ammengàre , vrb Definizione
fàere o èssere mengu, pòberu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre dans la gêne
Inglese
to be to poverty
Spagnolo
empobrecer,
vivir en la estrechez
Italiano
stare in misèria,
nelle strettézze
Tedesco
im Elend leben.
bída , nf: bita,
vida* Definizione
su naschire, crèschere e mòrrere de totu is cosas, ma mescamente de is organísimos animales e vegetales, genia de fortza, de capacidade chi custos tenent de si mòvere, de fàere, de cambiare, de si adatare a s'ambiente e, in is organísimos superiores (su cristianu) de pentzare, cumprèndhere e imbentare: in su primu sensu est fintzes su tempus chi si durat bios; su esístere de is umanos / truncare, leare sa bida a unu = bochíere
Frasi
sa bida est una furriada de manu ◊ sa bida, a chie li morit de sos de domo in gherra, si serrat in cue! ◊ sa bida nostra si nche colat coment'e unu piritzoledhu (S.Manconi)◊ Cristos sa bida za l'at gherrada! ◊ cussu locu ndhe torrat a bita fintzas sas pretas!
2.
cantas provistas e mannas incunzas suoraas pro nudha, a bida de no morre!
Traduzioni
Francese
vie
Inglese
life
Spagnolo
vida
Italiano
vita
Tedesco
Leben.
bívere , vrb: bivi,
bíviri,
vívere Definizione
istare bios; giare, pagare su bivu, su papare de sa die, fintzes istare de domo
Sinonimi e contrari
bivire,
campae,
iltare
| ctr.
mòrrere
Frasi
vadiandhe su retratu tuo mi ammento de sas dies chi avio vórtiu torrare a bívere ◊ est a totu vida bivenno in turmentu
2.
a su teracu lu bivet su mere: su maniale si bivet iss'etotu ◊ trabballamu in domus allenas po mi bivi
3.
cussa est separada de su mairu ma bivit cun àter’ómini
Etimo
ltn.
vivere
Traduzioni
Francese
vivre
Inglese
to live
Spagnolo
vivir
Italiano
vìvere,
abitare
Tedesco
leben,
wohnen.
campadítu, campadítzu , agt Definizione
chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male
Sinonimi e contrari
campadore,
campadógiu,
campajolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui vivote
Inglese
who is able to make ends meet
Spagnolo
quien va tirando
Italiano
che riesce a vívere,
a campare
Tedesco
sich durchs Leben schlagen.
campàe , vrb: campai,
campare Definizione
èssere o istare bios; giare a unu (o tènnere) su chi dhi serbit po si fàere sa vida; arresparmiare a unu calecuna cosa de malu; sighire a èssere bios fintzes in dificurtade manna / èssere a su mori chi campas = morindhe e chentza mòrrere, a su mori mori, minimendhe
Sinonimi e contrari
bívere,
campire
/
badrare,
colare,
sarbare
| ctr.
mòrrere
Frasi
unu o campat o morit ◊ l'at asséndhidu maladia mala chi no bi campat ◊ comente faghent a campare chentza triballu? ◊ míseru a chie si che andhat: sos bibos za si campant! ◊ sos chi si sunt campados devent àere isvilupadu resisténscia a sos velenos ◊ a campare si campat de triballu
2.
Leonora, istràvia, istúgia, campadí de erba e pani! ◊ mandronatzu, l'est campendhe sa muzere! ◊ ti ses mortu acudendi a su trabballu po campai is fillus ◊ noso teneus totus família de campae ◊ sa mama andhaiat a tribagliare pro si campare sa fiza ◊ sas terras chi teniant los at campados
3.
de brullas de tontus Deus ti ndi campit! ◊ Deus si ndi campit de su priogu risuscitau! ◊ Deus ti ndhe campet de dannos goi! ◊ campaimí su cuadhu, ca mi est caru che is ogus!
4.
cudhu chi pariat chi si che moriat si est campadu, s'àteru chi pariat sanu e forte si ch'est mortu ◊ gai malàidu cussu no campat!
5.
sa vochedha sua fit a su mori chi campas
Traduzioni
Francese
vivre
Inglese
to live
Spagnolo
vivir
Italiano
campare,
vìvere,
scampare,
sopravvìvere
Tedesco
leben.
campurigiài , vrb Definizione
campare, tirare chentza grandhe fortza
Sinonimi e contrari
arramputzare,
balivigare,
campitzare,
campugiai
Frasi
est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivoter
Inglese
to scrape a living
Spagnolo
ir tirando
Italiano
vivacchiare
Tedesco
recht und schlecht leben.
desbaratàre , vrb: disbaratai,
disbaratare Definizione
fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare
Sinonimi e contrari
aperdimentare,
distrúere,
isbaire,
ispazetare,
ispèldere,
ispeldisciare,
istravuciare
/
desatinai
| ctr.
