aferritàre , vrb Definizione
fàere su marcu a ferru abbrigau a su bestiàmene maduru
Sinonimi e contrari
marcare
Frasi
in sos beranos pigaiant a montes pro aferritare su bestiàmine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marquer le bétail au fer rouge
Inglese
to brand
Spagnolo
marcar,
herrar
Italiano
marchiare
Tedesco
kennzeichnen.
castagnètas , nf pl: castangetas,
castanzetas Definizione
genia de tauledhas piticas po dhas sonare e genia de tzàcurru chi si faet cun custas etou o a pódhighes; ferru de frisare is pilos; ferros po acapiare is manos de un'arrestau; su sing. sa castagneta est sa dente de su sirbone chi, in sa barra de pitzu, currespondhet a sa sanna in sa barra de fundhu
Sinonimi e contrari
griglione,
musa 1
Terminologia scientifica
ans, crn
Etimo
spn.
castañetas
Traduzioni
Francese
castagnettes,
fer à friser,
menottes
Inglese
manacles,
castanets
Spagnolo
castañuelas
Italiano
nàcchere,
calamistro,
manétte
Tedesco
Kastagnetten,
Brenneisen,
Handschellen.
colàda , nf: colata Definizione
su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi
Sinonimi e contrari
passera
/
atraessada,
passada,
trasida
Frasi
a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare
2.
una colada de zente irbaia bi est in totue
3.
in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
passage,
donner un coup de… (chiffon,
fer,
ect.)
Inglese
rub,
passage,
soup
Spagnolo
pasaje,
paso
Italiano
passata
Tedesco
Seihen.
ferríghine , nf Definizione
iscadra o medra de ferru, s'iscartu de su ferru iscagiau in sa forredha de su ferreri o in logu inue iscàgiant ferru
Sinonimi e contrari
cagaverru,
férrina
Traduzioni
Francese
scorie de fer
Inglese
slag
Spagnolo
metralla,
cagafierro
Italiano
scòria di fèrro
Tedesco
Schmiedesinter.
ferrínu, férrinu , agt Definizione
de ferru, forte che ferru, chi giughet o cuntenet ferru / erba ferrina o de ferru = Piptatherum miliaceum
Sinonimi e contrari
ferrinzu
Frasi
sa preda ferrina bogat coment'e ruinzu chi ndhe faghet rúere fintzas s'intúnigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ferrifère,
semblable au fer
Inglese
ferriferous,
iron-like
Spagnolo
ferroso,
de hierro
Italiano
ferrìfero,
ferroso,
ferrigno
Tedesco
eisern.
ferrínzu , agt Definizione
chi est forte che ferru
Sinonimi e contrari
ferrinu
2.
mancari siat betzu est ancora ferrinzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de fer
Inglese
hard
Spagnolo
férreo,
de hierro
Italiano
fèrreo
Tedesco
eisern.
ferrovía , nf, nm: ferruvia Definizione
bia o caminu de ferru fatu a binàrios po dhue passare is trenos
Sinonimi e contrari
línia
Frasi
intro de su ferruvia m'imbanchidho una banca…◊ s'istrada ingunis passat acanta a is binàrius de sa ferrovia ◊ fiat grae su trabballu de pistare giarra po sa ferrovia e po is orrugas!
Traduzioni
Francese
chemin de fer
Inglese
railway
Spagnolo
ferrocarril (m)
Italiano
ferrovìa
Tedesco
Eisenbahn.
férru , nm Definizione
metallu lúghidu in colore de chinisu, elementu chímicu de símbulu Fe, númeru atómicu 26, pesu atómicu 55,85, chi in natura si agatat prus che àteru a minerale: s'óssidu est s’orruina; bículu, orrugu de ferru; sa sonàgia chi si ponet a su bestiàmene e fintzes su sonu chi faet; su f. de prentzare, genia de aina de imbudhidare po dhu passare in s’orrobba a dh'istirare; su cartzíngiu de unos cantu animales impreaos a trebballare; in cobertantza, is dentes; aina de ferru po fàere ccn. trebballu (a/c. coment'e mtl. no tenet pl.)/ calidades de f.: ferru tzacadinu, chídrinu o crú, ferru pastosu o corriatzu; trebballu chi si faet a su ferru: cardai o ingrujare, mazare o arropai (po dhu alladiare), saldai o assardare; ainas: su pei de f. = genia de pei ue su sabbateri intrat s'iscarpa a puncitare su fundhu; ferru de frisai = pro allorigare is pilos; ferru de mina = genia de puntedhu fine e parívile, a un'ala a punta cun s’atza che un’iscrapedhu po fàere bucos in s’orroca a pònnere mina / erba de f. = duas crezes de erba: Piptatherum miliaceum e Atriplex prostrata
Sinonimi e contrari
farramenta,
prància,
sonàgia
Modi di dire
csn:
a f. de cadhu = atrotiau acoment'e su ferru chi si ponit a is peis de su cuadhu; f. giogau = ferru triballadu; bochire a f. fritu = bociri cun ccn. aina chi pungit e segat (arrasoja, istillu); fai a f. fenugu = a sa biscaina, acomenti essit essit, arrogai, distrui totu; bortàresi a su f. ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; èssere o istare a f. tuponadu (nadu de ccn.)= abarrai citiu
Frasi
su fatu est prus forti de su ferru ◊ est forte, tostu che ferru ◊ a fàghere custa cosa bi cheret carchi ferru ◊ li est faladu su ferru in su sàmbene: pro cussu s'intendhiat débbile débbile!
2.
sas anzones mias fint un'apentu: lis deghiat prata e no ferru! ◊ torra a su sartu, ca intendis sa música de su ferru chi portat su bestiàmini ◊ allargu s'intendhiat su ferru de unu tazu
3.
mastru Antó, si bi at ferros prontos bato s'ebba a la ferrare!
4.
sos ladros a sos tempos si boltaiant a su ferru ruju, che furaiant totu
5.
su carvonaju s'aviat a su buscu cun sos ferros in manu
Cognomi e Proverbi
smb:
Ferru
Terminologia scientifica
mtl, chm
Etimo
ltn.
ferrum
Traduzioni
Francese
fer
Inglese
iron
Spagnolo
hierro
Italiano
fèrro
Tedesco
Eisen.
filivérru , nm: filuverru Definizione
filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe
Sinonimi e contrari
/
cdh. filufarru
Frasi
azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros
Terminologia scientifica
mtl
Traduzioni
Francese
fil de fer
Inglese
iron wire
Spagnolo
alambre
Italiano
filo di fèrro
Tedesco
Eisendraht,
Draht.
frisadòri , nm Definizione
ferru de frisai, genia de aina po allorighitare is pilos
Sinonimi e contrari
arrulladori
Traduzioni
Francese
fer à friser
Inglese
curling-tongs
Spagnolo
tenacillas
Italiano
arricciacapélli
Tedesco
Lockenformer,
Frisierstab,
Brennschere.
prància 1 , nf: prantza Definizione
orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau
Frasi
sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ctl., spn.
planxa
Traduzioni
Francese
fer à repasser
Inglese
flatiron
Spagnolo
plancha
Italiano
fèrro da stiro
Tedesco
Bügeleisen.