Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

achétu , nm Definitzione cuadhu piticu de tempus, giòvono Sinònimos e contràrios cabadhu, cuadhedhu / achetone Frases su pariglianti est prontu a brincai acanta a un'achetu ◊ una die l'aferrei a montes, a bídere su coile, a gropera de s'achetu ◊ est istripizendhe che un'achetu muscadu Terminologia iscientìfica anall Tradutziones Frantzesu petit cheval Ingresu small horse Ispagnolu potro Italianu cavallùccio, pulédro Tedescu Fohlen, Pferdchen.

cabadhàre 1 , vrb Definitzione cicire o andhare a cuadhu Sinònimos e contràrios cabadhicare, cadhighinare, incosciai Frases cabadhaiant in chelu serenu, binchidores de sa morte Tradutziones Frantzesu monter à cheval Ingresu to ride Ispagnolu cabalgar Italianu cavalcare Tedescu reiten.

cabàdhu , nm: cadhu, cavadhu, cobadhu, covadhu, cuadhu Definitzione su mascu de un'animale mannu (meda o pagu segundhu s'arratza) a cambas longas, tzugu mannu cun pilos longos a parte de pitzu (giua), conca longa meda, peis a un'unga grussa e tostada: animale geniosu meda, domau, bellu meda po camminare, cúrrere, trebballare, fàere giogos, de grandhe abbiléntzia; dhu narant de chie est mannatzu de carena, e fintzes de chie no paret tanti sàbiu (macu che cadhu); unidade de misura (CV) de sa fortza de is motores e màchinas, est sa fortza chi movet de unu metro 75 chilos a minutu segundhu; a logos, unu cuadhu est su tanti de chentu litros / min. cadhedhu, cadhitu; sa fémina de su cuadhu = ebba, ègua; su fedu de su c. = pudhecu, pudhéricu, pudherighedhu; cadhu de carchi annu = annirgu calarinu; cadhu de duos annos = tentorzu; cadhu ancora chentza domadu = prudhedu; cuadhu eguerosu = inganatzidu a s'ebba; cadhu coberidore = cadhu de arratzare, de betare a sas ebbas; cadhu de una manu = abbituau a dhu pigai sempri su própiu cadheri / arratzas de cadhos: cuadhedhu de Sa Giara de Gésturi (arratza própiu sarda, minoredhedhu de carena), cadhu anglo-àrabbu-sardu, bonu meda a cúrrere; intinas o mantas de cadhu: baju, biancu, castanzu, ghiani, mélinu, múrtinu, múrtinu uscradu, murru, niedhu, piberatzu; su naturale de unu cadhu: cantoneri, betiosu o rebbellu, aumbraditu, masedu, areste, imburchinadori; partis de unu cuadhu: sa manta, sa giua, su dossu (aundi si ponit sa sedha), su ciufu (pilos de conca), su cardaliscu o armu (su tretu de rughes o punta de palas), sa gropera, su cardancili, s'unga / cadhu ’e Deus, de donnu Deu, cabadhu de su diàulu, de brusore = sennoredha segadidus, cuadhu éngiu, de íngias; cadhu de abba, de santu Giuanne, cadhu ’e demóniu, cadhu de piliche = parapunta, cuadhu ’éndiu; cabadhu de férula = sa chima de sa férula, su trulliu Sinònimos e contràrios achetu, ebbu Maneras de nàrrere csn: cuadhu de còscia = domadu pro leare zente; cuadhu de cóciu = forte e domadu pro tirare; arrèsciri bèni in su cuadhu = ischire istare o andhare a cadhu; ruta de cadhu = arruta a terra de chini at sétziu a cuadhu; logu inue ponent a cúrrere sos cadhos, sa currera de sos cadhos = arringu; sere, cúrrere su cadhu a sa nuda = curri su cuadhu a pedhi, a cadhu istrillu, chentza de sedha, itl. a bardòsso; a cadhu a… = postu apitzus de…, sétzius a cuadhu de… (un'àteru animali: àinu, bòi, fintzas moto); pònnere isterzu a cadhu a fogu = in su fogu, cun cosa a caentare, a còghere, a budhire; cuadhu allirgu = chi si ponit in briu; cadhu de palu = curridore, chi curret carchi pannu; cuadhu de punta = su primu; ferru de cadhu = zenia de cartu chi si ponet a sos pes de su cadhu, ferru ladu pinnigadu a manera chi suta de su pè colet ororu de s'ungra cun un'inghíriu de istampas a pònnere sos tzoos; leare su cabadhu de santu Frantziscu = andai cun su cuadhu de santu Martini, a pei, peibei; cadhos fortes = zenia de zogu de sos pisedhos; cadhos de abba = cabadhone, aundhada manna, in mare; cadhos de fogu = cadharidas, pampadas mannas; cadhu, cuadhu armau = zenia de ponidura de sos petzos de sa cabertura; cadhu de peta, cadhebeta, cadhu de fogu = ischidoni de petza chi girat arrustendi; cadhu de su retore (nadu brullendhe)= sa mesa aundi ponint su mortu in crésia; no bídere su cadhu presu = andai a mari e no agatai àcua; artziai is cuadhus a conca = bènnere, pigare sos becos, pèrdere sa passiéntzia, acucai; pesaisí a cuadhus = pesàresi a boghes furrièndhesi a s'àteru; andaisindi a cuadhus artziaus = arrennegadu meda; pònniri cuadhu in faci a unu = passai a innantis, èssiri mellus; sere a unu a cadhu = pònniri a unu asuta, aprofitai de unu; fàgherendhe a cadhu e a pè = fai (òperas malas, mancàssias) mannas e allardiadas, de dónnia manera; pompiare a unu a malu cabadhu = male, de mala manera, cun arrennegu, a menisprésiu; èssere a cadhos pérdidos = a barca pérdia, agatàresi in malas abbas, a munnu pérditu, a tretu malu de bisonzu, de apretu, chentza prus ispera; tancare una gianna a ferru de cadhu a unu = su chi fait sa giustítzia chi bendit totu, de unu, e dhi serrat sa domu de no dhoi pòdiri prus mancus intrai; fai cuadhus (nadu de unu) = chi no ponet mente, no afilat, faghet de conca sua, (nadu de carchi màchina) chi est funtzionendhe male, faghindhe difetu, boghendi frocus, faghindhe cradigas (sa cosa a rugos, a tretos); portai cuadhus = (nadu de sa manera de fàghere) = cadredhare, fàghere dirbetos; fuire su cadhu a unu (nau de piciocus fastigendi) = chi no si ndh'est pótidu muntènnere de fàghere sa faina cun sa fémina, imprinzare innantis de isposare Frases domare, insedhai, incosciai, sere, cúrrere, prèndhere, iscapare, aproendhare, ferrare su cadhu, abbasciai o falare de cadhu ◊ su cuadhu currit, assachitat, apràpiat, imburchinat, s'impinnat, marriscedhat, càrcinat, annirgat ◊ su cuadhu at ghetau unus cantu cràncius ◊ cussu cuadhu dh'apo curtu meda bortas ◊ podint erribbai a cuadhu de burrincu ◊ unu tempus batiant sa cosa a cadhu ◊ su cadhu cumprendhet si s'ómine chi li ponet manu subra est de cabbale ◊ abbadiaiat si teniat cuadhos bonos ◊ apo bistu is cuadhos tiràndoro su carretone ◊ mi serbit unu cuadhu de binu 2. arratz'e cadhu de fémina, cussa!…◊ custu est macu che cabadhu ◊ abberi sos ogros, cantu chi no bides su cadhu presu! 3. est una bona meri de domu, cussa, e chi si arremangat ponit cuadhu in faci a meras ◊ fut unu sanadore bonu, ma s'isciéntzia méiga che l'aiat coladu ponzéndheli su cadhu in fàcia ◊ filla mia, a cussa, dhi ponit cuadhu in faci ◊ sa filla si pesat a cuadhus e corrispondit a sa mamma: Sa meri de domu seu dèu e fàciu cumenti mi parit! 4. sos cadhos de abba istant a múghidas in notes de pore ◊ is undhas, pinnichendusí a cuadhus mannus, ci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu ◊ si àrtziat su bentu e su mari, a cuadhus a cuadhus, fait andai is navis aundi no bolint 5. no nci artzit tropu a cuadhu, ca no est totu méritu suu! ◊ fachia binta de èssere seberu, timendhe chi sos pitzinnos mi ch'esserent sétios a cabadhu corona ◊ chi sighint aici, gei incòsciant a cuadhu a su babbu puru, custus fillus! ◊ forsis sa die as esageradu prite ti che faghisti in cadhos mannos! (A.Fanzellu) 6. a nosu piciochedhus si praxiat a giogai a cuadhus fortis 7. totus si bollint a cuadhu de punta ◊ ancu li tanchent sa gianna a ferru de cadhu! 8. mi ndhe at fatu a cadhu e a pè, ma l'apo sempre perdonadu 9. li est fuidu su cadhu e si sunt dépidos cojare a sa lestra Sambenados e Provèrbios prb: chie setzit a cadhu anzenu candho no cheret si ndhe falat ◊ a cuadhu friau, sedha dhi pítziat ◊ a cadhu bonu no li mancat sedha ◊ a cuadhu iscundiu funi cúrcia! ◊ a cadhu betzu… musca meda! Terminologia iscientìfica anall, anar, equus caballus Ètimu ltn. caballus Tradutziones Frantzesu cheval Ingresu horse Ispagnolu caballo Italianu cavallo Tedescu Pferd.

