àghedu , nm: àghidu,
àidu,
àitu Definizione
tretu de muru o de cresura largu de dhue pòdere passare gente e bestiàmene, mescamente s'intrada de cungiaos serrada a geca o àteru serru
Sinonimi e contrari
barcaxu,
ciassu,
geca,
ingiassu,
intrada
Modi di dire
csn:
pesàreche un'àidu = serrare un'àidu a muru; apèrrere s'àidu (chistionendhe de ideas, maneras de fàghere, costumas e gai) = comintzare, iscrizeniare de comente si est fatu semper, cambiare, bogare moda noa, azuare in carchi cosa comente e faghindhe istrada, andhendhe addainanti, dendhe una possibbilidade in menzus; fàghere àidu = abbèrrere su logu, sa cresura, prus che àteru colendhe afaiu zente o animales
Frasi
in s'àghedu sa zente intrabat a s'ortu a bíbere in sa funtana ◊ s'àidu serrèmalis e curemas su malàidu! ◊ fachent passibales chentz'àghidu e ne istupu
2.
sa zente zúdigat a chie aperit sos àidos ◊ chie est chi nos at apertu semper s'àghidu in s'ora de su bisonzu? ◊ s'àidu pro s'errore est sempre apertu
Cognomi e Proverbi
prb:
àidu abbertu, cunzadu fertu!
Etimo
ltn.
aditu(m)
Traduzioni
Francese
passage,
brèche
Inglese
passage,
breach
Spagnolo
paso,
brecha
Italiano
varco,
bréccia
Tedesco
Durchgang,
Bresche.
andadúra , nf: andhadura,
annadura Definizione
su andhare, nau de sa manera
Sinonimi e contrari
andhanta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
démarche
Inglese
walk
Spagnolo
paso,
andadura
Italiano
andatura
Tedesco
Gang.
colàda , nf: colata Definizione
su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi
Sinonimi e contrari
passera
/
atraessada,
passada,
trasida
Frasi
a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare
2.
una colada de zente irbaia bi est in totue
3.
in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
passage,
donner un coup de… (chiffon,
fer,
ect.)
Inglese
rub,
passage,
soup
Spagnolo
pasaje,
paso
Italiano
passata
Tedesco
Seihen.
coladólzu , nm: coladórgiu,
coladorju,
coladorzu,
coladroxu,
colatorju Definizione
tretu o logu inue si podet passare o chi est fatu po cussu
Sinonimi e contrari
atruessu,
passadolzu
Frasi
andhant in coladorjos largos e istrintos ◊ me in cussus coladòrgius dhui timint povintzas is crobus!
2.
li dabat gherra a nche l'ingurtire pariat chi unu nodu li tancabat su coladorju
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
passage
Inglese
passage,
footbridge
Spagnolo
paso,
pasaje
Italiano
passàggio,
vàlico,
passerèlla
Tedesco
Durchgang,
Übergang,
Laufsteg.
coladúra , nf Definizione
su colare: andhare de una parte a un'àtera, fàere passare una cosa po ndhe seberare sa malesa
Sinonimi e contrari
colada
/
iscolomadura
/
grilliadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
passage,
filtration,
filtrage
Inglese
passage,
filtration
Spagnolo
paso
Italiano
passàggio,
filtrazióne
Tedesco
Filtrierung.
colaméntu , nm Definizione
su colare, su istare passandho
Sinonimi e contrari
coladura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
transit,
passage
Inglese
passage
Spagnolo
tránsito,
paso
Italiano
trànsito
Tedesco
Durchgang.
giàssu , nm: ciassu,
tzassu,
zassu Definizione
in su logu, unu tretu minore o fintzes mannu ma precisu; apertura in is muros o in is cresuras ue faet a passare de una parte a s’àtera
Sinonimi e contrari
giàssidu,
tretu
/
àghedu,
barcaxu,
ingiassu
Modi di dire
csn:
a giassus a giassus = de tretu in tretu; obèrriri unu giassu = fàghere un'àidu, fàgheresi unu tretu de pòdere colare; portai sa dentiera a giassus = mancante, cun s'imbaga ue bi mancat dente
Frasi
si l'aia ischidu ch'in custu giassu aisti fatu nidu!…(G.A.Cossu)◊ timiant de si che istesiare dae cussu giassu ◊ dhoi fiat unu giassu totu àcua e ludu
2.
in su cungiau fiat su giassu obertu ◊ in su giassu tocat a dhoi ponni una sida ca nci essit su bestiàmini ◊ lah, no fatzas giassu a nci fai passai is brebeis a su cungiadedhu miu!
Traduzioni
Francese
endroit
Inglese
site
Spagnolo
sitio,
abertura en la pared,
paso
Italiano
sito,
callàia
Tedesco
Ort,
Stelle,
Platz,
enger Durchgang.
passàda , nf Definizione
su passare; faina chi si faet o cosa chi si ponet o si giaet una o prus de una borta; giru, lobu de acapióngiu o àteru a inghíriu de calecuna àtera cosa; unu tanti de cosa; logu, leada, bandha
Sinonimi e contrari
colada,
colamentu,
trasida
/
manu,
pasia
/
incropada
/
leada
Modi di dire
csn:
lassare una cosa in p. a unu = perdonaisidha, lassai a pèrdiri; fàghere a p. ereta = passai in prus de unu logu in lestresa; mi benit in p. ereta = in colada, resurtat aundi depu passai; p. de arrennegu, de corpos, de abba = cadha de fele, de airu, surra de cropos, próina manna
Frasi
seus andaus a biri sa passada de sa santa ◊ no dhi apu donau una passara de nariaras ca femus in cussu logu!
