carabàtu , nm: caravatu,
caravatzu Definizione
ferru acancarronau
Sinonimi e contrari
amu,
cancaritu,
cancarroni,
gànciu,
unchinu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
spn.
garabato
Traduzioni
Francese
crochet
Inglese
hook
Spagnolo
garabato
Italiano
gàncio,
fèrro adunco
Tedesco
Haken.
ferríghine , nf Definizione
iscadra o medra de ferru, s'iscartu de su ferru iscagiau in sa forredha de su ferreri o in logu inue iscàgiant ferru
Sinonimi e contrari
cagaverru,
férrina
Traduzioni
Francese
scorie de fer
Inglese
slag
Spagnolo
metralla,
cagafierro
Italiano
scòria di fèrro
Tedesco
Schmiedesinter.
férru , nm Definizione
metallu lúghidu in colore de chinisu, elementu chímicu de símbulu Fe, númeru atómicu 26, pesu atómicu 55,85, chi in natura si agatat prus che àteru a minerale: s'óssidu est s’orruina; bículu, orrugu de ferru; sa sonàgia chi si ponet a su bestiàmene e fintzes su sonu chi faet; su f. de prentzare, genia de aina de imbudhidare po dhu passare in s’orrobba a dh'istirare; su cartzíngiu de unos cantu animales impreaos a trebballare; in cobertantza, is dentes; aina de ferru po fàere ccn. trebballu (a/c. coment'e mtl. no tenet pl.)/ calidades de f.: ferru tzacadinu, chídrinu o crú, ferru pastosu o corriatzu; trebballu chi si faet a su ferru: cardai o ingrujare, mazare o arropai (po dhu alladiare), saldai o assardare; ainas: su pei de f. = genia de pei ue su sabbateri intrat s'iscarpa a puncitare su fundhu; ferru de frisai = pro allorigare is pilos; ferru de mina = genia de puntedhu fine e parívile, a un'ala a punta cun s’atza che un’iscrapedhu po fàere bucos in s’orroca a pònnere mina / erba de f. = duas crezes de erba: Piptatherum miliaceum e Atriplex prostrata
Sinonimi e contrari
farramenta,
prància,
sonàgia
Modi di dire
csn:
a f. de cadhu = atrotiau acoment'e su ferru chi si ponit a is peis de su cuadhu; f. giogau = ferru triballadu; bochire a f. fritu = bociri cun ccn. aina chi pungit e segat (arrasoja, istillu); fai a f. fenugu = a sa biscaina, acomenti essit essit, arrogai, distrui totu; bortàresi a su f. ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; èssere o istare a f. tuponadu (nadu de ccn.)= abarrai citiu
Frasi
su fatu est prus forti de su ferru ◊ est forte, tostu che ferru ◊ a fàghere custa cosa bi cheret carchi ferru ◊ li est faladu su ferru in su sàmbene: pro cussu s'intendhiat débbile débbile!
2.
sas anzones mias fint un'apentu: lis deghiat prata e no ferru! ◊ torra a su sartu, ca intendis sa música de su ferru chi portat su bestiàmini ◊ allargu s'intendhiat su ferru de unu tazu
3.
mastru Antó, si bi at ferros prontos bato s'ebba a la ferrare!
4.
sos ladros a sos tempos si boltaiant a su ferru ruju, che furaiant totu
5.
su carvonaju s'aviat a su buscu cun sos ferros in manu
Cognomi e Proverbi
smb:
Ferru
Terminologia scientifica
mtl, chm
Etimo
ltn.
ferrum
Traduzioni
Francese
fer
Inglese
iron
Spagnolo
hierro
Italiano
fèrro
Tedesco
Eisen.
filivérru , nm: filuverru Definizione
filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe
Sinonimi e contrari
/
cdh. filufarru
Frasi
azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros
Terminologia scientifica
mtl
Traduzioni
Francese
fil de fer
Inglese
iron wire
Spagnolo
alambre
Italiano
filo di fèrro
Tedesco
Eisendraht,
Draht.
gríglios , nm pl: grillos,
grillus Definizione
genia de trobea o cadena chi poniant a is manos o a is peis e pesu chi poniant a is presoneris
Sinonimi e contrari
griglione,
musas
Terminologia scientifica
ans
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
chaîne
Inglese
chain,
iron block
Spagnolo
grillos
Italiano
caténa,
céppo di fèrro
Tedesco
Kette.
prància 1 , nf: prantza Definizione
orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau
Frasi
sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ctl., spn.
planxa
Traduzioni
Francese
fer à repasser
Inglese
flatiron
Spagnolo
plancha
Italiano
fèrro da stiro
Tedesco
Bügeleisen.
tràba , nf: trava Definizione
genia de trobea chi si ponet a is peis de ananti (in cambúcios) de un'animale mannu: est fata cun pagas lórigas de cadena in mesu e duas lórigas mannas (genia de grigliones, una a cada cambúciu) chi si serrant e aperint a crae (gardu, materatzu): po su prus si narat pl.; in cobertantza, impedimentu mannu chi no lassat camminare o fàere comente si bolet
Sinonimi e contrari
atravu,
iférias
Frasi
mòvedi tandho, chi arrivada est s'ora de truncare sa trava! ◊ già chi no cheres gropera e ne trava e ne trobea, cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni)
Etimo
ctl., spn.
traba
Traduzioni
Francese
entrave
Inglese
iron hobble
Spagnolo
traba
Italiano
pastóia di fèrro
Tedesco
eiserne Fessel.