aceràda , nf: aciarada Definizione
su bogare sa conca, su andhare po bíere, su essire a fora; sa manera de presentare una cosa / s'a. de su manzanu = sa fata de sa die
Sinonimi e contrari
acherada,
acrarada,
incarada,
incrarada,
iscampiada
/
presentada
| ctr.
cuada,
iscumpàssida
Frasi
a s'acerada de su Sole, su manzanu, iscumparent sos istedhos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
présentation
Inglese
prospect
Spagnolo
asomada,
el asomarse,
aspecto
Italiano
affacciata,
prospètto
Tedesco
Sich zeigen,
Präsentation.
aceràre , vrb: aciarare,
aciorare Definizione
essire a fora, bogare sa conca o su si pònnere in craru po castiare, po bíere
Sinonimi e contrari
acarare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
afaciai,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare,
iscampiare
| ctr.
cuai
Frasi
est una not'e luna, de cudhas lunas giaras chi, candho tue ti aciaras, isperas novamente in sa fortuna (A.Casula)◊ sa luna subra de sos montes si aciarat ◊ issa si acerat a sa fentana a iscultare ◊ acèradi, bella, ca est bénnidu s'amante! ◊ si fit a fagher su contu de tantos males, mancu nos timis acerare a gianna! ◊ istaia in su balcone aciorada abbaidendhe s'abba chi pioiat ◊ deo puru mi aciorei
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer
Inglese
to overlook
Spagnolo
asomarse
Italiano
affacciarsi
Tedesco
sich zeigen.
acraràre , vrb Definizione
bogare sa face (fintzes in su sensu de foedhare), incarare, andhare a bíere; essire, su si presentare
Sinonimi e contrari
acarare,
acerare,
acherare,
afacare,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare,
iscampiare
Frasi
tue acràrati! ◊ su frade mannu si est acrarau chin su babbu nandhe chi si cheriat fidantzare
2.
su Deus de sos Ebreos si nos est acraradu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer
Inglese
to overlook
Spagnolo
asomarse
Italiano
affacciarsi
Tedesco
sich zeigen.
apenài, apenàre , vrb rfl Definizione
tènnere dolu, làstima, piedade, provare pena, dispraxere, su si interessare de calecuna cosa o de ccn. assumancu po làstima, po piedade
Sinonimi e contrari
apiadai
Frasi
su padronu si ndh'est apenadu e li at abbonadu su dépidu ◊ suporto tanta pena e tantu istragu: apenadindhe, apena! (P.Pisurzi)◊ de sa vida chi fatzu apenadindi! ◊ cussu pòburu béciu s'est apenau po mei ◊ a mei mi apenat su coru su intendi a issa!
2.
eo t'iscrio, si tue ti ndhe apenas de lègere su chi t'imbio ◊ si apenet de iscultare unu lamentu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'apitoyer,
avoir de la compréhension
Inglese
to be moved
Spagnolo
compadecerse
Italiano
impietosirsi,
avére comprensióne
Tedesco
Mitleid haben,
für jdn Verständnis zeigen.
incarài, incaràre , vrb rfl: incorare 1 Definizione
coment'e bogare sa cara, essire in calecunu logu (es. genna, fentana, muru), andhare a bíere / èssiri a incaracua = a su cua cua, faghíndhesi bídere, incarèndhesi, e torrèndhesi a cuare, apartare
Sinonimi e contrari
acarare,
acerare,
acontrare,
acrarare,
afaciai,
imbraconare,
inciarare,
infaciai,
ingiarare,
iscampiare
| ctr.
cuai
Frasi
caminu caminu totus s'incarant in su portale cun su pratu prenu de trigu po is isposos e augurare vida bella e errichesa ◊ candu passat tzerriendu, totus s'incarant a castiai ◊ unu pilloni si est incarau in su niu ◊ sa spaciada de mammai no mi lassàt incarai mancu in s'oru de s'enna ◊ sa luna si est incarada in su celu ◊ incaraisidhoi a biri ita est cussu chi s'intendit!◊ apo pichiadu e si est incorada a sa ventana
2.
donadhi unu cimingionedhu de pani ammodhiau pagu pagu incarau in su tzúcuru!
4.