2.
in custu muru bi cheret duas passadas de illatonzu pro essire menzus ◊ si miticoi no dh'ant vacinada gei mi dhi donant una passada de contravintzioni! ◊ una passada de presoni assumancu po trint'annus!…◊ dhi at donau una passada de certu! ◊ a s'úrtima passada de sa meighina li tzessesit su dolore ◊ pitica sa passada de àcua chi est preparendusí, totu custus tronus e lampus!…
3.
su loru cheret a tantas passadas in corros pro istare frimmu su zuale ◊ dhi ponit su cadenatzu a ingíriu de su tzugu, a seti passadas
4.
ocannu in s'ortu bi at una bella passada de basolu
5.
cussu est su mellus maistu de totu custas passadas
6.
dae lia lassare in passada sichis a ingrussare su trucu: ma za ghirat babbu tuo a ti la fàchere pacare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
transit,
passage
Inglese
rub,
passage
Spagnolo
mano,
pasada,
paso,
tránsito
Italiano
passata,
trànsito,
passàggio
Tedesco
Vorbeigehen,
Durchgang,
Transit.
passèra , nf Definizione
su passare, su istare passandho, andhandho; su logu inue si passat
Sinonimi e contrari
colada,
passadolzu
/
andhàina,
andhera
Frasi
passera de màchinas ◊ unu leperedhu isfadadu dai sa passera chimentosa de totu cudha zente ndhe istupat dai sa chijura
2.
si che colat calicunu in passera, avertídelu! ◊ ti dant colore a pudhile sas fadas in passera ◊ fia in passera e mi so frimmadu un'iscuta ◊ benit sa boza de andhare, sighire tantas nues in passera ◊ nàrali chi che colet atesu e no si che fetat bídere mancu in passera
Etimo
ctl.
passera
Traduzioni
Francese
passage
Inglese
passage
Spagnolo
paso,
pasaje
Italiano
passàggio
Tedesco
Durchgang.
pàssu , nm Definizione
incambionada o tretu chi si faet cun is peis camminandho; apertura de longu de is cambas, su tretighedhu chi cabet tra unu pei e s'àteru postos su prus atesu (si pigat fintzes coment'e misura de longària, tanti po bíere cantu podet èssere unu tretu); genia de móvia chi si faet cun is peis ballandho; mutúgiu, moida chi si faet cun is peis camminandho; in sa màdria o vite, apertura de su surcu a caragolu o distàntzia tra ferme e ferme, inter duas cristas; fintzes tretu significativu de iscritura
Modi di dire
csn:
fàghere a p. in carrela = passai ananti de una domu sentza de si firmai mancus a saludai; caminare a p. istracu = abbellu, azummai trazendhe sos pes, a passu istasiu; annare a p. pasatu = caminare pàsidos, abbellu; andai a p. istirau = lestros; betare p. = pònnere passos, caminare, mòeresi; illonghiare, istirare, allegrare, spetiai su p. = caminare prus impresse; camminai a p. = andhare chentza cúrrere; èssiri de passu, in su passu = in passera, in colada; mòghere de p. = mòere unu passu; castiai is passus a unu = zúghere a unu a oretu; su p. torradu = zenia de ballu chi no serrat a chircu
Frasi
custa bronchita no mi lassat isperriai passu ◊ torrat pro bídere ue sos primos passos at betadu ◊ apu fatu una poriga de passus ◊ tanti funt bàtero passos de sa fiera de Abbasanta a bidha!…◊ no cumences gasie a passos mannos a t'ischertzare sa persona mia!
2.
cussu terrinu l'apo medidu a passos
3.
in sos ballos, isse daiat su passu e su tonu a su cantu ◊ tue ballas bene, ma custu passu no l'ischis
4.
s'intendint passus in foras: funt issus torrendi!
5.
nci portaus custa cosa a domu sua, po cantu ca seus in su passu ◊ dae inoche no s'est móghiu de passu ◊ onzi pitzinna mirat s'amoradu e fintz'a chelu si altzat su piúere a donzi colpu de passu torradu (A.Casula)◊ bai in bonora, fortuna, giai chi ses de passu! ◊ torrat a bidha a passu istasiu ◊ gei coidat a torrai… portat passu de sitzigorru!
Cognomi e Proverbi
prb:
cunformi a sa camba tira su passu
Etimo
ltn.
passus
Traduzioni
Francese
pas
Inglese
step
Spagnolo
paso
Italiano
passo
Tedesco
Schritt.
poltantàre , vrb: aportantai,
portantare Definizione
fàere andhare su cuadhu a portante
Frasi
su cadhu de babbai poltantat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire prendre l'amble
Inglese
to amble
Spagnolo
marchar en paso de ambladura,
portante
Italiano
dare l'àmbio
Tedesco
den Paßgang geben.
sciampíta , nf, nm: sciampitu Definizione
su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca
Sinonimi e contrari
ciapita,
tzopita
/
ballu
Frasi
a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entrechat,
pas de danse sarde
Inglese
sardinian ball step
Spagnolo
paso del baile sardo
Italiano
scambiétto
Tedesco
Kreuzsprung,
Entrechat.