ammengàre , vrb Definitzione
fàere o èssere mengu, pòberu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vivre dans la gêne
Ingresu
to be to poverty
Ispagnolu
empobrecer,
vivir en la estrechez
Italianu
stare in misèria,
nelle strettézze
Tedescu
im Elend leben.
bída , nf: bita,
vida* Definitzione
su naschire, crèschere e mòrrere de totu is cosas, ma mescamente de is organísimos animales e vegetales, genia de fortza, de capacidade chi custos tenent de si mòvere, de fàere, de cambiare, de si adatare a s'ambiente e, in is organísimos superiores (su cristianu) de pentzare, cumprèndhere e imbentare: in su primu sensu est fintzes su tempus chi si durat bios; su esístere de is umanos / truncare, leare sa bida a unu = bochíere
Frases
sa bida est una furriada de manu ◊ sa bida, a chie li morit de sos de domo in gherra, si serrat in cue! ◊ sa bida nostra si nche colat coment'e unu piritzoledhu (S.Manconi)◊ Cristos sa bida za l'at gherrada! ◊ cussu locu ndhe torrat a bita fintzas sas pretas!
2.
cantas provistas e mannas incunzas suoraas pro nudha, a bida de no morre!
Tradutziones
Frantzesu
vie
Ingresu
life
Ispagnolu
vida
Italianu
vita
Tedescu
Leben.
bívere , vrb: bivi,
bíviri,
vívere Definitzione
istare bios; giare, pagare su bivu, su papare de sa die, fintzes istare de domo
Sinònimos e contràrios
bivire,
campae,
iltare
| ctr.
mòrrere
Frases
vadiandhe su retratu tuo mi ammento de sas dies chi avio vórtiu torrare a bívere ◊ est a totu vida bivenno in turmentu
2.
a su teracu lu bivet su mere: su maniale si bivet iss'etotu ◊ trabballamu in domus allenas po mi bivi
3.
cussa est separada de su mairu ma bivit cun àter’ómini
Ètimu
ltn.
vivere
Tradutziones
Frantzesu
vivre
Ingresu
to live
Ispagnolu
vivir
Italianu
vìvere,
abitare
Tedescu
leben,
wohnen.
campadítu, campadítzu , agt Definitzione
chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male
Sinònimos e contràrios
campadore,
campadógiu,
campajolu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui vivote
Ingresu
who is able to make ends meet
Ispagnolu
quien va tirando
Italianu
che riesce a vívere,
a campare
Tedescu
sich durchs Leben schlagen.
campàe , vrb: campai,
campare Definitzione
èssere o istare bios; giare a unu (o tènnere) su chi dhi serbit po si fàere sa vida; arresparmiare a unu calecuna cosa de malu; sighire a èssere bios fintzes in dificurtade manna / èssere a su mori chi campas = morindhe e chentza mòrrere, a su mori mori, minimendhe
Sinònimos e contràrios
bívere,
campire
/
badrare,
colare,
sarbare
| ctr.
mòrrere
Frases
unu o campat o morit ◊ l'at asséndhidu maladia mala chi no bi campat ◊ comente faghent a campare chentza triballu? ◊ míseru a chie si che andhat: sos bibos za si campant! ◊ sos chi si sunt campados devent àere isvilupadu resisténscia a sos velenos ◊ a campare si campat de triballu
2.
Leonora, istràvia, istúgia, campadí de erba e pani! ◊ mandronatzu, l'est campendhe sa muzere! ◊ ti ses mortu acudendi a su trabballu po campai is fillus ◊ noso teneus totus família de campae ◊ sa mama andhaiat a tribagliare pro si campare sa fiza ◊ sas terras chi teniant los at campados
3.
de brullas de tontus Deus ti ndi campit! ◊ Deus si ndi campit de su priogu risuscitau! ◊ Deus ti ndhe campet de dannos goi! ◊ campaimí su cuadhu, ca mi est caru che is ogus!
4.
cudhu chi pariat chi si che moriat si est campadu, s'àteru chi pariat sanu e forte si ch'est mortu ◊ gai malàidu cussu no campat!
5.
sa vochedha sua fit a su mori chi campas
Tradutziones
Frantzesu
vivre
Ingresu
to live
Ispagnolu
vivir
Italianu
campare,
vìvere,
scampare,
sopravvìvere
Tedescu
leben.
campurigiài , vrb Definitzione
campare, tirare chentza grandhe fortza
Sinònimos e contràrios
arramputzare,
balivigare,
campitzare,
campugiai
Frases
est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vivoter
Ingresu
to scrape a living
Ispagnolu
ir tirando
Italianu
vivacchiare
Tedescu
recht und schlecht leben.
desbaratàre , vrb: disbaratai,
disbaratare Definitzione
fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare
Sinònimos e contràrios
aperdimentare,
distrúere,
isbaire,
ispazetare,
ispèldere,
ispeldisciare,
istravuciare
/
desatinai
| ctr.
