spunzina
Modi di dire
csn:
pònnere a unu in s'ara = genia de frastimu; famiu che avra = famidu che ruga, meda (su bentu fridu abbruxat s'erba)
Frasi
sos duos zòvanos si secabant de linna bona e no fit una note de abra chi lis poniat pagura ◊ in tempos malos camminei che a s'avra mala ◊ un'avra punghinosa de bidhighia demozat custa terra catigada ◊ s'avra mi che at sicau s'ortu
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
ltn.
aura
Traduzioni
Francese
bise
Inglese
very cold,
wind (air)
Spagnolo
gris
Italiano
sizza,
vènto gèlido
Tedesco
eisiger Wind.
culibbiàncu , nm: culubbiancu Definizione
genia de pigione chi portat is alas niedhas, ma est totu biancu in bentre e in petorras e mescamente in su tretu de sa coa (chi però est in parte niedha puru); un'àtera arratza est niedhu deunudotu, foras su tretu de sa coa, chi est bianca ma no totu
Terminologia scientifica
pzn, oenanthe oenanthe, o. leucura
Traduzioni
Francese
motteux,
cul-blanc,
traquet
Inglese
wheatear
Spagnolo
collalba gris,
collalba negra
Italiano
culbianco,
monachèlla néra
Tedesco
Trauersteinschmätzer.
ferulàtu , agt: fiurratzu Definizione
chi est in colore de su truncu de sa feurra (orrubiasta candho est sicada)
Sinonimi e contrari
múgiu
Frasi
su macioni fiurratzu bendint a noi arrialis…
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
ferulaceus
Traduzioni
Francese
gris foncé
Inglese
dark grey
Spagnolo
gris marengo
Italiano
grìgio scuro
Tedesco
dunkelgrau.
mudéciu , nm: mudecru,
mudégiu,
mudegu,
mudeju,
mudexu,
mudrecu,
mudrégiu,
mudregu,
mudreju,
muldegu,
muntecru,
muntrecu,
murdegu,
murdeju,
muregu,
mutrecu Definizione
genia de linna prus che àteru fine, a tupighedha bàscia, de tantas calidades (biancu, burdu, cabadhinu, niedhu, óinu, picigosu, vúvulu, prantaritinu): faet meda in logos de terra làngia
Sinonimi e contrari
múciu 1
Modi di dire
csn:
mudregu bragadinu = zenia de m. minudu, nanu; pudha de mudeju = caboni de murdegu, itl. beccàccia; cachedha de murdegu = corrorinu de m. (Boletus sardous)
Frasi
sos trempiles cucuzaos de chessa e de mudéciu mi torrant a sa mente bisiones de candho fipo minore ◊ su muntecru at partoridu chisina, doda istrumada de sa natura traita ◊ profumu de fiores de armutu e de mudégiu ◊ fatzo un'iscovighedha de mudegu
Terminologia scientifica
mt, Cistus albidus, C. incanus, C. monspeliensis, C. salviifolius
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
ciste
Inglese
cistus
Spagnolo
estepa,
jara gris,
estepa negra,
jara negra
Italiano
cisto
Tedesco
Zistrose,
Ziströschen.
mughéru , nm: mulgheru,
murgheru Definizione
genia de lanedha chi ponet a is cosas mescamente úmidas o lassadas de meda in isserru, a frutuàriu guastandhosi
Sinonimi e contrari
afungori,
afungu,
annarbamentu,
imbucore,
morighinu,
mucore,
nabra
Frasi
in s'órriu de sos piuerosos sónnios calchi ranu, cobertu de mulgheru, nos contat sos beranos chi no torrant (L.Brozzu)
Terminologia scientifica
atn, Botrytis cinerea, Penicillium expansum
Traduzioni
Francese
moisissure
Inglese
mildew
Spagnolo
moho,
podredumbre gris (botrytis)
Italiano
muffa
Tedesco
Schimmel.
múrru 1 , agt Definizione
chi est coment'e in colore de chinisu: si narat mescamente de pilos, de intinas de animales candho su pilu est de colores ammesturaos, parte de unu colore e parte biancu incanindho; si narat fintzes de frutuàriu cumenciandho a còere, a inniedhigare coendho / figu murra = una creze de figu chi assemizat a sa figu cana de colore e de fatura (tundhatza), ma est premedia (e de duas bias), prus abbosa, prus madura e prus gustosa; bíderendhe murras e bajas = de dónnia colori, provai cosas (e malis) de dónnia genia
Sinonimi e contrari
chijinatu,
cinixali,
múrinu
/
imbarjau,
murrinau
Frasi
gei no as a bolli chi filla tua fetzat pius murrus in domu?!◊ gei no aspetas a fai pius murrus, no! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra!
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
murinus
Traduzioni
Francese
gris
Inglese
grey
Spagnolo
gris
Italiano
grìgio
Tedesco
grau.
pargherínu , agt Definizione
nau de colore de chinisu iscurosu
Frasi
craba pargherina
Terminologia scientifica
clr
Traduzioni
Francese
gris foncé,
céruléen
Inglese
dark grey
Spagnolo
gris oscuro
Italiano
grìgio scuro,
o cerulino
Tedesco
dunkelgrau,
blaugrau.
passalidòlta, passalidòrta, passalitòrta , nf, nm: passaridorta,
passaridortu,
passaridrota,
passaritolta,
passaritorta,
passiridrota Definizione
genia de pigione chi essit iscurigandho
Sinonimi e contrari
atapanote,
giagaragadhos,
istracapunteri,
palitorta,
passaridroxa,
sughelate
/
cdh. passalitolta
Frasi
su bobboi chi l’aiat fatu erpilare fit una passalitorta chi si li fit sétia in brenugos (G.Brocca)
Terminologia scientifica
pzn, caprimulgus europaeus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engoulevent
Inglese
goatsucker
Spagnolo
chotacabras gris
Italiano
caprimulgo,
nottolóne
Tedesco
Ziegenmelker.