cadhàtzu , nm Definitzione cuadhu malu, metzanu Tradutziones Frantzesu mauvais cheval Ingresu bad horse Ispagnolu gurrufero, resabio, sardesco Italianu cavallàccio Tedescu Klepper.

cambizàre , vrb Definitzione annestrare, domare unu cuadhu a camminare comente bolet chie dhu cicit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dresser un cheval Ingresu horse training Ispagnolu adiestrar el caballo Italianu addestrare il cavallo Tedescu zureiten.

cavallizéri , nm Definitzione sordau, a cuadhu, armau cun armas ligeras Tradutziones Frantzesu chasseur à cheval Ingresu cavalryman Ispagnolu soldado de caballería Italianu cavalleggièro Tedescu leichter Ritter.

còsche , nm: cosco Definitzione genia de greme orrúbiu chi naschit de una musca chi ponet is oos in su pilu de su cuadhu, che dhi intrat a s'istògomo, faet in is budhales e illàngiat s'animale: un'arratza (ferme de corru) faet in is ossos de crebedhos de brebès e crabas Sinònimos e contràrios cuscusone, òrgius Terminologia iscientìfica crp, gastrophilus intestinalis Ètimu ltn. coscus Tradutziones Frantzesu gastérophile du cheval Ingresu intestinal fly red worm Ispagnolu moscardón Italianu gastròfilo Tedescu Magenfliege.

«« Torra a chircare