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer
Inglese
to show oneself
Spagnolo
asomarse
Italiano
affacciarsi
Tedesco
sich zeigen.
indetàre , vrb: inditae,
inditai,
inditare Definizione
ammostare, fàere a bíere, connòschere, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat, fintzes ordinare / i. a ligi = imparare a lèzere (a unu)
Sinonimi e contrari
addinnae,
ammustrare,
assintzare,
ingitai
Frasi
a nosu si at inditau sa bia ◊ sos mannos ant ischidu inditare sas régulas pro vívere istimados ◊ bah, inditau a innòi dh'ant! ◊ mi ant inditau unu grustu de murgones ◊ dh'at acumpangiau unu tretu inditendudedhi sa prassigedha
2.
su dotori dhi at inditau cussas mexinas ◊ no mi ndi arragodu comenti est inditau su libburedhu
Etimo
ltn.
indictare
Traduzioni
Francese
indiquer,
conseiller,
proposer
Inglese
to suggest
Spagnolo
indicar,
enseñar
Italiano
indicare,
suggerire
Tedesco
zeigen,
empfehlen.
ingitài, ingitàre , vrb: intzitare,
inzitare Definizione
ammostare, fàere a bíere o a connòschere, imparare, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat
Sinonimi e contrari
addinnae,
assintzare,
indetare*
/
iscobiare
Frasi
sa pudha mia criat in sa de compare: candho la chirco mi che l'inzitant inie ◊ babbu mi at fatu de mastru, dispostu a m'inzitare donzi virtude ◊ sos mannos m'inziteint sas vias de leare ◊ azis bonas mamas chi bos inzitant su bonu caminu ◊ no l'inzites inue si agatat su sidhadu ca sinono bi andhat a si ndhe lu leare! ◊ sa tzente si fit pesata a tzocos de manu intzitanne e miranne sas duas friguras de s'àinu e de Paulinu ◊ sa limba italiana nosi dh'ant ingitada in iscola
Traduzioni
Francese
montrer
Inglese
to indicate,
to specify
Spagnolo
indicar
Italiano
indicare
Tedesco
zeigen.
iscampiàre , vrb Definizione
andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere!
Sinonimi e contrari
acarare,
acerare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
bídere,
cumparire,
essire,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare
/
ispalaciae
Frasi
si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus
2.
mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer,
apercevoir dans le lointain
Inglese
to lean out,
to perceive in the distance
Spagnolo
asomarse,
divisar
Italiano
affacciarsi,
scòrgere da lontano
Tedesco
sich zeigen,
erblicken.
malcàre , vrb: marcai,
marcare Definizione
betare sa marca, pònnere o fàere marcu, singiale chi abbarrat in sa pedhe po distínghere calecuna cosa (es. is pegos de unu mere, mescamente si est bestiàmene de petza manna); fàere una genia de marcos in su cadhàrgiu cun su puntu, a corpadura, po bellesa (e in àtera manera fintzes in su pane); fàere a cumprèndhere cosa cun calecunu singiale; iscríere in calecuna lista o registru, pònnere o pigare annotu
Sinonimi e contrari
aferritare,
punciai
/
signalai,
signare
/
allistai
Frasi
su logu de sa nadia li at marcadu totu sa vida ◊ su bestiàmine si marcat a s'origra cun d-una segada o a su lumbu cun sa marca a fogu ◊ at marcau is serviglietas a líteras fatas cun s'agu ◊ dèu oi trigu a benni poita depeus marcai vitellus
2.
si bi at pérdida de currente, cust'aparitzu ti lu marcat
3.
oi gei est chitzanu: calincuna cosa marcat! ◊ mi dolit su genugu, depit proi: tanti gei no dhu marcat su tempus mau!…◊ is cucus apari si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ sas àgheras petzàglias sont marcanne temporata de ventu
4.
nois mamas e fizos nos semus marcaos pro cullire sa zorronada ◊ mi che so marcadu a iscola ◊ tocat a si che marcare in sa comuna pro lis dare sa linna de su cumonale ◊ custas cosas chi soi comporandu marcadhas a nòmini suu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
marquer,
signaler,
indiquer,
montrer,
inscrire
Inglese
to mark,
to countermark,
to point out,
to record
Spagnolo
marcar
Italiano
marchiare,
contrassegnare,
segnalare,
indicare,
iscrívere
Tedesco
markieren,
zeigen (auf+Akk.),
einschreiben,
eintragen.
mostrài , vrb: ammostai,
multrare,
mustrare Definizione
fàere a bíere, pònnere po bíere; inditare, fàere abbaidare a calecunu logu o a calecuna cosa chi s'àteru dha potzat bíere; nau de mata, cumenciare a bogare frutu
Sinonimi e contrari
inditai,
voliare
| ctr.
cuai
Frasi
mustras su pecu tou finas s'istas cua cua ◊ at mustrau su chi balet una massaja nugoresa in cuss'apretu ◊ no bos mustredas contularzos!
3.
ocannu custu fundhu ndhe at mustradu, de frutu
Etimo
ltn.
mo(n)strare
Traduzioni
Francese
montrer,
indiquer
Inglese
to show
Spagnolo
mostrar,
enseñar
Italiano
mostrare,
esibire
Tedesco
weisen,
zeigen,
vorzeigen.