arrebbàscia , nf: arrebbassa,
rebbassa Definizione
linna chi no est deunudotu fata a crabone, crabone chi fumat ca est fatu male / fragu de a. = fragu de fumu
Sinonimi e contrari
carrabàcia,
cruàmene
Frasi
su craboni costumat a èssi arrebbassa, malu a tenni ◊ su fumu de s'arrebbassa inniédhigat su muru
Etimo
ctl.
rabassa
Traduzioni
Francese
fumeron
Inglese
smoky charcoal
Spagnolo
tizo,
tizón
Italiano
fumàcchio
Tedesco
Qualm.
chicòne , nm Definizione
orrugu de linna abbruxau a una parte, postu a su fogu; maladia de su trigu
Sinonimi e contrari
sitzoni
Frasi
sa créjia e sa turre no bi fint prus: a su postu issoro bi aiat chicones niedhos galu allutos ◊ bi at unu chicone catzendhe fummu
Cognomi e Proverbi
prb:
unu chicone solu no faghet fogu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tison
Inglese
ember
Spagnolo
tizón
Italiano
tizzóne
Tedesco
brennendes Holzscheit.
gurtizòne , nm Definizione
genia de maladia de su trigu, trigu mortu o tabbachinu
Sinonimi e contrari
bruvurinu,
fogubíssimu,
fungubíssimu
Terminologia scientifica
mld
Traduzioni
Francese
nielle du blé
Inglese
wheat blight
Spagnolo
caries o tizón del trigo
Italiano
gólpe del grano
Tedesco
Steinbrand,
Schmierbrand.
néula , nf: néura Definizione
nues de vapore de abba no tanti cracu chi calant bàscias bàscias in sa terra o fintzes in pitzu de s'abba; foedhandho de matas e pruschetotu de erbas (laores), genia de maladia, coment'e narba niedha (Tilletia caries), chi dhis ponet e dhos guastat
Sinonimi e contrari
abboeru,
boiratzu,
bòrona,
nébida,
neulore
/
gurtizone
Modi di dire
csn:
néulas giagadas a pighe = néula russa, nébida aici meda chi no lassat biri nudha; n. de abba, de sole = nébida chi si fúrriat a pròiri, chi si fúrriat a soli (chi isparessit comenti àrtziat su soli); issacare n. = pistai àcua, fai cosas debbadas; n. de sos ocros = napa; èssere prenos de n. = totu barra, bantaxeri, creitosu chentza sustàssia
Frasi
in montes si est betendhe sa néula ◊ candho si betat sa néula carca est malu a bídere, atesu ◊ custa est néula chi comente essit su sole che la pesat dereta
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
ltn.
nebula
Traduzioni
Francese
brouillard,
nielle
Inglese
fog,
smut
Spagnolo
niebla,
niebla,
caries,
tizón
Italiano
nébbia,
gólpe
Tedesco
Nebel,
Steinbrand.
titòne , nm: (su t. = sutitòne) cicione 1
sissoni,
titzone,
tzitzone 1 Definizione
orrugu de linna postu in su fogu, abbruxau in parte
Sinonimi e contrari
chicone,
muncioni
Modi di dire
csn:
istare in coas de t. = sempre a colore a fogu, in caentu; èssere che duos t. chi no bogant fumu = chi no leant fogu, no faghent nudha; niedhu o brutu che t. = niedhu, brutu meda; zúghere s'ànima che a su titone = niedha de pecados, èssere malu, dadu a su malu
Frasi
si benit una note serpentina no bessis dae coas de titone ◊ in su foghile bi at pagos titones a rughe ◊ sas nues, niedhas che titones, ràndhine e lampos iscarrigaiant
2.
sedes che duos titones chi no bogant fumu: isposàdebbos!
Etimo
ltn.
titione(m)
Traduzioni
Francese
tison
Inglese
ember
Spagnolo
tizón
Italiano
tizzóne
Tedesco
brennendes Holzscheit.