Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aceràda , nf: aciarada Definitzione su bogare sa conca, su andhare po bíere, su essire a fora; sa manera de presentare una cosa / s'a. de su manzanu = sa fata de sa die Sinònimos e contràrios acherada, acrarada, incarada, incrarada, iscampiada / presentada | ctr. cuada, iscumpàssida Frases a s'acerada de su Sole, su manzanu, iscumparent sos istedhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu présentation Ingresu prospect Ispagnolu asomada, el asomarse, aspecto Italianu affacciata, prospètto Tedescu Sich zeigen, Präsentation.

aceràre , vrb: aciarare, aciorare Definitzione essire a fora, bogare sa conca o su si pònnere in craru po castiare, po bíere Sinònimos e contràrios acarare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, afaciai, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frases est una not'e luna, de cudhas lunas giaras chi, candho tue ti aciaras, isperas novamente in sa fortuna (A.Casula)◊ sa luna subra de sos montes si aciarat ◊ issa si acerat a sa fentana a iscultare ◊ acèradi, bella, ca est bénnidu s'amante! ◊ si fit a fagher su contu de tantos males, mancu nos timis acerare a gianna! ◊ istaia in su balcone aciorada abbaidendhe s'abba chi pioiat ◊ deo puru mi aciorei Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to overlook Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

acraràre , vrb Definitzione bogare sa face (fintzes in su sensu de foedhare), incarare, andhare a bíere; essire, su si presentare Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acherare, afacare, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare, iscampiare Frases tue acràrati! ◊ su frade mannu si est acrarau chin su babbu nandhe chi si cheriat fidantzare 2. su Deus de sos Ebreos si nos est acraradu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to overlook Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

apenài, apenàre , vrb rfl Definitzione tènnere dolu, làstima, piedade, provare pena, dispraxere, su si interessare de calecuna cosa o de ccn. assumancu po làstima, po piedade Sinònimos e contràrios apiadai Frases su padronu si ndh'est apenadu e li at abbonadu su dépidu ◊ suporto tanta pena e tantu istragu: apenadindhe, apena! (P.Pisurzi)◊ de sa vida chi fatzu apenadindi! ◊ cussu pòburu béciu s'est apenau po mei ◊ a mei mi apenat su coru su intendi a issa! 2. eo t'iscrio, si tue ti ndhe apenas de lègere su chi t'imbio ◊ si apenet de iscultare unu lamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'apitoyer, avoir de la compréhension Ingresu to be moved Ispagnolu compadecerse Italianu impietosirsi, avére comprensióne Tedescu Mitleid haben, für jdn Verständnis zeigen.

incarài, incaràre , vrb rfl: incorare 1 Definitzione coment'e bogare sa cara, essire in calecunu logu (es. genna, fentana, muru), andhare a bíere / èssiri a incaracua = a su cua cua, faghíndhesi bídere, incarèndhesi, e torrèndhesi a cuare, apartare Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acontrare, acrarare, afaciai, imbraconare, inciarare, infaciai, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frases caminu caminu totus s'incarant in su portale cun su pratu prenu de trigu po is isposos e augurare vida bella e errichesa ◊ candu passat tzerriendu, totus s'incarant a castiai ◊ unu pilloni si est incarau in su niu ◊ sa spaciada de mammai no mi lassàt incarai mancu in s'oru de s'enna ◊ sa luna si est incarada in su celu ◊ incaraisidhoi a biri ita est cussu chi s'intendit!◊ apo pichiadu e si est incorada a sa ventana 2. donadhi unu cimingionedhu de pani ammodhiau pagu pagu incarau in su tzúcuru! 4. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to show oneself Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

indetàre , vrb: inditae, inditai, inditare Definitzione ammostare, fàere a bíere, connòschere, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat, fintzes ordinare / i. a ligi = imparare a lèzere (a unu) Sinònimos e contràrios addinnae, ammustrare, assintzare, ingitai Frases a nosu si at inditau sa bia ◊ sos mannos ant ischidu inditare sas régulas pro vívere istimados ◊ bah, inditau a innòi dh'ant! ◊ mi ant inditau unu grustu de murgones ◊ dh'at acumpangiau unu tretu inditendudedhi sa prassigedha 2. su dotori dhi at inditau cussas mexinas ◊ no mi ndi arragodu comenti est inditau su libburedhu Ètimu ltn. indictare Tradutziones Frantzesu indiquer, conseiller, proposer Ingresu to suggest Ispagnolu indicar, enseñar Italianu indicare, suggerire Tedescu zeigen, empfehlen.

