acoidài, acoidàre , vrb: acoitai,
acoitare,
acuitai,
acuitare,
coidai Definizione
fàere sa cosa in lestresa, cantu prima, a presse
Sinonimi e contrari
apressare,
illestrire,
incoire
| ctr.
istentare
Frasi
s'atóngiu acoidendi pesat unu lentzoru niedhu de nuis ◊ tocat a s'acuitai ca no s'aspetant ◊ issu si fut acoitau a crocai ◊ acoita a torrai! ◊ acoitaisí a si ndi andai! ◊ acoitate ca tenzo de fàchere su pranzu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to hurry
Spagnolo
apresurarse,
darse prisa
Italiano
affrettare,
fare in frétta
Tedesco
sich beeilen.
afiliatàre , vrb: afiliotare Definizione
fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet
Sinonimi e contrari
atoliare,
spodhai
Frasi
no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!…
Traduzioni
Francese
se dépêcher
Inglese
to hurry up
Spagnolo
darse prisa,
despachar
Italiano
sbrigarsi
Tedesco
sich beeilen.
allestài , vrb: allestrai,
allestrare Definizione
fàere in lestresa, pònnere presse
Sinonimi e contrari
allestire,
apressurai,
impressare,
impressire,
impressurare,
trotinare
Frasi
sos àinos fint addainanti de nois allestrendhe in sa falada (M.Bua)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser,
hâter
Inglese
to hurry
Spagnolo
apresurar
Italiano
affrettare
Tedesco
beschleunigen,
sich beeilen.
apressàre , vrb Definizione
fàere impresse, coitare de prus
Sinonimi e contrari
acadriare,
acoidai,
apressurare,
impressire
| ctr.
istentare
Frasi
cuss'issudhu l'at fatu apressare su passu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to hurry
Spagnolo
apresurar
Italiano
affrettare
Tedesco
beschleunigen,
sich beeilen.
apretàe, apretài , vrb: apretare 2,
apretari Definizione
pònnere in apretu, in dificurtade manna, pònnere presse, essire o fàere prus càdriu, prus fruscu; rfl. caminare prus impresse, istirare su passu camminandho
Sinonimi e contrari
acadriare,
apressurai,
apretonare,
trotinare
Modi di dire
csn:
apretare una cosa a… (a sole, a fogu, a chíngia, e gai) = fàghere dannu a sa cosa cun su sole, cun su fogu, sa chíngia a tropu; apretare sa màchina = fàghere andhare prus lestra
Frasi
sighint sas agonias a apretare ◊ su sole apretaiat sa campagna chena piedade ◊ bae a sa friscura, ca a tardu ti apretat su sole! ◊ a su malàidu li at apretadu su male ◊ in cussu logu mergiani apretat e no fait a fidai is angionis
2.
is fillus megant de dh'apretai a comporai su tratori ◊ su guvernu cheret apretadu chi muntenzat sas promissas ◊ si apretesint de sighire sa volontade sua ◊ si ti apretat su fritu cugúzadi! ◊ candu mi apretat su fàmini papu ◊ l'est apretandhe su sonnu ◊ su bentu est apretendhe ◊ est comintzendhe a pròere: si apretat abberimus su paracu
3.
a sa padedha abbàssiali su fogu, no l'apretet ca si atacat
4.
cudhu si apretat e aciapat su cani
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
presser
Inglese
to chase closely
Spagnolo
apretar
Italiano
incalzare,
mèttere frétta a qlc.,
intensificare qlcs
Tedesco
jdn zur Eile antreiben,
sich beeilen.
coidàe, coidài , vrb: acoidai,
coitai,
coitare,
cotiare,
cuidai,
cuidare,
cuitare Definizione
fàere impresse, a sa lestra, pònnere pagu tempus a fàere una cosa; contivigiare sa cosa / impr. cotiae!, coitàtebbos!, coitaisia! = faghide impresse!; andhare, fàghere, nàrrere coitendhe = coitare andhendhe, faghindhe, nendhe
Sinonimi e contrari
apressare,
incoire
| ctr.
adasiai,
discodiare
Frasi
setzat in cogina ca seo annanno a logu, già coito! ◊ mancai coidit a dh'arrosci, si est pigau a bonas gei trabballat ◊ vae a iscola e cótia a ghirare! ◊ li apo iscritu e mi at rispostu cuitendhe ◊ a mengianu su mairu si nd'est coitau a pesai
Etimo
ctl., spn.
cuytar, coytar
Traduzioni
Francese
se hâter
Inglese
to hurry up
Spagnolo
apresurarse
Italiano
affrettarsi,
spicciarsi
Tedesco
sich beeilen.
ilboligàre , vrb: ilvoligare,
irbodhiare,
irbolicare,
irboligare,
irvolicare,
isbodhiare,
isboligare,
isvodhiare,
isvoligare,
ivoligare,
sbodhiai Definizione
apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau
Sinonimi e contrari
illorigare,
ispirigare,
istèrrere,
istròbere,
istrobillai,
spodhai
/
acoidai,
ispontziai
| ctr.
allomborae,
imbodhiai
/
istentare
Frasi
at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua
2.
aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore
3.
si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!…
Traduzioni
Francese
dérouler,
démêler,
déployer,
se dépêcher
Inglese
to unwind,
to roll into a ball,
to lay,
to hurry up
Spagnolo
devanar,
extender,
darse prisa
Italiano
svòlgere,
dipanare,
distèndere,
spicciarsi
Tedesco
abwickeln,
ausbreiten,
sich beeilen.
impressíre, impressíri , vrb Definizione
tènnere o pònnere presse
Sinonimi e contrari
allestai,
allestire,
apressare,
apressibbiri,
apressurai,
impressare,
impressurare
| ctr.
abbacai,
abblandai
Frasi
candho est arribbau, unu de sos cumpanzos lu fit impressindhe a contare s'istória de su Costerinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
presser,
insister
Inglese
to hasten
Spagnolo
apresurar
Italiano
affrettare
Tedesco
beschleunigen,
sich beeilen.
mòere , vrb: mòfere,
mòghere,
mòvere,
movi,
mòviri Definizione
cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu
Sinonimi e contrari
irmoventare
/
andai,
bènnere,
caciare,
cambiai,
suncai,
tocai 1
/
coidai
| ctr.
firmai
Modi di dire
csn:
mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere")
Frasi
moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro!
2.
sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere
3.
moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas!
4.
zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta!
5.
mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini!
Etimo
ltn.
movere, moere
Traduzioni
Francese
bouger,
remuer,
déplacer,
détourner (dissuadere),
se dépêcher
Inglese
to move,
to shift
Spagnolo
mover,
desplazar,
moverse,
darse prisa
Italiano
muòvere,
movimentare,
spostare,
smuòvere,
sbrigarsi
Tedesco
bewegen,
versetzen,
umstellen,
verrücken,
aufbrechen,
sich beeilen.