avitare
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
mener une vie déréglée
Ingresu
to lead a dissolute life
Ispagnolu
desbaratar
Italianu
menare una vita sregolata
Tedescu
ein unsittliches Leben führen.
esisténscia, esisténtzia , nf Definitzione
sa vida, su èssere bios, su si agatare coment’e personas, su èssere
Sinònimos e contràrios
isistimentu,
vida
Frases
finat una bolta su castigu de s'esisténscia! ◊ as torrau àcuas a is arréxinas de s'esisténtzia mia (A.Angioni)◊ est ispiegandho in poesia totu s'esisténtzia de sa gente úmile
Tradutziones
Frantzesu
existence
Ingresu
existence
Ispagnolu
existencia
Italianu
esistènza
Tedescu
Leben,
Dasein,
Existenz.
incheremíre , vrb Definitzione
andharesindhe a bívere in logu ispérdiu, atesu de gente, fàere vida de soledade
Sinònimos e contràrios
afrungiulare
Frases
pro su disisperu, penso a m'incheremire abbaidendhe a su chelu e mi assamudo (G.M.Cherchi)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se retirer dans un ermitage
Ingresu
to retire to one's retreat,
to leave off
Ispagnolu
hacerse eremita
Italianu
ritirarsi nell'èremo,
demòrdere
Tedescu
zurückgezogen leben,
nachgeben.
mendigài , vrb: mindhigàre,
mindigai,
minnicare Definitzione
pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu
Sinònimos e contràrios
lemusinai,
pedie,
pedulianare,
mischinzare
/
abasciai,
amenguai,
immenguare,
miminare,
torrae
/
arrunzinare
| ctr.
donai,
giare
/
errichire
Frases
a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros
2.
est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias
Tradutziones
Frantzesu
mendier,
être en difficultés financières,
vivre dans la gêne
Ingresu
to beg,
to be in shortage
Ispagnolu
mendigar,
vivir en la estrechez
Italianu
mendicare,
èssere in ristrettézze
Tedescu
betteln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
mischinzàre , vrb Definitzione
èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de…
Sinònimos e contràrios
arrunzinare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
avoir de la pénurie
Ingresu
to be in shortage
Ispagnolu
vivir en la estrechez
Italianu
avére penùria
Tedescu
mangeln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
vída , nf: bida,
vira,
vita 2 Definitzione
su naschire, crèschere e mòrrere de totu is cosas, ma mescamente de is organísimos vegetales e animales, genia de fortza, de capacidade chi custos tenent de si mòvere, de fàere, de cambiare, de si adatare a s'ambiente e, in is organísimos superiores (su cristianu) de pentzare, cumprèndhere e imbentare: in su primu sensu est fintzes su tempus chi si durat bios / min. vidighedha, nau fintzes in su sensu de v. metzana, difícile, de istare male
Sinònimos e contràrios
| ctr.
molte
Maneras de nàrrere
csn:
s'àtera v. = sa vida chi bi tiat èssere apustis de sa morte; a v. leada = in donu e pro tota vida; pigai sa v. a unu = leàre sa vida, bochírelu; fai v. mala = istare o èssere in su bisonzu (o, chistionendhe de su cumportamentu, fàghere male, èssere dados a su víssiu, bíviri a sa v. irada); no ndi pòdiri sa v. = sufrire meda de no agguantare prus; lèzere o purgare sa v. a unu = chircare, de unu, totu su male chi at fatu, abberu siat o nono; fàgheresi sa vida (triballendhe) = balanzare, batire su tantu de campare; a totu vira, vida vida (durada)= totu sa vida; ponnerebbei, lassarebbei sa v. = mòrrere in carchi dificurtade o logu perigulosu; ti siat cara sa vida chi!…= genia de ammaletzu, arguai a tui chi!…
Frases
in custu mundhu totu su chi est vida rispetade! (A.Palitta)◊ a chie de vida brivant, a chie de fama e onore ◊ sa vida nostra est mesurada ◊ fatzu una vira sdegoliara ◊ vida, che mama t'istimo e ti addoro (P.Secchi)◊ ti ndi as a regordai po totu vida ◊ chini est ch'in custu mundu podit nai chi sa vida dha serrat bèni o mali (Maxia L.)◊ ti aspeto totu sa vita! ◊ non cherent mancu immazinare una vita chena cussu frate de intratura!
2.
fémina mala, cussa, chi ligit sa vira a sa genti in mesu de s'arruga! ◊ li faghiat sas ficas e li leziat sa vida ◊ cussos tribagliantes si faghent sa vida ◊ cussu faghet su guardianu in domo de don Zuanne chena èssere pagadu, a vida leada ◊ cussu dispiaghere li at leadu annos de vida! ◊ vi at crapàrgios chi sunt vida vida chin crapas ◊ no bi andhes ca bi lassas sa vida!
3.
ti siat cara sa vida chi in preséntzia mia usis prus unu chistionai pagu rispetosu!
Ètimu
ltn.
vita
Tradutziones
Frantzesu
vie
Ingresu
life
Ispagnolu
vida
Italianu
vita
Tedescu
Leben.