ingitài, ingitàre , vrb: intzitare, inzitare Definitzione ammostare, fàere a bíere o a connòschere, imparare, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat Sinònimos e contràrios addinnae, assintzare, indetare* / iscobiare Frases sa pudha mia criat in sa de compare: candho la chirco mi che l'inzitant inie ◊ babbu mi at fatu de mastru, dispostu a m'inzitare donzi virtude ◊ sos mannos m'inziteint sas vias de leare ◊ azis bonas mamas chi bos inzitant su bonu caminu ◊ no l'inzites inue si agatat su sidhadu ca sinono bi andhat a si ndhe lu leare! ◊ sa tzente si fit pesata a tzocos de manu intzitanne e miranne sas duas friguras de s'àinu e de Paulinu ◊ sa limba italiana nosi dh'ant ingitada in iscola Tradutziones Frantzesu montrer Ingresu to indicate, to specify Ispagnolu indicar Italianu indicare Tedescu zeigen.

iscampiàre , vrb Definitzione andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere! Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, bídere, cumparire, essire, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare / ispalaciae Frases si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus 2. mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer, apercevoir dans le lointain Ingresu to lean out, to perceive in the distance Ispagnolu asomarse, divisar Italianu affacciarsi, scòrgere da lontano Tedescu sich zeigen, erblicken.

malcàre , vrb: marcai, marcare Definitzione betare sa marca, pònnere o fàere marcu, singiale chi abbarrat in sa pedhe po distínghere calecuna cosa (es. is pegos de unu mere, mescamente si est bestiàmene de petza manna); fàere una genia de marcos in su cadhàrgiu cun su puntu, a corpadura, po bellesa (e in àtera manera fintzes in su pane); fàere a cumprèndhere cosa cun calecunu singiale; iscríere in calecuna lista o registru, pònnere o pigare annotu Sinònimos e contràrios aferritare, punciai / signalai, signare / allistai Frases su logu de sa nadia li at marcadu totu sa vida ◊ su bestiàmine si marcat a s'origra cun d-una segada o a su lumbu cun sa marca a fogu ◊ at marcau is serviglietas a líteras fatas cun s'agu ◊ dèu oi trigu a benni poita depeus marcai vitellus 2. si bi at pérdida de currente, cust'aparitzu ti lu marcat 3. oi gei est chitzanu: calincuna cosa marcat! ◊ mi dolit su genugu, depit proi: tanti gei no dhu marcat su tempus mau!…◊ is cucus apari si arrespundint e parit chi marchint a proi ◊ sas àgheras petzàglias sont marcanne temporata de ventu 4. nois mamas e fizos nos semus marcaos pro cullire sa zorronada ◊ mi che so marcadu a iscola ◊ tocat a si che marcare in sa comuna pro lis dare sa linna de su cumonale ◊ custas cosas chi soi comporandu marcadhas a nòmini suu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu marquer, signaler, indiquer, montrer, inscrire Ingresu to mark, to countermark, to point out, to record Ispagnolu marcar Italianu marchiare, contrassegnare, segnalare, indicare, iscrívere Tedescu markieren, zeigen (auf+Akk.), einschreiben, eintragen.

mostrài , vrb: ammostai, multrare, mustrare Definitzione fàere a bíere, pònnere po bíere; inditare, fàere abbaidare a calecunu logu o a calecuna cosa chi s'àteru dha potzat bíere; nau de mata, cumenciare a bogare frutu Sinònimos e contràrios inditai, voliare | ctr. cuai Frases mustras su pecu tou finas s'istas cua cua ◊ at mustrau su chi balet una massaja nugoresa in cuss'apretu ◊ no bos mustredas contularzos! 3. ocannu custu fundhu ndhe at mustradu, de frutu Ètimu ltn. mo(n)strare Tradutziones Frantzesu montrer, indiquer Ingresu to show Ispagnolu mostrar, enseñar Italianu mostrare, esibire Tedescu weisen, zeigen, vorzeigen.