avitare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
mener une vie déréglée
Inglese
to lead a dissolute life
Spagnolo
desbaratar
Italiano
menare una vita sregolata
Tedesco
ein unsittliches Leben führen.
esisténscia, esisténtzia , nf Definizione
sa vida, su èssere bios, su si agatare coment’e personas, su èssere
Sinonimi e contrari
isistimentu,
vida
Frasi
finat una bolta su castigu de s'esisténscia! ◊ as torrau àcuas a is arréxinas de s'esisténtzia mia (A.Angioni)◊ est ispiegandho in poesia totu s'esisténtzia de sa gente úmile
Traduzioni
Francese
existence
Inglese
existence
Spagnolo
existencia
Italiano
esistènza
Tedesco
Leben,
Dasein,
Existenz.
incheremíre , vrb Definizione
andharesindhe a bívere in logu ispérdiu, atesu de gente, fàere vida de soledade
Sinonimi e contrari
afrungiulare
Frasi
pro su disisperu, penso a m'incheremire abbaidendhe a su chelu e mi assamudo (G.M.Cherchi)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se retirer dans un ermitage
Inglese
to retire to one's retreat,
to leave off
Spagnolo
hacerse eremita
Italiano
ritirarsi nell'èremo,
demòrdere
Tedesco
zurückgezogen leben,
nachgeben.
mendigài , vrb: mindhigàre,
mindigai,
minnicare Definizione
pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu
Sinonimi e contrari
lemusinai,
pedie,
pedulianare,
mischinzare
/
abasciai,
amenguai,
immenguare,
miminare,
torrae
/
arrunzinare
| ctr.
donai,
giare
/
errichire
Frasi
a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros
2.
est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias
Traduzioni
Francese
mendier,
être en difficultés financières,
vivre dans la gêne
Inglese
to beg,
to be in shortage
Spagnolo
mendigar,
vivir en la estrechez
Italiano
mendicare,
èssere in ristrettézze
Tedesco
betteln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
mischinzàre , vrb Definizione
èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de…
Sinonimi e contrari
arrunzinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avoir de la pénurie
Inglese
to be in shortage
Spagnolo
vivir en la estrechez
Italiano
avére penùria
Tedesco
mangeln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
vída , nf: bida,
vira,
vita 2 Definizione
su naschire, crèschere e mòrrere de totu is cosas, ma mescamente de is organísimos vegetales e animales, genia de fortza, de capacidade chi custos tenent de si mòvere, de fàere, de cambiare, de si adatare a s'ambiente e, in is organísimos superiores (su cristianu) de pentzare, cumprèndhere e imbentare: in su primu sensu est fintzes su tempus chi si durat bios / min. vidighedha, nau fintzes in su sensu de v. metzana, difícile, de istare male
Sinonimi e contrari
| ctr.
molte
Modi di dire
csn:
s'àtera v. = sa vida chi bi tiat èssere apustis de sa morte; a v. leada = in donu e pro tota vida; pigai sa v. a unu = leàre sa vida, bochírelu; fai v. mala = istare o èssere in su bisonzu (o, chistionendhe de su cumportamentu, fàghere male, èssere dados a su víssiu, bíviri a sa v. irada); no ndi pòdiri sa v. = sufrire meda de no agguantare prus; lèzere o purgare sa v. a unu = chircare, de unu, totu su male chi at fatu, abberu siat o nono; fàgheresi sa vida (triballendhe) = balanzare, batire su tantu de campare; a totu vira, vida vida (durada)= totu sa vida; ponnerebbei, lassarebbei sa v. = mòrrere in carchi dificurtade o logu perigulosu; ti siat cara sa vida chi!…= genia de ammaletzu, arguai a tui chi!…
Frasi
in custu mundhu totu su chi est vida rispetade! (A.Palitta)◊ a chie de vida brivant, a chie de fama e onore ◊ sa vida nostra est mesurada ◊ fatzu una vira sdegoliara ◊ vida, che mama t'istimo e ti addoro (P.Secchi)◊ ti ndi as a regordai po totu vida ◊ chini est ch'in custu mundu podit nai chi sa vida dha serrat bèni o mali (Maxia L.)◊ ti aspeto totu sa vita! ◊ non cherent mancu immazinare una vita chena cussu frate de intratura!
2.
fémina mala, cussa, chi ligit sa vira a sa genti in mesu de s'arruga! ◊ li faghiat sas ficas e li leziat sa vida ◊ cussos tribagliantes si faghent sa vida ◊ cussu faghet su guardianu in domo de don Zuanne chena èssere pagadu, a vida leada ◊ cussu dispiaghere li at leadu annos de vida! ◊ vi at crapàrgios chi sunt vida vida chin crapas ◊ no bi andhes ca bi lassas sa vida!
3.
ti siat cara sa vida chi in preséntzia mia usis prus unu chistionai pagu rispetosu!
Etimo
ltn.
vita
Traduzioni
Francese
vie
Inglese
life
Spagnolo
vida
Italiano
vita
Tedesco
Leben.